Etiopie
| የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ yeʾĪtiyoṗṗya Fēdēralawī Dēmokirasīyawī Rīpebilīk (amhaarsk) | ||
 |
 | |
 Kaarte van Etiopie
| ||
| Informasie | ||
| Sproaken | amhaarsk (regeringsspråke), oromo, somalisk, tigrinyaansk | |
| Heufdstad | Addis Abeba | |
| Regeringsvörm | federale republik | |
| Geleuf | etiopisk ortodoks (43,5%), islam (33%), protestantsk (18,6%) | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte - Water |
1.104.300 km² 0,7% | |
| Inwonners - Dichtheid |
102.403.196 92,7 inw./km² | |
| Koordinaten | 9° 1′ S, 38° 45′ O
| |
| Oaverig | ||
| Munteenheid | Birr (ETB)
| |
| Tiedzone | UTC+3 (EAT) | |
| Web | Kode | Tel. | .et | ET | +251 | |
Etiopie (in et amhaarsk: ኢትዮጵያ, uutspreaken as: ityopja; tigrinya: ኢትዮጵያ; oromo: Itoophiyaa, somali: Itoobiya), officieel de Federale Demokratiske Republik Etiopie, is een land in een deyl van noordoustafrika wat bekend steyt as de hoorn van Afrika. Et grenst an Eritrea in et noorden, Djibuti in et noordousten, et selvstürende gebeed Somaliland en Somalie in et ousten, Kenia in et süden, Süüdsudan in et westen en Sudan in et noordwesten. Med meyr as 102 miljoon inwoaners is Etiopie et drukstbevolkede inslöäten land van de wearld en et tweyde dichtstbevolkede land van Afrika, up ne uppervlakte van 1.100.000 km².
De höyvdstad en ouk gröätste stad is Addis Abeba. Dee stad ligt up een pår kilometer van den oustafrikaansken kloave den as et land verdeylt in de nubiske en somaliske tektoniske plate.
.svg)
Bütte van de öldst bekende moderne menske sint vünden in Etiopie.[1] Et wördt breyd beskouwd as et land wår as de moderne menske vöär et eyrst up den trad güng når et Middenousten en vöärdan.[2][3] Volgens språkenkündigen koloniseerden de eyrste lüde med ne afro-asiatiske språke de Hoorn in de neolitiske tyd.[4] Med ne geskedenisse töt 2000 jår vöär Christus was Etiopie de meyste tyd ne monarchy. Uut verhalen blikt dat de dynasty stichted wör döär de salomoniske geslachtslyne van de Köäniginne van Skeba, under de eyrste köäning Menelik I.[5] Tydens de eyrste pår hunderd jår was et köäningryk Aksum ne eynheid binnen de streake[6][7][8] en dårnå et etiopiske keiserryk vanaf ungeväär 1137. Tydens de tweyde hälvde van de 19. eywe en de wedloup üm Afrika, bleyven Liberia en Etiopie lange unafhangelik en vry van kolonisaty. Do as nå de kolonisaty vöäle nye ståten unafhangelik wördden, nöämen se de klören van de etiopiske vlagge oaver. In 1936 wör et land besatted döär Italie en ümmedöyped töt Italiaansk Etiopie, töt at et wör bevryded tydens den Tweyden Wearldoorlog. Etiopie was den eyrsten afrikaansken lidståt van de Vereynigde Natys. In 1974 wör den etiopisken keiser Haile Selassie afsatted döär de Derg, ne kommunistiske militäre regering med hülpe van de Sovjetuny. In 1987 richteden de Derg de Demokratiske Volksrepublik Etiopie up, mär wör in 1991 afsatted döär et Etiopiske revolutionäär-demokratiske volksfront, wat vandage noch an de macht is.
Etiopie en Eritrea gebruket beide et olde Ge'ez-skrivt wat eyne van de öldste skryvsystemen in de wearld is.[9] Den etiopisken kalender löpt ungeväär söäven jår en drey månd achter up den gregoriaansken kalender. Et wördt tegelyke bruked med de boranakalender. Ne meyrderheid van de etiopiers is christelik (höyvdsakelik etiopisk ortodoks en P'ent'ay). Et historiske köäningryk Aksum was eyne van de eyrste ståten dee et as ståtsgelöyv instelden. Eyndarde van de inwoaners volget de islam en dan höyvdsakelik de sunniströyming. Et land hevt de öldste muslimgemeynskap in Afrika. Een grout deyl etiopiske jöäden woanden töt de tachtiger jåren van de 20. eywe in et land.[10]
In Etiopie wordet ungeväär 80 språken eküürd. De veer gröätste sint et oromo, amhaarsk, somalisk en tigrayaansk. De meyste språken sint afro-asiatisk en dan vöärnamelik kusjitisk of semitisk. Wyders küret se vöäral in südeliker streaken omotiske språken. Oromo hevt de meyste moderspreakers, mär amhaarsk hevt de meyste spreakers in totaal ümdat et de warkspråke is van de federale regering. Et ge'ezskrivt blivt belangryk as karkenskrivt vöär de etiopiske en eritreeske ortodokse karke en de Beta Israel (de etiopiske jöäden).
De etiopiske natuur büdt starke natuurlike teagenstellingen. Et westen is vrüchtbår med wolden en verskeidene rivyren en de heytste neadersetting van de wearld, Dallol in et noorden. De Etiopiske Houglanden sint de gröätste bargkeaten van Afrika. De Sof Omargrotten sint et gröätste van et wearlddeyl. Ouk hevt Etiopie van Afrika de meyste historiske steades up de wearldarvgoodlyste van UNESCO.[11] Den etiopisken ståt is eyne van de uprichters van de VN, lid van de G24, de Non-Aligned Movement, G77 en de Organisaty vöär Afrikaanske Eynheid. De höyvdstad Addis Abeba is huusbasis vöär de Afrikaanske Uny, de Pan-Afrikaanske Kamer van Kouphandel en Industry, de Afrikaanske Ekonomiske Kommissy van de Vereynigde Natys, et Afrikaanske hülpleager en vöäle wearldwyde NGO's med ne fokus up Afrika.
In de jåren söäventig en tachtig van de 20. eywe kreag Etiopie nen börgeroorlog en kommunistiske terrööranvallen te verduren, wårdöär de ekonomy klappen kreag. Et land hevt nu de gröätste ekonomy (BBP) an Oustafrika.[12]
Verwysingen
[bewark | bronkode bewarken]- ↑ Nature. Hopkin, Michael. "Ethiopia is top choice for cradle of Homo sapiens. 16 february 2005.
- ↑ Li, J.Z. Absher, D.M. Tang, H. Southwick, A.M. Casto, A.M. Ramachandran, S. Cann, =H.M. Barsh, G.S. Feldman, M. Cavalli-Sforza, L.L. Myers, R.M. "Worldwide Human Relationships Inferred from Genome-Wide Patterns of Variation". Science, vol 319, is 5866. p 1100–1104 (2008). DOI 10.1126/science.1153717.
- ↑ Bloomberg.com. (Archiveerd). "Humans Moved From Africa Across Globe, DNA Study Says". Skreaven up 21 february 2008. Bekeaken up 16 määrt 2009
- ↑ Zarins, Juris (1990). "Early Pastoral Nomadism and the Settlement of Lower Mesopotamia". Bulletin of the American Schools of Oriental Research, vol 280, is 280. p 31–65. Jstor 1357309. DOI 10.2307/1357309.
- ↑ Nationalgeographic.com. "In search of the real Queen of Sheba". Skreaven up 3 december 2018.
- ↑ Ancient India, A History Textbook for Class XI, Ram Sharan Sharma, National Council of Educational Research and Training, India
- ↑ Munro-Hay, p. 57
- ↑ Henze, Paul B. (2005) Layers of Time: A History of Ethiopia, ISBN 1-85065-522-7.
- ↑ Page, Willie F. "Encyclopedia of African history and culture: African kingdoms (500 to 1500)". Facts on File, Vol 2 (2001). p 230. ISBN 978-0-8160-4472-6.
- ↑ Weil, Shalva (2008) "Jews in Ethiopia", pp. 467–75 in Encyclopaedia of the Jewish Diaspora, Vol. 2. M.A. Erlich (ed.). Santa Barbara, USA: ABC CLIO.
- ↑ Deepethiopian.com. "Ethiopia: Most World Heritage Sites in Africa". – Nen etiopisken blog.
- ↑ Nazret.com. "Ethiopia surpasses Kenya to become East Africa's Biggest Economy". Skreaven up 6 february 2010. Bekeaken up 2 juni 2010.