Barbaar

Inval van de barbaren (1887) deur Ulpiano Checa, waorop de Hunnen Rome binnenvaalt

Romeins bronzen bieldtien van een gevangen eneumen Galliër (2de ieuw nao Chr.)

Een barbaar (uut Grieks βάρβαρος barbaros, mv. βάρβαροι barbaroi) is iene die eziene wördt as onbeschaafd of primitief. 't Begrip "barbaren" wördt vake gebruukt as ginneralisatie op basis van een populair stereotype, beveurbield veur een volk det eziene wördt as minder beschaafd of minder netties, veur een (technologisch) minder ontwikkelde cultuur of veur een sociale klasse. Det kan een groep buten de eigen samenleving wezen of daorbinnen. De term is nogal ies gebruukt veur oorlogszuchtige volken, veural as die der een meer nomadische lèvensstiel op naohölden en inienen 't bezadigde wereldtien van verfiend, verstedelijkt volk kwamen verrinneweren, zoas de Hunnen of de Vikings. 't Kump ok veur det barbaren idealiseerd wördt as edele wilden. 't Begrip van de simpele mar nobele barbaar was al in ummeloop onder Griekse en Romeinse schrievers.

In de mederne cultuur koomt fantasiebarbaren veur zoas Robert E. Howard zien Conan de Barbaar. Howard beschreef de barbaar Conan hieltied as veule schaarper en lèvenskrachtiger as de beschaafde volken, die neerezet wördt as wiek en decadent. Zokke ideeën bint al te vienden bij een klassieke schriever as Tacitus, die miende det onder barbaarse volken morele weerden te vienden waren die de Romeinen in vrogger tieden ekend hadden, maar deur heur decadente beschaving kwiet ewörden waren.

In feguurlijke zin wördt 't begrip wal toeëpast op iene die roeg, wried of ongevulig is; een klabiender van een vent of vrommes. Van een "cultuurbarbaar" wördt epraot as der van iene emiend wördt det die (een bepaolde vörm van) cultuur, zoas keunst of kennis, niks in de rèken hef, en meugelk dingen doet die tegen culturele belangen of aoverwegings ingaot.

Geschiedenis van 't begrip

In 't Olde Griekenlaand was barbaros een antoniem veur politēs (börger). 't Woord wördt verondersteld te komen van een Proto-Indo-Europese wörtel *barbar-, praoterije van butenlaanders die aj niet kunt verstaon; vergeliekt Sanskriet barbara- (stamernd, niet-Arisch) en Latien balbus (stamernd). De oorsprong zol onomatopeïsch wezen: onverstaonbere praot wördden weeregeven as de klaanken "bar, bar...". 't Begrip wördden mit een negatieve lading gebruukt veur alle volken die gien Grieks preuten en der gien Griekse gebruken op naohölden, zoas onder meer de Egyptenaren, de Parzen, de Meden en de Feniciërs, umme der heur aandersheid mit te benaodrokken. Ok wördden 't toeëpast op Griekse groepen die an de raand van de Griekse wereld lèefden en variaanten van 't Grieks preuten die as vrömd ervaren wördden.

De Romeinen, die technisch zölf barbaroi waren, namen 't woord aover (as barbarus) en gebruukten 't veur stammen of volken die 't mussen stellen zunder de verwörvenheden van de Griekse of Romeinse maotschoppije. Zo wördden 't toeëpast op beveurbield de Germanen, de Kelten, de Iberiërs, de Thraciërs, de Illyriërs, de Sarmaoten en de Berbers of Imazighen. De name "Berber" kump meugelijk van "barbaar", al stiet det niet vaste. In de vrogmederne tied, en mangs ok later, gebruukten de Byzantiense Grieken 't begrip "barbaren" schaamper veur de Törken.

Vergeliekbere begrippen

Ok in aandere talen en culturen waren en bint begrippen in ummeloop die wal vertaald wördt as "barbaar". 't Chinese begrip 夷 (yi) wördt vake vertaald as "barbaren", mar ok as "butenlaanders", "ordinaire aandern", "wilde stammen", "onbeschaafde stammen" enzowieder. Sinds vierduzend jaor hef in de Chinese cultuur 't idee van "de barbaren" een bekend begrip ewest, mangs minder anwezig, mangs barre belangriek. Culturen en gebieden waor de Chinese keizer gien schöpper en schriever aover was, wördden aover 't algemien eziene as barbaars of onbeschaafd. Toen as de Portugezen Japan bezöchten, nuumden de Japanners heur 南蛮 (nanban), "barbaren uut 't zuden" (de Portugese schepen kwamen vanuut 't zuden an). De Nederlaanders, die later verschenen, wördden ok nanban enuumd, of 紅毛 (komo), roodhaorigen.

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.