Konfusius
Konfusius (Sjinees: 孔子) was nen deanker, filosoof en learaar oet Sjina. Hee leawdn van ongevear 551 v.Kr. töt 479 v.Kr. Hee wör geboorn as Kong Qiu (Wade-Giles: K’ung Ch’iu) in de stad Qufu in n Sjinesen stoat Lu in de nondaagse proveensie Shandong. Hee wörd ezeen as n vuurbeeld vuur alle learaarn, nen "Wanshishibiao" (万世师表).
Konfusius zinne filosofie benoadrukn good gedrag en hoolding (perseunlik en van de regearing), juuste umgangsvuurskriftn, gerechtigheid en oprechtheid. Disse weardes wördn aal belangrieker in Sjina, duur aandere learwiezes, zo as Legalisme (法家) en Taoisme (道家) in de Han-dynastie (206 v.Kr. - 220 n.Kr.). Konfusius zin gedachtengood is saamn evat in ne filosofie dee bekeand is as Konfusianisme (儒家).
Umdet dr ginne tekste oawerbleewn zeent woervan Konfusius as skriewer anweezn kan wördn, en "zinne" ideejn vuural wördn oet eweidt in tekste dee't skreewn wördn in de tied tusken zinnen dood en t begin van t Sjinese Keizerriek in 221 VK, zeent völle geleardn bange um völle annames an Konfusius zelf too te skriewn. Zinne oonderwiezings kö'j veendn in de Gesprekn van Konfusius (論語), ne verzameling aforismes, dee wör saamn esteld noa Konfusius' dood. Vuur zowat 2000 joar wör dr edacht det hee de skriewer van alle Vief Klassiekers (五經) was, zo as de Klassieke Ritueeln (禮記) en de Leante- en Harfstannaaln (春秋).
De begeensels van Konfusius hadn ne tradisjonele Sjinese groondslag, wörteld in oolde tradisies en geleuf. Hee was groot vuurstaander van starke familiebaandn, t earn van vuuroolders, respekt van keender vuur de ooldn (en volgens latere oetleggings van vrouwleu vuur öare mansleu), en de familie as ideaalbeeld vuur regearing. Hee bedacht t walbekeande begeensel: "Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet," ene van de ooldere versies van de latere Gooldn Regel.
Naam
[bewark | bronkode bewarken]n Naam Konfusius is ne latiniseerde vorm van zinne oorsproonkelik Taiwaneesn naam K'ong-foe-tzi (孔夫子, Kǒng Fūzǐ), wat "Meaister K'ong" beduudt (Sjin. 孔子, Kǒng Zǐ, Wade-Giles: K’ung-tzǔ)
Leawn
[bewark | bronkode bewarken]De vuurooldn van Konfusius warn groondbezitters in n stoat Song. Zin oawergrotvaar kon skoonwal duur politieke doonderieje neet bliewn en mos vluchten noar Lu. Doar köm de familie finansjeel aal mear op t gat. Konfusius mos seantn verdeenn as veehooder. t Grötste deel van zin leawn was he perseunlik learaar. Hee veund t doarbie belangriek um leu an te zetn tot good wark en good fatsoen. Hee har oeteindelik mear as 3000 studeantn, woarvan dr 70 as zeer klook bekeand steundn. Hee treuk met zinne studeantn duur verskeidene Sjinese stoatn. Doar wör he aait good ontvöngn, mer de hearsers deedn weainig op zinne learings oet.
Konfusius hef zinne ideejn nooit in t echt oet könn voorn. Hee hef mer eankele moanden ne hoge funksie had, woarbie he krimineeln mos strafn en de openboare orde mos bewaarn. De leste joarn van zin leawn was he vuural drok met t bie mekaar gaddern en bewarken van beuke oawer geskiedenisse, odes, ritueeln en muziek. Disse interesse gavn he ook an zinne studeantn met, um tradisies vaste te legn. Zinne studeantn warn onmeundig belangriek vuur t verspreidn van zinne ideejn noa at hee oet de tied köm.
Ideejn
[bewark | bronkode bewarken]Duur de reurige tiedn van de Tied van Leante en Harfst was dr ruumte vuur männe um te probeern regearnde macht te kriegn. Dit wol Konfusius ook zelf, mer det dreug he ook zinne studeantn op. Gode studeantn mosn volgens Konfusius macht kriegn. Zin oonderwies gung doarumme vake oawer pollitieke veardigheedn. Konfusius zinne ideejn steundn vake lienrecht teegnoawer de doomoalige staandenmoatskoppieje. Hee meann at van nature alman geliek was. Hee veund det hoge pöste in enömn mosn wordn duur bekwoame leu met verstaand van zaakn, en en neet duur adelike leu dee't t baantjen oawernömn van öare vaars. Toch was Konfusius ginnen opstaandeling. Hee wol gearne at de stabiliteit van de Westelike Zhou-dynastie wierköm, woarin iederen staand duur konvensies, ritueeln en seremonies was bepoald. Hee was dus nit per se teegn de adelike hearskoppieje. Hee adviseerdn vake gode en bekwoame leu um zik bie öare legere posisie dale te legn. Wat det angeet, gung Konfusius teegn de deankwiezes van zinne tied in. Hee wör vake umskreewn as "den kearl den't dut woarvan hee weet dat t nit meugelik is". Ritueeln mosn volgens Konfusius nit zomear oetvoerd wördn "umdet det non een keer mut", mer met oprechte inleawing, zo as bv. t respekt wat keender vuur öare vaar en moor mosn hebn. Dit geuld dan ook vuur de nöaste familie en van doar oet ook noar de hele samenleaving. hee gebreuk hierbie t begrip ren as heugsten vorm van zorg vuur t welzijn van aandern. Leiderskop kon doarumme volgens Konfusius allene mer good oet evoerd wordn as leu disse zorg hebt. Nen heuger eplaatsten mut dus echt van zinne oondergeschikten hooldn, umdet ze allene mer objekt van leefde köant wean.
Invlood
[bewark | bronkode bewarken]Zinne deankwieze benoadrukn de perseunlike en besteurlike moraal, orde, respekt vuur oewn mearderen. t Wördn vuural geleewd um de grote rolle dee't Konfusius toodachten an de tradisjonele Sjinese ummegangsnormen. Konfusius wörd eard duur learaarn, studeantn en konfusiaann. Disse leste groep hef ook völle konfusiusteampels bouwd.
Konfusius zinne ideejn kreegn nit allene völle noavolging in Sjina, mer ook in Japan, Korea en Vietnam. Zinne Gesprekken is ne verzameling van gesprekn dee't he har met studeantn en dee't beundeld zeent noa at he oet de tied köm. In t book stoat de belangriekste ideejn van um. Mer t bekeandst is zinne verzameling van de Leante- en Hoarfstannaaln.