Grunneger gerechten en streekprodukten

In Grunnen is noast eerdappels t vlaisk t belaangriekste vouer. De veurnoamste vlaisksoorten dij eten worden binnen rindvlaisk, visk en genoat, ien tieds dat man vrouger juust veuraal swienevlais (spek) at. Bie gerechten mit eerdappels zit aaltieds vlaisk. Bie gerechten mit vlaisk hovven nait aaltieds eerdappels te zitten. Vrouger was dit aansom. Tot aan Twijde Wereldoorlog wazzen veul gezinnen aarm en konden niks aans eten as eerdappels mit gruinten. Veur dizze aarmere gezinnen was t eten van vlais n biezunderhaid. Noa Twijde Wereldoorlog kregen luu wat meer gèld ien buuts en wör vlais n gewoonte. Vlicht juust omdat man vrouger noeit vlais eten kon, wör vlais nou slim populèr. Vlais dat ien Grunnen voak eten wör is spek, gehakbaal, sukoadelap en vèrse wôrst (kookt of bakken as sousies). De maiste van dizze vlaissoorten kommen nait allend ien Grunnen veur, dus zai stoan doarom nait hieronder bie vermèld.

Ook binnen de Grunneger mostert en kruudnoagel wichtege touvougsels in n hail ìnde gerechten.

Stoet

Net as ien de rest van Nederlaand, Bèlgie en Noord-Duutslaand wordt stoet maisttieds as mörnseten nuttegd. Schoten wörren vrouger aans as heufdmoal eten mit kìrst en nijjoar.

Haardstoet - Haarde, witte, platte, ronde stoetjes.
Schoten - Laangwaarpege kadetten, môkt van mèlkdeeg. Vrouger allend eten mit kìrst en nijjoar.
Grunneger brood - n Soort stoet, môkt van raai. In de Middelaiwen was dit t heufdvouer in de Ommelanden en wör in de 19e aiw (dou ook eerdappels opkwamen) veuraal eten deur aarbaiders.
Waddenstoet - Stoet môkt van groanen van de waddenkost van Grunnen en Fraislaand.

Kouk

(Denk om t verschil tuzzen "kouk" (en: cake) en "koek(je)/(ie)" (en: cookie/biscuit)

Povvert - n Hoge, ronde kouk vuld mit rozinen en/of gember. In t midden zit n gat, woardeur er rond sneden worden mout.
Grunneger kouk - kouk oet Grunnen in verschaaidene oarden:
- Kruudkouk
- Oalwief - Zuite kouk, eten bie middagkofje.
- Rozinenkouk of Fruitkouk - De standerd Grunneger kouk.
- Gemberkouk
- Sukoadekouk
- Neutenkouk
- Speltkouk
Knieperkes - Zuite koekjes môkt mit n kniepiezer. Zai worden ook môkt in de Drìnt en Overiesel, môr binnen in Grunnen zuiter. Allend eten tuzzen kìrst en nijjoar.
Rolletjes - Oprolde knieperkes, tegenswoordeg ook machinoal môkt. Dizzent binnen typisch Grunnegs. Allend eten tuzzen kìrst en nijjoar.
Spekdikken - n Soort roggepankouk mit stroop, metwôrst en spek. Ôfkomsteg oet Westerwôlde en allend eten tuzzen kìrst en nijjoar.
Fieterknutten - Klaimske koekjes, verliekensboar mit n kombinoatsie van n toai-toai (taai-taai) en Fraise doemkes (Fryske dúmkes)
Pleverkouk - n Grote, ronde, klaimske kouk môkt van aaier. t Wordt doarom ook wel aaierkouk nuimd.

Veur-eterij

Thoes wordt en wör deurentieds nait voak n veurgerecht nomen. Allend mit spesjoale gelegenheden of ien restoraants worden veurgerechten daind.

Grunneger mostertsoep - n Dikke soep môkt van Grunneger mosterd. In de soep zitten schinkblokjes en meugelk ook keze.
Rosbief - Plakjes rosbief mit kruden (bv. kruudnoagel).
Bloudwôrst mit rozinen

Heufdmoal

Broene bonen mit spek - Broene bonen mit spek, stroop en görken.
Broene bonen mit zoepen
Pronkjewail - n Proeksel van dreugde appels, eerdappels, wôrst en stroop.
Grunneger genoat - Genoat voak mit n sauske.
Grunneger pankouk - n Pankouk mit n zuitere smôk as de standerd pankouken. Sumtieds zit stroop der al van tou veuren deur, sumtieds wordt t der loater over hìn doan.
Ruirom, Reurom of Klont - n Papske brij môkt van boukwaaite, op smôk brocht deur t te overstrijen mit sokker. Verliekensboar mit Stip in 't gat.
Snert - n Dikke soep môkt van aarften. Vuld mit svienevlaisk, gruinte (siepels, wörrels, aarften), môr zunder rookwôrst.
Mostertstip - n Saus môkt van Grunneger mostert om mit eerdappels in te dippen. Dit is de Grunnegse variant van broadstip.
Dikke stip - Eerdappelbrij mit n dikke saus môkt van tusselwaaitenblom, mìlk, neutmoskoat, (kruudnoagel), spekvet en stôkjes spek
Roloade - n Oprold stok vlais, meugelk rund, meugelk swien, meugelk haalf-om-haalf, mit kruden, woaronder kruudnoagel. Voak eten mit feestdoagen.

Noa-eterij

(Denk om t verschil tuzzen "ies" (en: ice) en "ijs" (en: ice cream)

Zoepenbrij - n Brij môkt van zoepen en gört.
Krentjebrij - n Dunne brij môkt van beernsap, gört en wotter.
Boerenjongen - Ijs mit rozinen, rum of braandewien en kenail.
Boerenwichter - Ijs mit (dreugde) aprikozen, rum of braandewien en kenail.

Aans

Grunneger mostert - n Skaarpe, donkere mostert mit haile mosterdzoaden der ien.
Grunneger metwôrst - n Krudege metwôrst, op smôk brocht deur kruudnoagel.
Raauwe schink - voak lichtelk kruud mit mostertzoad, kummel en kruudnoagel.
Waddenkees
Zoepenkees - moakt van zoepen, t maist verliekensboar mit n sikkenkees
Winschoter Rozenmarmeloat - Marmeloat môkt van rozenbuddels oet de rozentoen in Winschoot.
Smout - n Papsk goudke môkt van eerdappels, vlaisk en aandere varieernde touvougsels. t Wordt en wör broekt as beleg veur op n plak stoet.
Klontjes - Brokken kandiessuker. Dit wör vrouger ien de tee en kovvie doan en wör tot aan Twijde Wereldoorlog meer broekt as raitsuker.
Mollebonen - reusterde Woalse bonen (NL: tuinbonen) overstrooid mit zolt. t Wordt eten as borrelneutje en stamt oet minstens de 17. aiw.

Drinkerij

Grunnegse jenevers - Grunnen is t laand van de jenever. Vandoar ook dat der n hail ìnde verschillende oarden jenever oet Grunnen bestoan. De vernuimdste Grunneger stoker is Hooghoudt. n Aantel veurbeelden binnen:
- Fladderak - n Zitroenjenever mit kruudnoagel, anijs en kenail.
- Jonge Jenever - De standerd jenever noa WO II.
- Olle jenever - De standerd jenever veur WO II.
- Schilletje - n Spesjoale zitrounjenever
- Jonge korenwien - n Jenever braauwen oet maaut.
- Volkoren jenever - n Jenever braauwen oet verschaaidene soorten groan.
Grunneger Café - n Kofjelikeur op traditsjonele wieze môkt deur Hooghoudt.
Zoepen - n Dikke zoere mèlksoort, in t Nederlaands karnemelk nuimd.
Hait Bier - n Steveg draankje op boases van bier of braandewien, aaier en kruudnoagel.
Hoagel en Dunder - Anijsborrel
Grunneger wien - Wien moakt op t "Domein de Pasa de Corinto" bie Glimmen. Veur de rooie wien worden de Merachal Foch, Rosetta en Cabernet Jura droeven teeld en veur de witte wien de Johanitter (n kruzen tuzzen de Riesling en de Pinot Gris) en ien t verleden de Orion.
Grunneger laandwienen - Wienen môkt (onder aander in t Oldambt) van verschaaidene vruchten:
- Eerdappelwien
- Appelwien
- Braandnekkelwien
- Beernwien
- Broamenwien
- "enzowathìn"
Grunn bieren - Bieren van t maark "Grunn" oet Stad mit verschaaidene oarden:
- Dreidubbel - Tripel
- Bock Primeur - Bockbier
- Goudhaantje - Standerd Grunn bier
- Heil en Zegen - Donker weizenbier
- Hoagelwit - Licht weizenbier
- Rode Hoan - Amber
Kruisheren-bier noar en baseerd op t resept dij vonden binnen ien t klooster van Troapel
- Odilia - Ur-type pilsner (de oorspronkelke)
- Theodorus - donker, type dubbel
- Augustinus - blond, type triple
- Helena - rose-bier (nij)

Zai ook

Nedersaksische gerechten