Randstad

Seet vöär andere beteykenissen Raandstad (döärverwyssyde).

Koart van de Raandstad.

Bubbeldiagromme det t tal van inwönnern in de greute en midlgreute steedn zeen loatt.

Randstad of Randstad Holland (Nederlandsk: Randstad of Randstad Holland) is n städelik gebeed (ouk wal konurbaty enöümd) in Nederland, wat besteyt uut nen ring van städen rundümme en natuurgebeed, bekend as et Gröne Härte. De Randstad is med ungeveyr 7 miljoon inwoaners et drukst bevolkede gebeed van et heyle Nederland en hevt de veer gröytste städen van Nederland (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haeg), binnen syne grensen. Med Londen en Parys, sint de Randstad, den Vlaamsken Ruut en et Ryn-Rur-Gebeed in Düütskland de vöärnaamste städelike woansteades in Europa.

In de Randstad ligt under andere n gröytsten hoawen van Europa (Rotterdam) en souwat de hälvde van alle universiteiten van Neaderland. Ouk de regearing hüüst hyr (Den Haeg).

Når de Randstad wörd ouk mangs döarverweysen as Deltametropool. Dissen term verwist når de ambity van de Ranstad üm eyn grout verstädelikt gebeed te worden en dårmed de stryd an te gån med andere groutstäden up disse wearld.

Geografy

Ligging en begrensing

De Randstad is oaver veer provincys uutsmeard: Noordholland, Süüdholland, Flevoland en Utrecht. De woarlike grötde van de Randstad is nich bekend, vöäral ümdet de grensen nimmer echt anegeaven sint. Städen as Alkmoar, Hoorn en Lelystad wordet nich immer as deylen van de Randstad eseen, terwyl as anderen (ouk disse gemeynden) sichselv wal as en deyl van de Randstad beskouwet.

Städen

Amsterdam.

Rötterdam.

N Heeg.

Utrech.

De belangrykste städen in de Randstad sint ouk de veer grötste städen van Nederland. As gemeynde hebbet see allemåle meyr as 300.000 inwoaners. Dårby hevt de Randstad ouk nog acht gemeynden med meyr as 100.000 inwoaners. Hyronder dårvan en oaversicht:

·       Amsterdam in Noordholland med 780.152 inwoaners.

·       Rotterdam in Süüdholland med 610.174 inwoaners.

·       Den Haeg in Süüdholland med 494.898 inwoaners.

·       Utrech in Utrecht med 311.254 inwoaners.

·       Almere in Flevoland med 190.699 inwoaners.

·       Hårlem in Noordholland med 150.611 inwoaners.

·       Saanstad in Noordholland med 146.904 inwoaners.

·       Amersfoort in Utrech med 146.571 inwoaners.

·       Hoarlemmermear in Noordholland med 143.364 inwoaners.

·       Sweatermear in Süüdholland med 121.840 inwoaners.

·       Dördrecht in Süüdholland med 118.811 inwoaners.

·       Leiden in Süüdholland med 117.916 inwoaners.

Nåst de städen med meyr as 100.000 inwoaners sint der ouk noch städen med minder as 100.000 inwoaners, dee souwal wat geskydenisse as hüdige bedüding wal belangryk sint vöär de Randstad.

·       Delft in Süüdholland med 97.588 inwoaners.

·       Alkmår in Noordholland med 93.945 inwoaners.

·       Skydam in Süüdholland med 75.704 inwoaners.

·       Gouda in Süüdholland med 71.073 inwoaners.

Ouk kenmarkend sint de völle städelike gemeynden dee lanks en tusken de gröytere städen in eploatsd sint.

Laandskop

Pölder i't Greane Heart.

Et Gröne Härte, et oapene middengebeed van de Randstad, wördt ineslöäten döär de städen der ümhen, med öar lecht, geluud en weagen. Vöäral an de butenrand van de Randstad ligget natuurgebeden med sandgrund en busk. Nich sou uutestrekked as de Veluwe, mär toch belangryk. De bekendste natuurgebeden sint:

·       Et Küstgebeed, med name et Nationaal Park Süüd-Kennemerland.

·       De marrengebeden in et noordelike Gröne Härte, sou as et Noordermar.

·       De Utrechtse Höävelrügge en et Gooi an de oustrande van de Randstad.

·       n Hoarlemmerholt.

·       t Markermar en de Randmarren rund südelik Flevoland.

Bevolking

Inwoanertal

De Randstad hevt, afhangelik van wår as y de grense trekket, tüsken de 6,6 en 7,6 miljoon inwoaners (et lätste getal is de veer Randstadprovincys by mekander). Meysttyds wördt uutegån van 7,1 miljoon lüde. Dårmed is et gebeed eyne van de gröytste verstädelikte gebeden van Europa. Med de verstädelikte streaken der ümhen der ouk by rekkend, kumt et antal oaver de 10 miljoon inwoaners. Disse streaken sint under andere Bråbant-Stad (ouk wal Bråbantse Städenryge of Sandstad), Stadsregio Arnem-Nymeagen en de WERV.

Problemen

Verstädeliking bregt in de regel geluudshinder, luchtvervuling en kriminaliteit. En apart probleem vöär de Randstad is et versnipperde bestüür. Wyldat de Randstad as eyn gebeed eseen wördt, is der gin centraal bestüür wat sik der med bemoit. En uplössing solde weasen der eyne groute Randstadproveensy van maken, of, souas ståtenlid Robbert Baruch vöärstelden: söäven provincys, wårvan as der vyve eyne Randstadautoriteit förmet.

En bykumstig probleem van de nationale en internationale gewichtigheid van de Randstad is dat andere strekken sik neet ehöyrd en eseen völet. Al haalt de Randstad de hälvde van et BNP van Neaderland binnen, dår kryget andere strekken håste nooit wat van med. Ouk wördt vake segd dat souwat alle politike beslissingen emaked wordt in et vöärdeyl van de Randstad, sunder ouge vöär de rest van Neaderland.

Noch en probleem is et woaningentekört. Dat likt in teagenstelling töt in andere landen binnen de Randstad enkel slimmer te worden.

Geskiedenissese

De Randstad is untstån in en gebeed wårin as meyrere rivyren uutmundet. Dårmed was et good te bereiken vöär skeype, dee as handel medbrachten. Ouk bouwden se der in de 13. eywe dyken en waterkeyringen üm et water van de sey buten te holden. Döär günstige ligging an de sey en meyrere rivyren had et gebeed makkelik uutwesseling oaver de Noordsey en et achterliggende Rurgebeed. Do as de Hansetyd wat up syn beloup rakeden, kunden städen as Amsterdam en Rotterdam nye handelsverdragen sluten med Sweyden en et Poolse Gdansk, wat sorgden vöär ne flinke handelsgroi, wat weader stöädig meyr lüde antröäk.

Wydere verstädeliking likt neet an de örde, ümdat de bevolksgroi de lätste jåren håste stille steyt. Ouk gröttere bedryve trekket der de lätste jåren vord.

De name Randstad is pas in et tweyde deyl van de 20. eyw versünnen. Et verhaal geyt dat den versinner den KLM-uprichtiger Albert Plesman was, den as der med wulde anwysen dat de städen as nen rand ümme et Gröne Härte ligget.

Ståtus

Nationale en internationale rulle

De Randstad is eyn van de gröytste agglomeratys van de EU wat de ekonomy en et inwoanertal angeyt. In 2008 wör de Randstad de veerdegrötste ekononomiske strekke van Europa.

Landelik is de Randstad belangryk ümdat de neaderlandske regeyring tehoupe kümt in Den Haeg, landelike radio- en televisykanalen in Hilversum sittet en Utrecht et grötste treinstation van Neaderland hevt.

Ouk internationaal düt de Randstad med. Ouk in Den Haeg sittet et Jugoslavie-Tribunaal, et Internationale Strafhov, et Internationale Rechtshov, Europol en Eurojust. Amsterdam steyt by verskillende organisatys as wearldstad te book weagens en grout kultureel anbud. Dårby is Skiphol de vyvdegrötste luchthaven van de EU, nå London Heathrow, Paris Charles de Gaulle, Frankfurt International Airport en Madrid Barajas. Up wearldniveau steyt et up de vyvteende steade. Wyder is de haven van Rotterdam eyne van de belangrykste in de wearld. De blomenveiling van Aalsmear de grötste van de wearld.

Kultuur

De Randstad is ouk en kultureel middenpunt, med vöäle museums, skouwburgen, konsertsalen en filmhüse. Ouk wördt der regelmåtig wat up et gebeed van kunst, musik en literatuur organiseerd binnen de Randstad.