Dialectcontinuüm

Een dialectcontinuüm omsluut een riege dialecten die as ze in een vri'j groot geografisch gebied praot, waorbi'j de taalverskillen klein bint oaver kleinere ofstaanden, en staorigan meuilijker te begriepen wördt mit det de ofstaand gruuit. Dialecten die wied van menare of ligt, bint maanks onderling (haoste) niet meer te begriepen.

Um sociologische redens kunt sprekers in een dialectcontinuüm veur de communicaotie oaver langere ofstaanden, of oaver grèenzen hen, oavergaon op 't gebruuk van een lingua franca. Dizze lingua franca wördt, as e ontwikkeld is uut variëteiten binnen 't dialectcontinuüm, vake 'standerdtaal' enuumd. Waor mèensen heur oorspronkelijke variëteit ummewisselt veur de boavenregionaole variëteit, kan een dialectcontinuüm opholden te bestaon. De Nedersaksische/Platduutse dialecten an weerskaanten van de Nederlaands-Duutse grèenze, beveurbield, bint veural in de twintigste ieuw slim uut menare gruuid. Daorumme bestiet d'r volgens partie taalwetenskoppers gien dialectcontinuüm meer, intied det de Nedersaksische en Platduutse variaanten aal wieder van menare of koomt te staon.

't Continentaol-West-Germaonse dialectcontinuüm

't Dialect veraandern vrogger staorigan, onofhaankelijk van de laandsgrèenze. Naobernde grèensbewoners kunden menare zunder probleem begriepen.

Deur onderwies en media ontstund een laandswiede standerdtaal. Bi'j de laandsgrèenze kriej een abrupte veraandering. Bewoners an weerkaanten van de grèenze begriept menare in de eigen taal niet langer.

't Zogenaomde Continentaol-West-Germaonse dialectcontinuüm, det de Germaonse variëteiten in Nederlaand, Vlaondern, Luxembörg, Duutslaand, Oostenriek, Zwitserlaand, Italië en nog wat gebiedties umvat, is een veurbield van 't vortgaon van een dialectcontinuüm. De niet-standaardiseerde variëteiten van 't noorden van det gebied vörmden de warktaal van de Hanze, en veur de reiziger was communicaotie oaver vri'j lange ofstaanden meugelk.

Binnen det continuüm hebt heur vanof de 17e ieuw een Nederlaanse en een Duutse standerdtaal ontwikkeld. Daordeur is an d'iene kaante de communicaotie binnen 't Nederlaans-Vlaomse diel van 't continuüm, én binnen 't Duuts-Luxembörgs-Zwitsers-Oostenrieks-Zuud-Tiroler gebied stark verienvoudigd. Mar deurdet de ni'je standerdtalen in de plaatse kwammen van de oorspronkelijke variëteiten, is de communicaotie tussen dizze twei gebieden knap stoer ewörden. Een wiedere opsplitsing van 't continuüm gaow in de mute deur de nationaole standerddiseringstendensen in Zwitserlaand, Oostenriek en Luxembörg.

Rifferenties

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.