Oostfraislaand
Oostfraislaand (Duuts: Ostfriesland, Oostfrais: Oostfreesland) is n streek ien t oeterste noordwesten van t Duutse dailstoat Leegsaksen. t Grènst ien t noorden aan de Waddenzee, ien t westen aan de Nederlaandse provìnzie Grunnen, ien t zuden aan Oldenbörg en ien t oosten aan de Jade. Bie t gebied heuren de Oostfraise waddenailanden: Börkem, Memmert, Juust, Nördenij, Baaltrem, Laangeoog, Spiekeroog, Waangerooge. Belaankrijke steden ien Oostfraislaand binnen Aauwerk, Emden, Leer, Nörden en Wittmond.
Gebied en historie
[bewark | bronkode bewarken]
Van oldsheer beston Oostfraislaand oet t gebied tuzzen Ems en Jade. Der wuir Frais proat en de Fraise kultuur wuir der volgd. Dou t Fraise riek (Magna Frisia) oetmekoar veul, schaaide Grunnen (de Ommelanden) Oostfraislaand en Westlauwersfraislaand. Oostfraislaand kreeg n aaigense geve en wuir n dail van t Haileg Roomse riek. Oostfraislaand beston dou oet de tegenswoordege laandkraitsen Emden, Aauwerk, Leer en Wittmond. De tegenswoordege laandkraitsen Fraislaand en Wilhelmshoaven heurden hier nait meer bie. Dou t keunenkriek Hollaand zoch oetbraaide deur Oostfraislaand te verovern heurden dizze kraitsen der anders wel bie. Doch vuilen de mìnsken oet de kraitsen Friesland en Wilhelmhoaven zoch gain Frais.
Laandskop
[bewark | bronkode bewarken]t Laandskop van Oostfraislaand wordt kenmaarkt deur haidevelden, maarken, klainkolonien en dunen op de wadden. De laandskopstypen binnen hail dudelk weer te vinden ien de ploats -en gemaintenoamen as Wiesmoor, Moormerland, Großheide en Marschland.
Kultuur
[bewark | bronkode bewarken]Binnen Duutslaand het Oostfraislaand n dudelk aaigense identiteit. Veul dingen dij ien Grunnen of Westlauwersfraislaand bruuk worden, bruukt man ook ien Oostfraislaand.
Eterij en drinkerij
[bewark | bronkode bewarken]
Ien Oostfraislaand wordt hail veul tee dronken, t maist ien hail Duutslaand. Ook t aantal thee-extrakt per kopke is veul meer as ien de rest van Duutslaand. Tot de twaide helft van de 19. iew har Oostfraislaand n grode Theefabriek.
Mit nijjoar worden knieperkes en nijjoarsrollkes eten en môkt ien Oostfraislaand, dij man ook ien Noord en Oost-Nederlaand kent. n Andere delikatesse dij man ien Oostfraislaand eet rond nijjoar binnen spekdikken, dij ook ien Westerwolde eten worden.
Toal
[bewark | bronkode bewarken]Ien Oostfraislaand worden ien tegenstellen tot de verbeelden gain Frais proat, môr Platduuts. t Oostfrais (n Saksisch dialekt dus) is ien de middeliewen ontstoan dou t Frais verdrongen wuir deur t Saksisch oet t zuden. Ditzulfde process het zoch n aantel joaren doarveur ook ofspeuld ien Grunnen. Vandoar dat t Oostfrais dan ook verwant is aan t Grunnegs. Dit zugst aan woorden as Schöfel (Oostfrais) en scheuvel (Grunnegs) en de verklainwoorden mit -tje en -ke.
t Oostfrais (n Frais dialekt) bestait nog wel, môr nait ien Oostfraislaand. t Oostfrais wuir deur t Saksisch verdrongen en gong dou noar t zuden. t Wordt nau sproken ien de aangrènzende gemainte Selterlaand en wordt dus ook Selterfrais nuimd.
Kraisen en gemaintes
[bewark | bronkode bewarken]Oostfraislaand bestait oet 4 kraitsen en 31 gemaintes:
- Laandkrais Leer:
- Bonnen (Bunde)
- Jemen (Jemgum)
- Wainer (Weener)
- Leer
- Westoverleden (Westoverledingen)
- Raauderveen (Rhauderfehn)
- Oosterveen (Ostrhauderfehn)
- SG Juum (SG Jümme)
- Oplengen (Uplengen)
- SG Hezel (SG Hesel)
- Mourmerlaand (Moormerland)
- Börkem (Borkum)
- Laandkrais Aauwerk:
- Waismoor (Wiesmoor)
- Grodeveen (Großefehn)
- Aauwerk (Aurich)
- Ihlo (Ihlow)
- Zuudbroukmerlaand (Südbrookmerland)
- Hinte
- Kromhörn (Krummhörn)
- SG Broukmerlaand (SG Brookmerland)
- Nörden (Norden)
- SG Hege (SG Hage)
- Groothaide (Großheide)
- Dornem (Dornum)
- Juust (Juist)
- Noordenie (Nordeney)
- Stadkrais Emden