Piern
Piern (Lumbricidae) beheurt tot de orde Haplotaxida, eleedte oligochaeetn.
Dr beent völ soortn piern. In Neerlaand en belgië al 25 soortn en oawer de hele wearld mear as 2200. Piern beent oaweral, behalve in dreuge gebeedn en Antarktika. De kleainste soortn wordt neet grötter as 2 cm, mear de grötste soortn köant wal 300 cm laank wordn en 8 mm dikke (Megascolides australis).
Sommige soortn goat recht noar euntern en heel deepe, zoas n reagnpier (Lumbricus terrestris), den at 9 tot 30 cm laank wordn kan, en de rooe pier (Lumbricus rubellis), den at 15 cm laank wordn kan. n Dauwpier blif kort oonder t oppervlak en löt heupkes driete achter an t eardoppervlak.
Dr beent ook piern dee at leawt in de streuiselloage, zo as n mestpier (Eisenia fetida). Disn wörd 6 tot 13 cm laank, en wördt um zinne rooe kluur en oranje strepe in Amerika ook wal tiegerwörm eneumd. Wieters keump n griesblaauwn Allolobophora caliginosa vake vuur.
In Humusoarme groond köant wal 62 piern eveundn wordn en in Humusrieke groond zitt mangs wal 432 piern per veerkaante meter.
As de groond trilt kroept de piern umhoge. Dit kan duur leu of deers veroorzaakt wordn, mear ook duur t wear, zo as ne gooe reagnbuje. Piern goat meestieds 's nachs gangs. Op n weenterdag kroept ze deeper de groond in en goat in n soort van weentersloap.
Liefbouw
[bewark | bronkode bewarken]Ringn
[bewark | bronkode bewarken]Nen pier besteet oet verskeaidene ringe (segmeantn). Oet iederen reenk stekt veer poar börstels, dee at met verskilnde spiern bewöagn köant wordn. Met at n pier eulder wördt, krig hee ook mear ringe, dee at evörmd wordt in n ampart stukn an t eande van t lief. An de vuurkaante, noa ongevear 30 ringe, zit bie volwassen piern ne verdikkige, ook wal t zadel (clitellum) eneumd.
Hoedspierloage
[bewark | bronkode bewarken]An de boetnkaante van n pier zit ne hoedspierloage. t Is ne ééncellige loage van epidermis-celn, woerin at n poar tastzin-celn en kliern zitt. n Epidermis is of edekt met ne loage cuticula. Doaroonder zit ne loage dwars estreept spiervleais en doaroonder ne dikke loage glad spiervleais.
Vertearige
[bewark | bronkode bewarken]Piern hebt ne boawnlippe (prostomium) den an t kopeande oawer n bek haank. t Moondgat begeent bie n eerstn reenk en löp duur tot an n doarm, den at duur t hele lief van n pier löp. t Begin van n doarm hef nen spierlozen haals (farynx) den at oawer geet in n sloekdoarm (oesophagus). Disn sloekdoarm besteet oet kalkzekskes, dan n spierloozn krop en n stel stoarke maagn. Hierin wörd t plaantachtige voor met zaand liek vermoaln (zoas det ook bie henn geet, alleene doot dee t met kèjkes). Doarnoa keump n langn middeldoarm, den at oawer de hele achterkaante iets nen oetspoarige hef (typhlosolis), woerduur at hee van de binnkaante ne gröttere oppervlakte hef. An t eande zit t geatje van t gat.
Nedersaksisch
[bewark | bronkode bewarken]- Achterhooks: Pier(e)
- Drèents:
- Grunnegs: (Piere-) wirm, wörm
- Platduuts:
- Stellingwarfs:
- Tweants: Pier
- Veluws: