Geldern
Geldern (Nederlaands: vrögger Gelder, later Gelderen, zoas te zeen is an de met dizze twee vormen veurkommende familienamen Van Gelder en Van Gelderen) is ne stad in et Duutse Rienlaand, in et distrikt Kleef (Noordrien-Westfaaln). Geldern ligt an den Niers, op rundumme twinteg kilometer noordoostelek van Venlo, moar den ofstaand tot de Nederlaandsen grenze is hemelsbreed moar 7 kilometer. Geldern hef rundumme de 33.709[1] inwonners.
Deelgemeenten
[bewark | bronkode bewarken]Wonkernen binnen dizze gemeente in de regio Nederrien bunt:
Geskiednis
[bewark | bronkode bewarken]
Et is ne plaatse dee alleneg deur den löp van de geskiednis buten et stoatsverband van de Nederlanden is eblaeven, moar dee nen Nederlandsen en Nederlandstaligen eursprong hef. Heure historiese betekkenis veur dizze regio is völle groter ewest as heure kromme ligging in n landelek Duuts grensgebeed zol doon vermooden. Heuren umvang was altied wal bescheiden, moar de stad hef in de leste dree eeuwn heur histories belang verloarn. As in 1815 de grenze veur Geldern anders was etrokken, was de stad neet zo buten et middelpunt kommen te liggen, meer nog as et histories enigszins vergeliekboare Gulik (Duuts: Jülich). Zo wöd in 1975 et distrikt Geldern op-enommen in et distrikt Kleve. Vandage is de plaatse neet meer as ne kleine previnsieplaatse met ne streekfunktie veur et underwies.
Staedeleke geskiednis
[bewark | bronkode bewarken]Tied veur 1543
[bewark | bronkode bewarken]zee ok: geskiednis van Geldern
Nederlandse tied
[bewark | bronkode bewarken]In 1543 kwam de stad met de rest van et hartogdom Gelre onder beheer Karel V (Traktoat van Venlo). De stad zol tot 1703 bi-j de Zudeleke Nederlanden blieven, met ne underbraeking van 1578 tot 1587, toon de stad in hende van den opstand en dus van de Noordeleke Nederlanden was.
Prusiese en Duutse tied
[bewark | bronkode bewarken]In 1703 wodden Geldern tiedens den Spaansen Successieoorlog deur Prusen zwoar met kanonnen bombardeerd en uutendelek veroaverd. Bi-j de Vrae van Utrecht in 1713 wodden bekrachtigd dat de stad en et veurmoalige Oaverkwarteer Pruus wodden. De stad was veur et grootste deel hersteld –- mede met geld van den könning van Prusen -– van et bombardement van 1703, toon in 1735 nen kruuttoorn ontploften en et grootste deel van de stad wier verwoost woddn. Zi-j wodden later Duuts, ofezeen van de Franse bezetting van 1794 tot 1814. Noa den Eersten Weeldoorlog lag Geldern in et Belgiese bezettingsgebeed van de Rienprevinsie. An et ende van den Tweeden Weeldoorlog wöd rundumme 80% van de stad verwoost deur gaellieerde lochbombardementen.
Noa den Tweeden Wereldkrieg wierd Geldern bi-j den ni-jen deelstoat Noordrien-Westfalen edoan. In 1975 ging et distrikt Geldern op in et distrikt Kleef.
Gewesteleke geskiednis
[bewark | bronkode bewarken]
De stad Geldern is in Nederland verholdinggewies unbekend, ondanks dat zi-j veur de Nederlanden toch ne belangrieke historiese rolle hef espöld. Neet alleneg de Nederlandse previnsie Gelderland was der wat eeuwn met verboanden, moar ok, en nog völle langer, et grootste deel van Noord-Limburg van vandage met plaetse as Venlo, Venray en Horst an de Maas, en ok n kleiner deel van Midden-Limburg, bieveurbeeld Roermond. In et ofzunderleke artikel Geskiednis van Gelderen wödt uutgebreid op den historiese toostaand in-egoan. zee ok geskiednis van Gelderen
Taal
[bewark | bronkode bewarken]Geldern, of Gelder(en), eursprönkelek Gelre, was ne Nederlandstalige stad. De archieven bunt dus ok in et Nederlands van dee tied. Deurdat Otto von Bismarck vanof 1870 verbod dat in et Duutse riek nen anderen taal eleerd of ambtelek ebruukt wodden, is et Nederlaands doar uut-estoarven. Zee veur den taalkundegen toostaand van dit gebeed et artikel Maas-Rienlaands.
Zee ok
[bewark | bronkode bewarken]Uutgoande verwiezing
[bewark | bronkode bewarken]- http://www.geldern.de/, website van de stad
Bronnen en referensies
[bewark | bronkode bewarken]| Bronnen / wellen: |