Bron bekyken van Vosbergenschriefwiese

De '''Vosbergenschriefwiese''' is n [[schriefwieze]] uut [[1956]] die bedoeld was um n eenheidsspelling te vormen veur t [[Nedersaksies]] dat espreuken wördt in [[Nederlaand]], [[Duutslaand]] en derbuten. De schriefwieze ontstund as iene van een hiele riege intiatieven in 't kader van de [[Nedersaksische Beweging]].

==Ontstaon==
De Vosbergenschriefwiese is op-esteld deur [[Jan Naarding]] en [[Arnold Rakers]] en hef in t tiedschrif ''[['t Swieniegeltje]]'' estaon. De name kump van de conferentie op laandgoed Vosbergen in [[Eelde]], 't conferentiehuus van de [[Rieksuniversiteit Grunning]], waor disse schriefwieze vastesteld is. Daor kwamen gedurende verscheiden dagen tientallen kenners van en schrievers in de Nedersaksische streektalen bij menare um te risselveren aover onder meer 't spellingsvraogstok. Dizze studieconferentie was een initiatief van en wördden eleid deur [[Klaas Hanzen Heeroma]] van 't [[Nedersaksisch Instituut]] van de universiteit. Al eerder hadden op 't Everlo bij [[Deankaamp]] lu aover de spelling erisselveerd; daorumme det der ok wal spraoke was van de Vosbergen-Everlo(o)-schriefwiese.

Op Vosbergen wördden fonologie en schriefwieze bespreuken, waorbij hieltied een aandere deskundige een bepaolde variaant van de taal toelichtte. Wieder gunk 't aover de schrieverije van onder meer Twente en Benthem. [[Jan Naarding]] en [[Arnold Rakers]] wussen 't gezelschop te aovertugen van de neudzake van een ienheidsschriefwieze, zowal veur mandielige verstaonberheid as veur kwaliteit in de schrieverije. Zij waren ok de heufdontwarpers van wat op de leste congresdag as de Vosbergenschriefwiese anvaard wördden. Rakers schreef deraover in ''[['t Swieniegeltje]]'', een literair blad waorin de neie schriefwieze toe-epast wördden:

:''"See denkt - såas de schriefwiese van alle kultuurspråken - nich fonetisch, men fonologisch. See is up wettenschuppelike wiese untståån en wieder untwikkeld en gelükkigerwiese doch in övvereenstemminge met et språåkdenken van 'nieder dee siene språke good kent en versteet. See kan nich allene 'van bovven af' gevven wodden, see wocht up de sölfstandige hölpe van 't hele land."''

==Gebruuk en verval==
De eerste dichtbundel in de Vosbergenschriefwiese was ''De Tied blif Baas: Gedichten et Joor rund'' (1955) van de [[Graofschop Bentheim|Bentheimer]] [[Karl Sauvagerd]]. Daorop volgde ''Algerak'' (1959) van de [[Twente|Twent]] [[Arend Lamm]]. In zien inleiding op disse leste bundel schreef Arnold Rakers: ''"De schriefwiese van ''Vosbergen'' (of ''Everloo''!) is så maklik, dat ieder kind se heel gaue leren kan (wel 't anders vertelt, weet nich wat he seg, of is te löi üm te begriepen dat de schriefwiese van iedere "kultuur-språke" effenties "leerd" wodden mot)."''

In 1966 verscheen postuum Jan Naarding zien dichtbundel ''Dååd en drööm'', deur [[Simon van Wattum]] (in dienst van 't [[Nedersaksisch Instituut]]) in de Vosbergenschriefwiese ezet. Van de gebruukte schriefwieze kwaamp drokte van. De Drèentse schrievers [[Bart Veenstra]] en [[Jan Weggemans]] zagen Naarding zien wark as naolaotenschop veur 't Drèentse volk; deur 't gebruuk van de Vosbergenschriefwiese zol disse naolaotenschop an een bulte lu veurbijgaon. Wieder vunden ze de schriefwieze Naarding zien Drèents ondrentste, vervalste en veraanderde.

Ondanks de andacht en alle pogingen um t [[Platduuts]] en t [[Nederlaands Leegsaksisch|Nederlaands-Nedersaksies]] dichter bie mekaar te brengen is de Vosbergenschriefwiese nooit an-eneumen as algemene [[Leegsaksische orthogroafie|Nedersaksiese orthografie]]. Volgens sommigen was dat umdat der meuilike tekens in stungen, zo as de [[korona]] op de a en u, en de [[umluud]]. De Vosbergenschriefwiese mos de greui van t Nedersaksies as kultuurtaal n zetjen in de goeie richtige geven, mer daor bleek op t lest niet genog vraag naor te ween.

==Veurbeeld==
Hieronder steet t Grunninger gedichte ''Tweidonker'' deur Nikl. Griep ([[Jelte Dijkstra]]) in de Vosbergenschriefwiese en in de Grunninger spelling. Uut '' 't Swieniegeltje'', darde jaorgang.
{| {{prettytable}}
| '''Vosbergenschriefwiese'''
:De regen tikt aintoneg
:En söört in ainernood
:Sien tröörlaid langs de wegen,
:Langs stoppellaand en sloot.

:De kimme spant sůk nauwer,
:De wereld wordt so klain;
:Hier våårt döör 't våle düüster
:De regenwind allain.

:De lichten, ver, in 't dörpke,
:Gåån ain vöör ain ůůt 't sicht;
:So slůten dågen... jåren
:Vöör ůns höör blinden dicht.

:De grauwe wilgen schůlen
:Daip důůknekt bie de sloot;
:De regen tikt aintoneg
:En söört in ainernood.
| '''Grunningse spelling'''
:De regen tikt aintoneg
:En zeurt in ainernood
:Zien treurlaid laangs de wegen,
:Laangs stoppellaand en sloot.

:De kimme spant zok naauwer,
:De wereld wordt zo klain;
:Hier voart deur t voale duuster
:De regenwind allain.

:De lichten, ver, in t dörpke,
:Goan ain veur ain oet t zicht;
:Zo sloeten doagen... joaren
:Veur ons heur blinden dicht.

:De graauwe wilgen schoelen
:Daip doeknekt bie de sloot;
:De regen tikt aintoneg
:En zeurt in ainernood.

|}

==De spelling==
Hieronder vie'j n uutleg van de Vosbergenschriefwiese deur Jan Naarding. Uut '' 't Swieniegeltje'', darde jaorgang.

<gallery>
Ofbeelding:Vosb1.jpg
Ofbeelding:Vosb2.jpg
Ofbeelding:Vosb3.jpg
</gallery>
<gallery>
Ofbeelding:Vosb4.jpg
Ofbeelding:Vosb5.jpg
</gallery>

== Bronnen ==
*Helmut Lensing, Die Niederdeutsch-Bewegung nach 1945 in den Regionen Grafschaft Bentheim, Emsland und Ost-Niederlande, in: Osnabrücker Mitteilungen. Mitteilungen des Vereins für Geschichte und Landeskunde von Osnabrück (Historischer Verein), Bd. 125, Osnabrück 2020, S. 91-116.
*H.T.J. Miedema, Het Nedersaksisch symposion (1955), in de [http://www.twentsetaalbank.nl/docs/DmB_1955_078-Het_Nedersaksisch_symposion-MiedemaHTJ.pdf Twentse Taalbank]
*[[Frank Löwik|F.G.H. Löwik]] (2003), [https://research.rug.nl/en/publications/de-twentse-beweging-strijd-voor-modersproake-en-eigenheid ''De Twentse Beweging: strijd voor modersproake en eigenheid''], Stad: Rieksuniversiteit Grunning
*Jan Naarding, 'Over de spelling "Vosbergen"', in'' 't Swieniegeltje'', darde jaorgaank.
*Henk Nijkeuter (2022), '“De rannies met het rooie haor”. De Reynaertvertaling van Jan Naarding'. 

{{Dialekt|wvel|Nunspeet|Algemene Nedersaksiese Schriefwieze}}

[[Kategorie:Nedersaksiese spellingsrichliene]]