Palestina
| فلسطين 'Filistīn' | ||
 |
 | |
.svg) Kaarte van Palestina
| ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Arabisk | |
| Heufdstad | Jerusalem (neet-erkend) | |
| Regeringsvörm | Republik | |
| Geleuf | Islam (93%) Kristendom (6%) | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte - Water |
3,5% km² 6020% | |
| Inwonners - Dichtheid |
5.483.450 731 inw./km² | |
| Koordinaten | Koordinaten untbrekket! Help mid. | |
| Oaverig | ||
| Volksleed | "فدائي" "Fida'i" "Fedayin stryder" | |
| Munteenheid | Egyptisken pund Israelisken sjekel Jordaneesken dinar ( EGP, ILS, JOD)
| |
| Tiedzone | UTC +2 of +3 | |
| Web | Kode | Tel. | .ps | PS | +970 | |
Palestina (arabisk: فلسطين, Filistīn) ouk wal Ståt Palestina (arabisk: دولة فلسطين, Dawlat Filasṭin) is en beparked erkend land in Asie, et Middenousten, in de historiske Levant-streake. Et besteyt uut twey deylen; den Gazastreapel un den Westeliken Jordaanover. De höyvdstad is Oust-Jerusalem. Den Gazastreapel ligt teagen Israel un Egypte an, un hevt ne küstlyne an de Middellandske Sey. De Westelike Jordaanover (med Oust-Jerusalem der by) ligt teagen Israel an. Up et ousten grenst et an Jordanie, med de rivyr de jordaan un de Doude Sey as skeid.
Van de 193 VN-lidståten erkennet 138 Palestina as eygenen ståt. De meyste westerse landen doot dat neet un Israel ouk neet. Israel hevt in den Sesdaagsen Oorlog van 1967 en deyl van et palestynske grundgebeed inenöämen un höldt et med nen soldåtenmacht under den duum. Den Gazastreapel tröäk israel in 2005 uut vord, mär se holdet et oaver land, döär de lucht un oaver sey afeslöäten. De grense med Egypte is ouk meysttyds dichte.
In 1988 rööp de Palestynske Bevrydingsgrupe (PLO) de onafhangelikheid uut van den Ståt Palestina. In 1993 slöäten de PLO un Israel de Oslo-akkoorden. Dat sorgden vöär den uprichting van de Palestynske Autoriteit, wat seggenskap kreyg oaver en deyl van de palestynske gebeden. In 2007 nöäm de fundamentalistiske moslimgrupe Hamas et land oaver. Abbas van Fatah kreag de Westelike Jordaanover der under un wör as officiäle Palestynske Autoriteit aneweysen. Hamas hölde den Gazastreapel.
Up den 29. november 2012 wör Palestina wårneamend neet-lid van de VN, do as Resoluty 76/19 van den Algemeynen Vergåring van de Vereynigde Natys wör anenöämen.
Geskedenisse
[bewark | bronkode bewarken]Kort nå den Tweyden Wearldoorlog, in 1947, nöäm de VN en verdeylingsplan an vöär et Britsk-Palestynsk Mandaat. Et gebeed solde verdeyld worden in unafhangelike arabiske un jöädske ståten un Jerusalem solde ne internationale stad weasen. De jöäden wolden hyr wal an, mär de arabyren neet. Dee lätsten meynden, andere landen hadden niks oaver et gebeed te seggen ümdat et al fråi lange arabisk gebeed was. Medeyne do as de VN et plan annöäm bröäk der nen börgeroorlog uut. Do güng et plan neet döär. Nen dag nå den uprichting van Israel up den 14. mei van 1948 völlen de arabiske nåberståten et vöärmålig britske Mandaat binnen. Et was et begin van den Arabisk-Israelisken Oorlog van 1948.
Up den 22. september 1948 richten de Arabiske Liga de Vulpalestynske Regeyring up. Dat must regeyren oaver de Vulpalestynske Beskarmståt in den Gazastreapel, den as döär Egypte besat was. Al rap wör et erkend döär alle leyden van de Arabiske Liga behalve Transjordanie, wat töt dan to de Westelike Jordaanover un Oust-Jerusalem besat hölde. Van de 193 VN-lidståten erkent nu 138 Palestina. De Vulpalestynske Regeyring had up papyr seggenskap oaver et heyle vöärmålige Palestynske Mandaat, mär in et echt kümmen se neet wyder as den Gazastreapel. By den Sesdaagsen Oorlog van juni 1967 nöäm Israel den Gazastreapel un et skeereiland Sinai van Egypte in, den Westeliken Jordaanover un Oust-Jerusalem van Jordanie un et Golangebargde van Syrie.
Up den 15. november 1988 verklården Yasser Arafat as vöärsitter van den PLO dat Palestina unafhangelik was. Dårmed küm den Ståt Palestina to bestån. En jår nå de Oslo-akkoorden van 1993 wör de Palestynske Autoriteit upericht üm to regeyren oaver gebeden A un B van den Westeliken Jordaanover. Dårunder völlen 165 enklaves un den Gazastreapel. Nå at Hamas de vöärnaamste partye van et palestynske parlement wör, kreagen se dunderye med de Fatah-partye. Hamas nöäm dårup in 2007 den Gazastreapel in.
By ne telling in 2021 woanden der 5.227.193 lüde in Palestina. Palestina seg ouk at Jerusalem öär höyrt, mär Israel hevt vulleydig kontrole oaver de stad. De internationale gemeynskop hevt van beide kanten ginnen boadskop an dee seggenskop. Palestina is lid van den Arabisken Liga, de Islamitiske Samenwarkingsorganisaty, de G77, et internationaal Olympisk Kommittee, UNESCO, UNCTAD un et Internationaal Gerechtshov. In 2011 probeerden et land vulstandig lid to worden van de VN, wat neet lükkeden. De Algemeyne Vergåring van de VN stemden in 2012 in med ne erkenning van Palestina as "wårneamend neet-lid."