Locht (atmosfeer)
Locht (uutspraak: loch) wördt t gasmengsel bedoeld in de onderste lage van de eerdatmosfeer. Wat de klanke van t woord angeet lik t arg op locht (straoling) (of: licht).
Samenstelling
[bewark | bronkode bewarken]De locht op eerde besteet veur ongeveer 78% uut stikstofgas en 21% uut zuurstofgas. De overige 1% besteet uut sporen van edelgassen, n stark wisselende hoeveulheid waoterdamp (0,7%), en koolzuurgas, dat oek in hoeveulheid stark kan wisselen. In de butenlocht was de hoeveulheid koolstofdioxide (of koolzuurgas) ongeveer 0,03%, binnen n woenige kan dit, as der esteukt of ekookt wördt, veule hoger ween. Deur wereldwieje hogere konsentrasies verstarkt dit gas t breuikaseffekt op eerde. Sinds de industriële revolusie is de konsentrasie toe-eneumen van ongeveer 0,03% naor inmiddels zwat 0,04% (ongeveer 395 ppmv).
De samenstelling van de locht verschilt mit de heugte. Umdat stikstof (massagetal 14) minder wög as zuurstof (mit massagetal 16) he'j op grotere heugte verhouwingsgewies minder zuurstof.
Dreuge locht (waor mer min waoterdamp in zit) is n arg goeie warmte-isolator, en hef oek n lege warmtekapasiteit. Daorumme wördt dreuge locht gebruukt in dubbel glas veur t isoleren van gebouwen.
In n dreuge locht ku'j dan oek de iezelig hoge temperaturen in n sauna an. Je gaon dan wel arg zweten, mer deurdat t zweet in de dreuge, hete locht gauw verdampt, koelt de huud aof, en wö'j niet gauw oververhit.
Denkbeelden over locht
[bewark | bronkode bewarken]Van oudsher beheurt locht tot één van de vier elementen: eerde, waoter, vuur en locht. Eerst in 1770 ontdekten Carl Wilhelm Scheele dat locht uut meerdere gassen bestung. Henry Cavendish hef de samenstelling van locht naor sekuur bepaold.
Eertieds dochten ze oek dat deur de slagaoren van t meenselike lichaam, locht vervoerd wördden in de plaotse van bloed. As der ene uut de tied kömp, dan bin de slagaoren namelik leeg. William Harvey ontdekten in 1628 de bloedsumloop.
- Drèents: locht of lucht
- Grunnegs: locht of loft (olderwets)
- Tweants: loch(t) (kan ook staank beteken)
- Veluws: loch(t) of lucht
Zie oek
[bewark | bronkode bewarken]
|
Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |