Mönster
|
Wietere betekenissen van Mönster stoat op Munster (deurverwieszied) |
Mönster (Duuts: Münster) is n stadsdistrikt (kreisfreie Stadt) in et noordelek deel van Noordrhain-Westfele, Duutslaand. Et is de heufdstad van den Regierungsbezirk Mönster. Mönster hef 272.106 inwonners en 'n oppervlakte van 302,83 km². De Universiteit van Mönster is ene van de oldste universiteiten van Duutslaand.
Geskiednis
[bewark | bronkode bewarken]Den name Mönster kump van et Latiense monasterium (klooster) en verwis noar de oprichting van et bisdom Mönster deur Karel de Grote in 793. Den eersten biskop was Liudger. Tiedens de Middeleeuwn was Mönster ne bleujende hanzestad.
In 1534 verjogen deupsgezinden den toonmoaligee biskop Frans van Waldeck. Toon zi-j den macht in de hende hadden ekreggen, verspreidden zich de tieding dat Mönster et ni-je Jeruzalem was. Den ni-jen leider van de stad, Jan Matthijs, stond alleneg too dat gedeupte wedergeborenen in Mönster mochen wonnen; zi-j dee dat neet waren wödden verdreaven. Den verdreaven biskop stelden 'n ni-j leager samen mit steun van zowal prottestanten as de Rooms-Katholieke Karke en beleagerden de stad. In Mönster zelf radikaliseerden de beweaging. Jan van Leiden wierd uutendelek den leider en stelden gemeenschap van goderen en polygamie in. Een joar later (1535) veel de stad, en heelden de tröppe van den biskop ne wrede huusholding. Jan van Leiden wierd terecht-esteld en an de Lambertikarke hönk nog altied de kauwe woarin zien liek wierd tentoon-esteld.
De Vrea van Mönster en Ossenbrugge (Osnabrück) in 1648 maken van Mönster n onafhankelek bisdom: et gebeed blef hierdeur Rooms-Katteliek. Een aander belangriek underdele van de Vrea van Mönster was et ende van den Tachtigjoarigen Oorlog en de erkenning van de onafhankelekheid van Nederlaand deur Spanje. In 1672 veel Mönster under leiding van biskop Bernhard von Galen de Republiek der Zeuven Veraenigde Nederlaanden binnen. In Grunn wöd nog altied joarleks de oaverwinning op den biskop van Mönster (bi-j-enaamd Bommen Berend) herdacht, mit et Grunnegs Ontzet.
In 1802 wödden Mönster veroaverd deur de Prusen en tot heufdstad van Westfalen emaakt. Tiedens den Tweeden Wealdkrieg wierd Mönster veur et grootste deel verwoost deur allieerde bombardementen, moar noa den krieg wierd Mönster in olden stiel herbouwd.
Mönster hef samen mit Osnabrück de beschikking oaver n eigen vleegveld: Lochhaavn Mönster-Ossenbrugge.
Monumenten
[bewark | bronkode bewarken]Belangrieke monumenten dee-t de historie van de stad beschrievt bunt:
- et laatgotiese stadhoes uut de 14de eeuwe, woar in 1648 de Vrea van Mönster wierd ondertekkend
- de gotiese Lambertikarke uut de 14de en 15de eeuwe
- den romaansen kathedraal uut de 13de eeuwe mit monumentaal binnenwark en astronomies uurwark uut 1542
- de zgn. Überwasserkirche uut de 14de eeuwe
