Standaardchineesk

Standaardchineesk
Språken en dialekten in China
Antal spreakers	880 miljoon
Språkindeyling	Sino-Tibetaanse språke
Skrivt	Hanzi, Latynsk (pinyin)

Standaardchineesk of modern standaardchineesk, ouk wal bekend as mandaryn, putonghua en modern standaardmandaryn is ne standaardiseerde versy van et chineesk en de officiäle språke van de Volksrepublik China en Taiwan. Dårnöäst is et eyne van de veer officiäle språken in Singapore.

De klangleare van standaardchineesk of standaardmandaryn is baseerd up et dialekt van Peking, mär de wöördeskat besteyt uut wöörde van ne grote gruup andere chineeske dialekten uut et noorden, midden en süüdwesten van China. De grammatika is standaardiseerd når de versameling literäre warken dee as eskreaven volkschineesk bepålet (oorsprunglik Baihua nöömd). Dit is de volksspråke dee as in et 20, jårhünderd is uutdacht as vervanger vöär et klassike chineesk. Den naam "mandaryn" slöäg vroger up de språke van (ofvaerdigden van) et keiserlike hov (versimpeld chineesk: 官话; traditioneel chineesk: 官話; pinyin: Guānhuà; letterlik "Språke van de ofvaerdigden"). So wör et in et 20. jårhunderd oavernöämen as synonym vöär Modern standaardchineesk. Toch is de term is teagenstrydig wörden, döärdat et rechtevoard ouk gebruked wördt in de språkenkünde üm ouk de verskeidene noordelike chineeske dialekten an te düden (Versimpeld chineesk: 北方话; traditioneel chineesk: 北方 話; pinyin: Běifānghuà).

Klangleare

Et fonemenstelsel van et standaardchineesk besteyt uut verentwentig medklinkers (wårvan as alleyne /n/, /ŋ/ en mangs /ɻ/ midden in ne lettergreape köänet vöärkoamen), ungeveyr ses klinkers, wårvan as der wat mangs tweyklanken vörmet, en veer tounen. Klinkers en toun sint eavenso belangryk in et standaardchineesk. Wöörde köänet etselvde klankenpakket hebben mär nen verskillenden toun, wårdöär as de beteakenisse verandert.

Grammatika

Chineesk is reydelik lyk an et neadersassisk wat grammatika angeyt. Et hevt regelmåtige sinnen med een underwarp, wårnå een gesegde kümt. et gesegde kan een oaverdrachtelik warkwoord, oaverdrachtelik warkwoord med lydend vöärwarp, verbindingswarkwoord med naamwöördelik gesegd, esw weasen.

Chineesk verskilt van et neadersassisk döär underskeid te maken tüsken namens vöär dinge dee as een naamwöördelik gesegde köänet denen en namens vöär kenmarken. Namens vöär kenmarken (bv. gröön) köänet nit nå koppelwarkwöörde koamen. Et hevt ouk ginne bywöördelike bepåling. Abstrakte kenmarken so as "gröön", "hellig", "hete", esw., ståt vulleydig up sikselv. As vöärbeald: 我不累 (Wǒ bù lèi). Letterlik: "Ik nit möde".

Een ander underskeid med neadersassisk is dat et chineesk ginne sinnen kent med de volgorde: "Wat ... angeyt, ...". Byvöärbeald in de sinne: "wat dat geld wat wy van myn moder kreagen hebet, dår heb ik al snoop van kocht." In disse sinne hevt et tweyde deyl een underwark, warkwoord en lydend vöärwarp. Et chineesk maket dårvan: 妈妈给我们的钱,我已经买了糖了. Māma gěi wǒmen de qián, wǒ yǐjīng mǎile táng le. Rechtstreyks oaversat is dat ungeveyr: "Et geld wat moder uns gavven, ik hebbe al snoop kocht".

Dårnöäst hevt et chineesk ginne tydsandüding, mär gebrukt et aspekt- en modaliteitsbepålders. Et plakket der lettergreapen an vaste dee as saken angeavet as (1) dat et underwarp van de sinne wat dee wat verwachted wördt; (2) dat et underwarp wat hevt medmaked in een vermelded of impliceerd tydsbestek; (3) dat ne verklåring eyrder noch nit göäldde, mär nu wal; (4) dat der noch niks veranderd is in de umstandigheid dee as eyrder al nöömd wör, esw. De tyd wårin wat geböärden kan hardup enöömd worden döär nen term as "gisteren" en döär wat minder strak ümlynde termen as "eyrder", esw.

Een ander grout verskil tüsken de grammatika van et chineesk en germaanske språken ligget in de volgorder van bysinnen: 昨天发脾气的外交警察取消了沒有交钱的那些人的入境证. Zuótiān fāpíqì de wàijiāo jǐngchá qǔxiāole méiyǒu jiāoqián de nàxiē rén de rùjìngzhèng. Letterlik oavernöämen sul dee sinne weasen: "[Gisteren wör hellig] --> butenlandske saken politykearl annuleerden[dee nit betaalden] --> [dee lüde]'s verblyvsvergünningen." Wat in good Tweants is: "Den politykearl van butenlandske saken, den as gisteren hellig wör, annuleerden de verblyvsvergünningen van dee lüde dee as nit betaald hadden."