Frans de Waal

Fransiscus Bernardus Maria (Frans) de Waal ('s-Hertogenbosch, 29 oktober 1948) is 'n Nederlaanse bioloog. Hi'j is specialiseerd in de primatologie en de ethologie. Op zien vakgebied wödt e ziene as veuranstaond.

Levensloop

De Waal hef veule universiteiten in de jaoren achter zich elaoten, hieronder he-j al 'n mooie lieste, met nie allene zien universiteiten, maor ok wukke waor hi'j les-gef (hef), zien onderscheidingen, wat e onderzuch hef en gao maor vedder.

As eerst studeren hi'j in Nijmegen en Gruningen en promoveerden in 1977 an de Universiteit Utrecht.

Van 1975 töt 1981 deud e onderzuuk an de chimpanseekolonie van Burgers Zoo te Arnhem. Sinds 1981 dut e weetschappelik onderzuuk in de V.S.. Mom'teel is hi'j as hoogleraar psychologie verbönden an de Emory universiteit in Atlanta en is hi'j directeur van 't Living Links Center van 't Yerkes National Researche Center.

in 2007 wed De Waal deur 't Amerikaanse tiedschrift Time eplaatst onder de 'TIME 100: The People Who Shape Our World', 'n lieste van de honderd miest invluudriekse kunst'naars. weetschappers, politici, ondernemmers e.d. van 't moment.

De Waal wed in 1993 benuumd töt corresponderend lid van de Koninklikke Nederlaanse Ak'demie van Weetschoppen. Ok is hi'j lid van de National Academy of Sciences en de American Academy of Arts and Sciences. In 2009 ontvung e in Nederlaand de Ariëns Kappers Pries. Op 29 januari 2009 ontvung e 'n eredoctoraot van de Universiteit veur Humanistiek. Ter gelegenheid van Keuninginnedag 2010 is hi'j onderscheiden met de versierselen van de Orde van de Nederlaanse Leeuwe.

Wark

Frans de waal trök veur 't eerst internasjnaole de andacht met zien boek 'Chimpansee-politiek', waorin e 't gedrag van disse mèènsapen as int'ligent en emosjoneel edreven veurstellen. De int'resse van tegenwoorig in primatencognitie in dierlik saomwarking is veur 'n b'langriek diel veurt-evleuid uut dit vrogge wark van De Waal.

Daornaost trök De Waal andacht met onderzuuk binnen de primatengemienschoppen naor conflictoplössing, verzeuning, empathie en de evolutie van de moraliteit. Zien verg'liekingen tussen 't gedrag van mèènsen en andere diersoorten hebt 'm weer'ldberuumd emaakt.

In 2006 publiceren Frans de Waal saomen met twi'je aand're weetschappers 'n artikeltie in 't Amerikaanse tiedschrift PNAS waorin zi'j anteunden dat olifanten over zelfbewuszien beschikken. Nao 't slaogen veur de spiegelteste könden de olifanten in 't reegie mèènse, mèènsaape en dolfien wödden eplaotst.

Publicaties

Boeken, een selectie:

1981. Sociobiologie ter discussie. Evolutionaire wortels van menselijk gedrag?
1982. Chimpansee-politiek. Macht en seks bij mensapen. (voorwoord Desmond Morris)
1988. Verzoening. Vrede stichten onder apen en mensen. (vertaling Midas Dekkers)
1996. Van nature goed. Over de oorsprong van goed en kwaad in mensen en andere dieren
1997. Bonobo, De vergeten mensaap. (met Frans Lanting); Eng. vert. Bonobo. The Forgotten Ape
2001. De aap en de sushimeester, Culturele bespiegelingen van een primatoloog
2003. Mijn familiealbum
2005. De aap in ons. Waarom we zijn wie we zijn
2009. De aap en de filosoof. Hoe de moraal is ontstaan ; Engelse vert. Primates and philosphers - how morality evolved,
2009. Een tijd voor empathie. Wat de natuur ons leert over een betere samenleving. Uitgeverij Contact. ISBN 9789025432119 (originele Engelse titel: The Age of Empathy: Nature's Lessons for a Kinder Society)

Artikelen

2006, Self-recognition in an Asian elephant, PNAS, vol 103, no 45, 17053-17057.
2006, De olifant is geslaagd!, Elsevier, 62ste jaargang, nummer 44.

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.