Sint-Lambertuskarke (Hiemse)

De Sint-Lambertuskarke in Heemse (den Hardenbarg, Overyssel), ouk wel Witte karky in de volksmond enöömd, is een karkgebouw van de Protestantse Gemeynte den Hardebarg-Heemse. Disse karke höyrt töt et arvgood van Hardenbarg.

Oorsprüng: Holt

Ümme de eyrste sporen van et karkgebouw achter an te kummen müttet wy torügge töt de 8e ewe. Ümm' en nåby 750 n.Chr. kwamen de sendelingen Lebuïnus en Marcellinus op Noordoost-Overyssel an ümme et evangely te preadiken. Et was ear toon wel elükket enkele heidense Sassen töt et kristendom te bekeyren. Mar der kwamt al rap een verset up, dat ear wark ungedån maakten. Karel de Groten sol uutendelik alle Sassen med geweld bekeyrden.

Ouk up Heemse bint de missionarissen ewest. Volgens geskydskryver Brumanus waren de heidense Heemsenaren so blyde med et evangely, dat se en holten kapellegy ebouwed hebbet. Up wülk jår as dat geböörden weytet wy neet, mar et müt vöär 762 ewest hebben, ümdat Marcellinus up dat jår uut de tyd kummen.

Nå et verhaal sol de karke is up een heidense ovverplaatse ebouwed hebben. De steyn wat der vöär de döre ligt sol de olde ovversteyn weysen.

Oorsprüng: Steyn

Kört nå et jår 1200 wördden de Heemser karke vervangen döär een steynen gebouw. Ümme de karke op een steawige undergrund te bouwen, wördden grote swarvkeien in de grund edån. Tüsken disse steynen plearden se vöäle specy.

Up de swarvkeien med specy wördden de müren ebouwed. Dee müren waren van yseroorblokken emaket. Yseroor is een natüürsteyn wårin as vöäle yser sit. Vrogger is et in Salland vöäl gebrüket, ümdat et hyr in grote hovöälheiden in vöärkwamen. De stadsmüre van den Hardenbarg is ouk emaket van yseroor. Disse steynsoorte haalden sy uut de bedding van de Vechte. Et wördden med skeypen der hen-ebrachet. Dat was neet altyd sunder tramelant. Op 1209 wördden der een gebedsdag ehöälden vöär de kerls den in noodweyr verdrünken waren, toon sy steynen haalden vöär de karke in Heymse.

Later wördden de karkemüren emaket van baksteyn. Lüde hebbet bereakend dat de karke wårskynlik 6,30 meyter bread was en 15,50 meyter lank. Vanoaf de 19e ewe is et gebouw bepleisterd. Dårdöär bint de yseroorblokken neet mear te seen.

In de karke

In et karky hebt se noch enkele bysundere vöärwarpen. Allereyrsten een eyken holten preakstool, uut 1681. Dat jårtal is anebrachet in et 'plafond' van de preakstool. dårby ouk een bewarkten dööpvont van Bentheimer sandsteyn uut plm. 1200 (van 1681 töt 1937 stünden he in de tüne van de pastory), enkele gravsteynen (ingang töt gravkelders van o.m. de Heren van Heemse) en tüürlik de klokken.

In de toren, dee eigendum is van de bürgerlike gemeynte, hangt twey klokken. De grootsen (de Sint Lambertusklokke) is emaket in 1520 döär Hendrick van Dortmund. Hy hevt ouk en kleindere klokke emaket, mar den is in 1829 vervangen döär een nye. Nood edwüngen, ümdat et oorsprüngelike eksemplaar döä lange en hard te lüden tydens et karstlüden in 1827 ebarsten was.

De klokke dee in 1829 et kapotte stük vervüngen is emaket döär de firma Petit en Fransen uut Aarle-Rixtel.

Volkslegende

Nå de val van et Romeinse Ryk güngen missionarissen, wårvan de 8e-eewsen missyonaris Lebuïnus, et sassiske gebeed in. Ear bedoling was üm hyr et kristendom te brengen. Wat se döden was heilige boumen ümhouwen, tempels afbreaken en heilige deren slachten. Mar van de Roomse Karke möchten de Sassen wel verdan gån med ear ovveryen, mar alleyne in de nye holten karken den op de plaatse van de olde tempels ebouwed wördden.

So is et Witte karky in Heemse ebouwed. Ayt noch steet nåst de karke de olde ovversteyn. Dår besteet de volgende legende over:

" Dår de 10e eewsen leyvensbeskryving van de heiligen Lebuïnus van Dempter (Vita Sancti Lebuini) niks lös löt over menskenovvers, wol de volkslegende in en over Hehmse uns toch vertellen dat Lebuïnus up een mål tydens syn sendingsreise in disse buurte een sassisk jung ereddet hevt van de dood up eeb ovversteyn. Dit geböörden wår nu et hüdige witte karky steet, en Lebuïnus sol net optyd ewest hebben: kört net an vöär et doon van et ovver. "

Bronnen / wellen:

http://wittekerk.noordoosten.nl/

Dit artikel is eskreaven in et sallandske dialekt van 't Vechtdal, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.