Karbietskeetn
t Karbietskeetn of karbietknapn is n gebroek wat um ooldjoar van Grönningn tot an n Achterhook wörd oet evoerd. Ook in Freeslaand en België is et bekeand, mer lange neet zo wiedverbreid as in et Neersassiese gebeed. Nöast t ofstekn van veurwoark is t karbietskeetn in t Neersassies gebeed de manere um t oolde joar of te sloetn.
In 2014 wör karbietknapn op de lieste van Nationale Inventaris immaterieel Cultureel Erfgoed ezat.
Verleedn
[bewark | bronkode bewarken]t Is good meugelik det t karbietskeetn zinne wörteln in de oolde Germaanse joelfeeste hef. Bie dee joelfeeste wörden met völle kabaal de weenter en kwoade geeste verdrewen. Vanzelf was dr in dee tied nog gin karbiet, mear t gung um t kabaal. En karbietskeetn geet met n onmeundig geweeld.
t Gebroek
[bewark | bronkode bewarken]Vuur karbietskeetn beent eene of meardere melkbusn, voarfblikn of anepaste gasflesken neudig, woer of an de eunterkaante n geatjen in is ehöwn. Dan geet t karbiet in de busse, woernoa dr n betjen water of spieje biej edoan wördt (of aandere vloeistofn dee't dan vuur haande beent). Doarnoa wördt de melkbusse met n lid of bal of eslötn. Duur ne chemiese woarking van t karbiet met t water ontsteet n gas (ethyn). Duur n vlämke bie t gat an de eunterkaante van de busse te hooldn, vlög t gas in n braand, woerduur t lid met nen onmeundigen knapperd vort ebloazn wördt. Umdet t gevoarlik woark is, wörd mangs t skoarpe lid ook vervöngn duur nen zachten bal.
Um tied te bespoarn en nit n heeln tied te hoown te loopn, wördt an n lid of n bal mangs ook n laank touw emaakt, zode'j t noa t knaln wier heanig op oew an köant haaln.
Vanzelf vaalt t karbietskeetn vaake saamn met t dreenkn van n antal pilskes en t etn van bepoalde häpkes, wat biejdreg an nen dag wille. t Skeetn wördt vuural duur joonk volk edoan. De Leste joarn beent dr ook offisjele kampioenskapn vuur karbietskeetn, woerbie t dr umme dreeit um nen zo hard meugliken knapperd te maakn, of zo wied meuglik te komn met t lid of den bal.
Wat möage goat nog nen trad wieter en lasket hele geraamtes in mekoar um meardere melkbusn tegelieke in te hangn. Ook wörd dr mangs ne ellektriese oontstekking gebroekt vuur de veailigheaid, zodet vuur t anstekn van t gas allene mer n veunksken op ewekt hoof te wordn. n Melkbus kan ook vervöngn wördn duur n eegn emaakt kanon en dr zeent in t verleedn zelfs al hele gierkoarn umme bouwd töt karbietkanon.
In Neerlaand
[bewark | bronkode bewarken]In Neerlaand beent dr vuur t skeetn met karbiet per gemeente ofspraakn emaakt. Umdet t nit teegn is te hooldn dut de politie in bepoalde gemeentes met ooldjoarsdag n eugke too en zorgt ze det dr gin ongelukn gebuurt.
Umdet dr in t Neersassiese gebeed völle ruumte is, wördt t karbietskeetn aait boetnof edoan. In Kaampn, woer t karbietskeetn mear wördt edoan as t ofstekn van veurwoark, hebt ze nit völle ruumte en sköt iedereene gewoon duur de stroatn of achter t hoes.
Mooi um te weetn
[bewark | bronkode bewarken]- Karbied is good teegn de weuln. Duur t plaatsn van n bölken karbied in nen weulngaank, reageert t karbied met t vocht oet de groond, woerduur t ethyn-gas ontsteet. Dit rok zo stoark det de weule t neet liedn kan, zodet he gaaw vortgeet.
Nedersaksies
[bewark | bronkode bewarken]- Achterhooks: karbietskeetn
- Drèents: karbitschieten of -skieten (Ni'jlusen)
- Grunnegs: kebitten
- Veluws: karbietschieten of niejjaorschieten
|
Disse pagina is eskreewn in t Riesns |