Vrae van Mönster

De Vrea van Münster was n veur Nederlaand en België belangriek underdeale van de Vrea van Westfalen, dee in 1648 n ende maken an twee kriegn: den Tachtigjaorige Oorlog tussen de opstaandelingen in de Nederlaanden en Spanje (Habsburg), en an den Dartigjoarige Oorlog tussen nen grootn trop aandere Europese laanden.

De Franse inmenging in den kriege (anval in de rugge) teggen Spanje had et ti-j veurgood in et veurdele van de Republiek ekeerd. Inmiddels was et krieg in grote delen van Europa: den Dartigjoarigen Krieg.In 1641 begonnen vredesonderhaandelingen tussen de striedende parti-jen in dizzen krieg. Ofesprokken wierd dat in Münster en Ossenbrugge (Osnabrück) onderhaandeld zol wödden. Howal de Republiek der Zeuven Veraenigde Nederlaanden neet metvocht in den Dartigjoarigen Krieg, wierd beslotten de Republiek toch uut te neugen bi-j de vredesonderhaandelingen. Deur den krieg teggen Spanje was den Republiek te völle ne parti-j ewödden. Deur Fraankriek ontving de Republiek ne uutneudeging.

Howal doar rundumme dee tied enorme kriegsuutslaagn wöddden behoald, was doar binnen de Republiek steeds meer sproake van ne vredesstemming. Den langen oorlog kosten völle geld en mensenleavens. Alleneg de previnsies Zeelaand en Utrecht en de stad Leiden blevven tot et ende too veurstaander van den krieg.

De Republiek slaagden derin as volweerdegen stoat an de onderhaandelingen met te meugen doon: zelfs Spanje stimden hiermet in. In januari 1646 kwamen acht verteggenwoordigers van de Stoaten an in Münster om met de Spanjolen te onderhaandelen ovver vrede. De onderhaandelingen zolden in het Huus van de Kramersgilde wödden eholden, noe et Haus der Niederlande eneumd. De Spaanse onderhaandelaars hadden uutgebreide volmachten met-ekreggen van könning Filips IV, den al joaren vrea zocht. Tiedens de onderhaandelingen wödden de Republiek en Spanje et raps eens: den tekst van et Twaalfjaorig bestaand wierd as uutgangspunt enommen en de Republiek wierd deur Spanje as soevereine stoat erkend. De vrea lek noabi-j. Fraankriek gooiden noe roet in et etten deur steeds mit ni-je eisen te kommen. De Stoaten beslotten hierop buten Fraankriek um vrea te sluuten mit Spanje. Op 30 januari 1648 wierd den vredestekst vast-esteld. Dizzen wierd ter onderteakening noar Den Haag en Madrid ezonden. Op 15 mei wodden de vrea veurgood eteakend en deur Nederlaandse en Spaanse gezanten mit euren eed bekrachtigd, under grote belangstelling van de leu. In Nederlaand bewaart et Nationaal Archief twee uutvoeringen van de Vrea van Münster, ne Spaanse en ne Fraanse uutvoering. Beide uutvoeringen bunt deur könning Filips IV onderteakend en veurzeen van zien zegel in massief gold. Zi-j bunt beiden te zeen in De Verdieping van Nederlaand. Ne Nederlaandse en ok ne Fraanse uutvoering wodt deur et Spaanse Nasjonale Archeef bewoard.

Under et verdrag blef de Republiek underdeel van et Heilige Roomse Riek, moar noe as soevereine stoat. In de praktiek was der gene binding meer. Een aander belangriek gevolg van dit verdrag was dat et Nederduuts-Gereformeerde geleuf de stoatskarke van de Republiek wödden. Alle Rooms-kattelieke gooderen velen an de ovverheid too: neet alleneg karken en kapellen, moar ok klosters en eure bezittingen. De kattelieken mossen tot 1795 gebruukmaken van zogeneumde 'schoelkarken': zi-j mochten wal diensten holden, moar neet in gebouwen dee an de butenkante as karke herkenboar waarn.

Ok kwam der ne grenze tussen de Republiek en de Zudeleke Nederlaanden. De grenze tussen beiden wödden bepoald deur den fronttoostaand toon tussen de Nederlaandse opstandelingen en de Spanjolen. Et belangriekste gevolg veur Antwerpen was dat den Schelde noe veur bi-jnoa twee eeuwn afeslotten wodden (tot 1813).

Beuke

Boer, H.W.J. de, H. Bruch en H. Krol (red.), Adriaan Pauw (1585-1653); staatsman en ambachtsheer. Heemstede, VOHB, 1985
Poelhekke, J.J., De vrede van Munster. 's-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1948.