Blokgooien

Blok met fiches en koegel

Blokgooien is een typisch Drèents boetenspel wat speuld wor op het Moltmaokersstuk naobij Alteveer (Noordenveld) op e haaide in 't zuden van Roon. In Roon speult ze um 2-eurocentmuntjes. Zij speult ok met iezern koegels in stee van stienen vlinten en zij hebben plastic cent'ies maokt veur op het blok. In Roon gaon ze dreimaol in de week (maondag, dinsdag en dunnerdag) hèn te blokgooien, van 13.30 uur tot 15.30 uur. Umdat ze in Roon metgaon bint met de tied, neuim'n ze't spellegie ok wal 'levend arfgoed', en daormet bint ze dan ok op e liest kommen van de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland

Drèentse benaomingen en identiteit

Het Drèentse woord 'let' is van de letter W van keuning Willem I, op een cent'ie van vroouger.

Het spellegie wor op verscheidene plaotsen in Drenthe speuld waorbij de regels een beet'ien aans kan wezen, maor nooit veul.. Al naor gelang van plaots, het het spellegie: konkeln of konkelen, keichiebakken, blokschieten/blokscheeiten of blokpikken, baoken, bolderen, klobben, klobbejagen/klobbejaogen of klobbegooien. De benaomingen blokschieten / blokscheeiten en blokpikken bint morft naor Freeis, omdat ze het net even over de provinciaole gruppe bij Haulerwiek hebt over 'piksjitten'. Het keichiebakken is in de Veenkoloniaole streken morft naor het Grunningse 'kaaibakken'. Gelet op dizze feiten is 't bliekboar gooud duudlijk dat het spel een typisch Drèentse, dan wel Saksische oorsprong hef. 'Taoltaktisch' (linguïstisch) hef 'klobbe' trouwens te maoken met 'kubb' want beide woorden bint Oldsaksisch en betekenen hetzölfde, naomelijk een stukkie/brokkie holt..

Aandere Drèentse woorden dei broekt worden:

• Meet (De denkbeeldige begunlien.)
• Blokstee (De stee waor 't blok steeit.)
• Strieken (Strieken van de cent'ies.)
• Aofpikken (Een koegel van een aander aofgooien.)
• Stien / Steen / koegel (De bal waormet i'j speult.)
• Haolen ('Oethaolen' van ien stee naor een aander.)
• Schotholder (De speuler die het blok umgooit en waorbij alle cent'ies op 'lieuw' vallen bint.)
• Lieuw ('Muntzijde' van een cent.)
• Let (Of 'letter'. 'Kopzijde' van een cent.)

Het speulen um de 'lieuw en let' har altied een soort van bosschap in zich. De 'let' (letter 'W') was van de keuning en daor meug i'j niet ankommen. Die mus dus altied terug op het blok. Maor de lieuw daorentegen, haj zölf verdeeint en meug i'j ok zölf holden. Dizze bosschap is makkel'k te vertaolen naor oeze Drèentse cultuur en identiteit. Wij hebt respect veur de overheid (en veur aander volk), maor wij bint wal altied oes eigen baosie west.

Ontstaon

Het blokgooien is hiel old, maor gienien wet hoe old het warkelijk is. Wij bint wal zeker dat het in Roon twei eeuwen old is umdat de olle lu het nog hebt over 'lieuw en let', en de 'let' is kört veur de letter W van keuning Willem I, wat op een cent'ie van de 19e eeuw stun.

Het spellegie wur speuld deur veenarbeiders en boeren dei smangs gien wark hadden. Volgens heuren zeggen speulde ze vroouger alle daogen nao 't middageten en was 't spellegie zo populair, dat lu speciaol daorveur oet Stad kwamen.

In Overiessel kent ze blokgooien ok als 'butken'. En dat was een 'butke' of botje (munt), een muntstuk oet de middeleeuwen.

Underdielen van het spel

D'er bint 6 underdielen in 't spellegie:

• Een holten blok van om en naobij 25/30 cm x 10 cm.
• Plastic fiches, aan ien kaant wit (kop) en de anerkaant rood (munt).
• Zelfmaokte aluminium koegels of jeu de boules ballen.
• 2-eurocentmuntjes.
• Een plastic beker om de plastic fiches tiedelijk in op te bargen.
• Een 'blokstee', een holten paolt'ie in de grond waor het blok op steeit.

Vroouger waoren en minder underdielen:

• Een baksteen of een blok van naobij 25 cm x 10 cm.
• Cent'ies, diggels (scharven) of knopen.
• Veldvlinten

Olle regels

De speulers speulden altied (op volgorde) met veldvlinten / keichies en mussen gooien vanaof de meet, zo'n vieftien meter van het blok aof. Op het blok hadden ze twei centen per man inlegd. Dus aj met zes man speulden, waren er twaolf cent'ies in tetaol op het blok.

Elkenien mus gooien op volgorde en i'j kon gooien op 't blok, op een aandere stien of naor een plekkie waor aj veilig bint. Aj gooit hef, moej 'naokieken' en moej daor hèn. In de roegte wus dan elkenien waor aj bint.

Aj aofpikt wur, mus i'j terug naor de meet en waj 'dood' en mus i'j wachten op 't volgende spellegie. Altied aj raok gooien meug i'j nog een keer: Stien-stien-stien of blok-stien-blok-stien-stien enzowieder. Tweimaol achter mekaor het blok raoken mag neeit. Aj 't toch doen, waj aof / dood. Aj een stien van aander aofpikt, dan moej die zölf terug naor de meet gooien.

Aj 't blok had umgooid en de alle cent'ies waren 'let' (kop) dan moj daor waor aj ligt, ok liggen blieven. De cent'ies mussen er dan weer op en i'j sleug een beurt over.

Aj goed gooien kon, kuj preberen alle speulers er aof te pikken. Aj 't blok umgooit en alle 'cent'ies' waren 'lieuw' dan waj schotholder en elkenien mus dan nog ienmaol op joe pikken. Konden ze joe neeit raoken dan haj 't spellegie wonnen. Maor deden ze dat wal, dan waren zij de neie schotholder en de rest van de speulers moogt nog op hum pikken. I'J mus dan de leste cent'ies die'j wonnen hef an de neie schotholder geven.

Wel er wonnen hef, dei mus alle keichies terug gooien naor de meet.

Alle 'dooien' mochten bij een nei spellegie eerst. Wel er het eerst aofgooid was mocht het eerst, en dan wel er het eerst op de schotholder gooit hef.

Rooner regels

De inleg (2-eurocentmuntjes) per man wor van teveuren daon op een (picknick) taofel. Op het blok liggen 12 plastic fiches an ien kaant wit, en anerkaant rood. Vallen de fiches rood omhoog, dan worden die in een plastic beker daon an een boom. De witten gaon weer op het blok. De rest van de regels bint geliek as hierboven.

Dit stuk was schreven in 't Noord/Zuud Drèents wa'k altied zo metkregen heb.

Oetgaonde verwiezingen / bronnen

• De webstee van het Rooner blokgooien
• Bronnen in de vörm van kranten van Delpher
• Klobbe in het Drentse woordenboek

Dit artikel is skreaven in et drentsk.