Martin Luther King
Martin Luther King Jr. (mangs ook ofkort töt MLK, biej geboorte Michael King Jr., ; 15 januari 1929 – 4 april 1968) was nen domie biej de Baptisten in de Verenigde Stoaten. Hee was ok aktivist en politiek denker en as zodöanig een van de meest veuranstoande anvoorders van de Amerikaanse börgerrechtenbeweging. Dat heul he vol vanof 1955 töt at ze em doodmaken in 1968. King streed veur bettere rechten veur gekleurde leu in de VS, deur vreadzame weerstand en börgerlike ongeheurzaamheid teggen Jim Crow-wetten en andere inbakken diskriminatie.
As zwarten kearkleider leup King met in marsen veur stemrecht, ontsegregatie, rechten veur warkers en andere börgerrechten. In 1955 was he anvoorder van de busboycott van Montgomery en 'n eersten veurzitter van de Zudelike Christelike Leiderskopsconferentie (SCLC). As veurzitter doarvan leidden hee de Albany Movement in Albany in Georgia (zonder sukses) en hulp een paar vreadzame demonstraties op touw zetten in 1963 in Birmingham, Alabama. King was ene van de leiders van de Mars noar Washington in 1963, woaras he zien weerldbekende 'I Have a Dream'-tosproak höl op de trap van et Lincoln-gedenkteken. Ok zat he achter twee van de dree Selma noar Montgomery-marsen biej de stemrechtenbeweaging van Selma in 1965. De börgerrechtenbeweaging wust der veurname wetswiezigingen deur te kriegen, zo as de Civil Rights Act van 1964, de Voting Rights Act van 1965 en de Fair Housing Act van 1968. Verskeidene moalen leup et biej de marsen op houwen oet met groepen dee der anders owwer dachten.
King wör verskillende moalen vastzet. J. Edgar Hoover, heugsten baas biej de FBI, meanen, King was een gevoar. Hee leut em nauwzet volgen onner et FBI-programma COINTELPRO vanof 1963. FBI-agenten heulen em teggen et licht um te kieken of he wat met de Kommunisten te maken had, snoeven in zien persoonlike leaven en deden em hemelik opnemmen. In 1964 deden ze em nen anoniemen dreigbreef in de bus. Hee menen, ze wollen em töt zelfmoard brengen. Op 14 oktober 1964 wun King de Nobelpries veur Vrea veur zienen inzat veur rasgeliekheid deur vreadzame weerstand. In zien leste joaren verlea hee zienen blik wat, um et ok teggen armood en 'n oorlog in Vietnam an te goan.
In 1968 maken King plannen um de Amerikaanse heuvdstad Washington D.C. plat te leggen onder de naam Poor People's Campaign (Armeleuskampagne). Op 'n 4en april wör he daalschötten in Memphis in Tennessee. As doader wör James Earl Ray oppakt, nen vriejkömmen gevangenen oet de Stoatsgevangenis van Missouri. King ziene familie meent, Ray zol der niks met te maken hebben; de regering mos der een hebben um et op of te schoeven. Wee as et dan wal doan hef, goat heel wat verhalen van de ronde. Noa King zien verglieden wör de stoat van Nationalen Rouw ofkonnigd. Ok warren nen hoop leu hellig en begunnen te rellen. King kreeg postuum et Presidentiële Vriejheidsmedallie in 1977 en et Golden Kongresmedallie in 2003. In 1971 wör nen Martin Luther King Jr. Dag insteld. 'n Federalen gedenkdag wör veur et eerst hölden in 1986. In 2011 gung de Martin Lither King Junior-gedenknoald lös in Washington, D.C.