Biljärtn
Biljärten is nen gaddernaam vuur verskeaidene sporten woerbie as met nen langen dunnen stellen (den keu) tegen een antal spölbälle stot worden mut. Disse bälle lignt op nen toafel met opstoande raende, wat et biljärt neumd wörd. Den spöller mut met de peunte van de keu enen spöllebal tegen aandere bälle stoten. Bie wat sporten mut disse bälle in gaeter (pockets) in de toafel verdwienen (bv. bie poolen en bie snookeren). Bie aandere vörme mut den spöllebal alle aandere bälle ofzeunderlik antikken.
In Nederlaand wörd met den term "biljärten" vake allene et karambolebiljärten beduudt. Bie karambolebiljärten spöl iej met dree bälle. Met oewen spöllebal mut iej proberen de aandere beide bälle ofzeunderlik an te tikken. De keunst is um ze beide te raken, mer um ze dan zo lastig meugelik vuur oewen tegenspöller oet te loaten kommen. Hierin he'j ook nog wier oondersoorten: libre, baandstoten en kaderspöllen.
Verleden
[bewark | bronkode bewarken]Oawer et ontstoan van biljärten is neet völle bekaend. Den eersten vörm van biljärten zo as vie det vandage kaent, was een spöl wat op crocket leek, wat den zommerdag boeten de dure spöld wör en den weenterdag binnen op de toafel. Dit wör vuural in Engelaand en Fraankriek doan. De eerste spesjale biljärttoafel wör emaakt vuur Lodewiek XI in 1470. Den muziekskriewer Mozart deed biljärten vuur et ontspannen. An et eande van et 19de joarhoonderd verzunnen Engelse offisieren in India et snookeren. Den Fraansken Francois Mingaud oontdekten in 1815 det iej met een laeren tipken vuuran den keu völle better den spöllebal steuren konden. Vanof 1850 wörden der alle joaren zon 12.000 olifanten of eskötten. Öar elpenbeen wör gebroekt vuur biljärtbälle en pianotoetsen. Rechtevoort zeent dee beide van plastik.