Verskil tüsken versys van "Waarkwoord"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versy up 23:56, 18 aug 2009

t Waarkwoord (Latain: verbum) is n woord dat in schier alle sproaken van de wereld soamen met t onderwaarp en eventueel n objekt (veurwaarp) de boases vörmt van n zin.

Waarkwoorden verschelen as woordoard wezenlek van noamwoorden, deurdat zie gain verwiezende funktie hebben moar n aktie (doun, bikken), toustand (binnen, stoan, drieven) of n gebeurtenis (staarven, mietern) uutdrukken.

Overgankelkhaid

Der binnen overgankelke (transitieve) en onovergankelke (intransitieve) waarkwoorden.

Overgankelke waarkwoorden

Overgankelke of transitieve waarkwoorden hebben noast n onderwaarp ook ain of twai objekten:

Jan sloat Piet

Dizze bovenstoande zin het ain objekt. Jan is t onderwaarp en Piet is objekt (in dit gevaal laaidend veurwaarp).

Jan geeft Piet n bouk

Dizze zin het twai objekten: Piet en n bouk (Piet is metwaarkend veurwaarp, n bouk laaidend veurwaarp).

Kenmaarkend is dat t objekt onderwaarp wordt en aans om, wenneer t waarkwoord passief maakt wordt. Bieveurbeeld: 'ik zai hom' wordt na passiveern: 'hai wordt deur mie zain'.

Onovergankelke waarkwoorden

Onovergankelke of intransitieve waarkwoorden hebben gain objekt:

Hai veralteraaiert

Der binnen ok waarkwoorden dij zowel met as zunder objekt kinnen veurkommen:

t snijt
t snijt bladjen

Getal en persoon

In glad alle sproaken (behaalven de gehail analitische) verandern waarkwoorden in meer of mindere moate van vörm as t getal veraanderd, de persoon en sumtieds ok t geslacht van t biebeheurende subjekt. Dit hait de vervougen. De zo aan t subjekt aanpaste waarkwoordsvörm hait ok wel de persoonsvörm. Mit t getal wordt maind enkelvold of meervold. Summege sproaken hebben ok n twaivold. Persoon onderschaiden wie in eerste, twaide en derde persoon. Dizze binnen in t enkelvold: (1) ik, (2) doe en joe en (3) hai, zie en t. In het meervoud: (1) wie, (2) joe en (3) zie.

Tied

Waarkwoorden worden ok vervougd noa tied. Maistieds betaikent dit dat sproaken as grond van t systeem n twaidelen hebben tuzzen of toukommende tied en nait-toukommende tied, of vergangen tied en nait-vergangen tied. Maiste sproaken bruken n systeem mit (veul) meer tieden, moar krap-aan apmoal bruken zie ain van dizze systemen as boases.

Wies

Waarkwoorden kinnen de volgende wiezen:

Aantonende wies (indikatief)
Dit is de "normoale" vörm van t waarkwoord, dij de waarkelkhaid aangeft: ik loop, hai luip.

Onbepoalde wies (infinitief)
t Haile waarkwoord: lopen.

Gebiedende wies (imperatief)
Dizze geft maistieds n bevel weer: loop!

Aanvougende wies (konjunktief)
De boasesbetaikenis van de aanvougende wies is: "iets dat nait woar is, iets woarvan nait wis is of t woar is, of iets woarvan wenst wordt dat t woar is": hai zol lopen, hai zol dat zegd hebben, ik wol dat t zo was.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-t '''Waarkwoord''' ([[Latain]]: ''verbum'') is n [[woord]] dat in schier alle sproaken van de wereld soam met 't [[onderwaarp]] en eventueel n [[objekt]] (veurwaarp) de bases vörmt van n [[zin]].
+t '''Waarkwoord''' ([[Latain]]: ''verbum'') is n [[woord]] dat in schier alle sproaken van de wereld soamen met t [[onderwaarp]] en eventueel n [[objekt]] (veurwaarp) de boases vörmt van n [[zin]].
-Waarkwoorden verscheeln as [[woordoard]] wezenlek van [[noamwoord]]en, deurdat zie gain verwiezende funktie hebben moar n ''aktie'' (doun, bikken), ''toustand'' (binnen, stoan, drieven) of n ''gebeurtenis'' (staarven, mietern) uutdrukken.
+Waarkwoorden verschelen as [[woordoard]] wezenlek van [[noamwoord]]en, deurdat zie gain verwiezende funktie hebben moar n ''aktie'' (doun, bikken), ''toustand'' (binnen, stoan, drieven) of n ''gebeurtenis'' (staarven, mietern) uutdrukken.
 == Overgankelkhaid ==
@@ Regel 28: / Regel 28: @@
 == Getal en persoon ==
-In glad alle sproaken (behaalven de gehail [[analytische taal|analitische]]) verandern waarkwoorden in meer of mindere mate van vörm as t ''getal'' veraanderd, de ''persoon'' en sumtieds ok t ''geslacht'' van t biebeheurende subjekt. Dit hait de [[vervougen]]. De zo aan t subjekt aanpaste waarkwoordsvörm hait ok wel de [[persoonsvörm]].
+In glad alle sproaken (behaalven de gehail [[analytische taal|analitische]]) verandern waarkwoorden in meer of mindere moate van vörm as t ''getal'' veraanderd, de ''persoon'' en sumtieds ok t ''geslacht'' van t biebeheurende subjekt. Dit hait de [[vervougen]]. De zo aan t subjekt aanpaste waarkwoordsvörm hait ok wel de [[persoonsvörm]].
-Met t getal wordt maind [[enkelvold]] of [[meervold]] . Summege sproaken hebben ok n [[twaivold]]. Persoon onderschaiden wie in ''eerste'', ''twaide'' en ''derde persoon''. Dizze binnen in t enkelvold: (1) ''ik'', (2) ''doe'' en ''joe'' en (3) ''hai'', ''zie'' en ''t''. In het meervoud: (1) ''wie'', (2) ''joe'' en (3) ''zie''.
+Mit t getal wordt maind [[enkelvold]] of [[meervold]]. Summege sproaken hebben ok n [[twaivold]]. Persoon onderschaiden wie in ''eerste'', ''twaide'' en ''derde persoon''. Dizze binnen in t enkelvold: (1) ''ik'', (2) ''doe'' en ''joe'' en (3) ''hai'', ''zie'' en ''t''. In het meervoud: (1) ''wie'', (2) ''joe'' en (3) ''zie''.
 == Tied ==
-Waarkwoorden worden ok vervougd noa tied. Maistieds betaikent dit dat sproaken as grond van t systeem n twaidelen hebben tuzzen of toukomende tied en nait-toukomende tied, of vergangen tied en nait-vergangen tied. Maiste sproaken bruken n systeem met (veul) meer tieden, moar krap-aan apmoal bruken zie ain van dizze systemen as bazes.<!--:
+Waarkwoorden worden ok vervougd noa tied. Maistieds betaikent dit dat sproaken as grond van t systeem n twaidelen hebben tuzzen of toukommende tied en nait-toukommende tied, of vergangen tied en nait-vergangen tied. Maiste sproaken bruken n systeem mit (veul) meer tieden, moar krap-aan apmoal bruken zie ain van dizze systemen as boases.<!--:
 * [[Onvoltooid tegenwoordige tijd]] (''presens''<!--De Nederlandse spelling is "presens", niet vervangen door "praesens" a.u.b.-=->): ''ik loop''
-* [[Voltooid tegenwoordige tijd]] (''perfectum''): ''ik heb gelopen''
+* [[Voltooid tegenwoordige tijd]] (''perfectum''): ''ik heb lopen''
-* [[Onvoltooid verleden tijd]] (''imperfectum''): ''ik liep''
+* [[Onvoltooid verleden tijd]] (''imperfectum''): ''ik luip''
-* [[Voltooid verleden tijd]] (''plusquamperfectum''): ''ik had gelopen''
+* [[Voltooid verleden tijd]] (''plusquamperfectum''): ''ik haar lopen''
-* [[Onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd]] (''futurum simplex''): ''ik zal lopen''
+* [[Onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd]] (''futurum simplex''): ''ik zel lopen''
-* [[Voltooid tegenwoordige toekomende tijd]] (''futurum exactum''): ''ik zal gelopen hebben''
+* [[Voltooid tegenwoordige toekomende tijd]] (''futurum exactum''): ''ik zel lopen hebben''
-* [[Onvoltooid verleden toekomende tijd]] (''futurum praeteriti''): ''ik zou lopen''
+* [[Onvoltooid verleden toekomende tijd]] (''futurum praeteriti''): ''ik zol lopen''
-* [[Voltooid verleden toekomende tijd]] (''futurum exactum praeteriti''): ''ik zou gelopen hebben''-->
+* [[Voltooid verleden toekomende tijd]] (''futurum exactum praeteriti''): ''ik zol lopen hebben''-->
 == Wies ==
-Waarkwoorden kennen de volgende wiezen:
+Waarkwoorden kinnen de volgende wiezen:
 '''[[Aantonende wies]]''' (''indikatief'')<br />
-Dit is de "normale" vörm van t waarkwoord, dij de werkelkhaid aangeeft: ''ik loop'', ''hai liep''.
+Dit is de "normoale" vörm van t waarkwoord, dij de waarkelkhaid aangeft: ''ik loop'', ''hai luip''.
 '''[[Onbepoalde wies]]''' (''infinitief'')<br />
 t Haile waarkwoord: ''lopen''.
-'''[[Gebiedende wijs]]''' (''imperatief'')<br />
+'''[[Gebiedende wies]]''' (''imperatief'')<br />
-Dizze geeft maistieds n bevel weer: ''loop!''
+Dizze geft maistieds n bevel weer: ''loop!''
 '''[[Aanvougende wies]]''' (''konjunktief'')<br />
-De bazesbetekenis van de aanvougende wies is: "iets dat nait woar is, iets woarvan nait wis is of t woar is, of iets woarvan wenst wordt dat t woar is": ''hai zou lopen'', ''hai zou dat zegd hebben'', ''ik wou dat t zo was''.
+De boasesbetaikenis van de aanvougende wies is: "iets dat nait woar is, iets woarvan nait wis is of t woar is, of iets woarvan wenst wordt dat t woar is": ''hai zol lopen'', ''hai zol dat zegd hebben'', ''ik wol dat t zo was''.
 [[Kattegerie:Grunnegs_artikel]]