Hoorn (Noord-Hollaand)

	Gemaente Hoorn
(Vlagge van Hoorn)	(Waopen van Hoorn)
	; Lokatie van de gemeante Hoorn
	Informasie
Proveensie	Noord-Holland
Heufdplaatse	Hoorn
	Geografie en bevolking
Öppervlakte; - Laand; - Water	52,49 km²; 19,87 km²; 33,62 km²
Inwonners; Bevolkingsdichtheid	67.945 (1 juli 2006); 3.419 inw./km²
Koordinaten	52° 38′ N, 5° 3′ O
	Aoverig
Belangrieke verkeersaoders	A7, N247, N302, N506, Station Hoorn Spoorliene Zaandam - Enkhuzen
Netnummer	0229
Postkode	1620-1628, 1689, 1695
	Offisiële webstie http://www.hoorn.nl/ www.hoorn.nl

Hoorn is ne stad en gemeente in de regio West-Freeslaand in de previnsie Noord-Hollaand en ligt doar in den olden Gouw Westflinge. Hoorn ligt via et Hoornse Hop an et Markermeer. Op 1 februari 2008 wonden der in Hoorn 68.638 mensen (bron: CBS). De gemeente Hoorn hef ne oppervlakte van 52,49 km², woarvan 32,62 km² water.

Geskiednis van de stad

Volgens olde Freese legenden is Hoorn esticht deur Hornus, stiefzönne van könnink Radboud. Hornus was etrouwd met Gunterdom, dochter van Gordianus, stadholder van Teckenburgh. Hi-j stichtten volgens de legenden in 716 in et westen van Freeslaand an et water een darp, en neumden et naor zien eigen name. Dit was under den Freesen adel vri-j gebrukelek. Deezelfde legenden vertelt ok dat et plaetsken al in 724 ofbrendden, en dat et toon joaren duurden veur et herbouwd wierd. Veur zowiet dizze legende al klopt, hooft den Hoorn neet op den plek van noe eleagen te hebben, moar meugelek in et gebeed dat later deur de Zuderzee ovverspeuld is.

De oldste vermelding van Hoorn kump veur in et Stadsbook van Wismar (uut 1250-1272), woarin nen Nicolaus de Horne eneumd wöd as borg veur wat koopleu uut Muden. Bekand is dat doar vanuut West-Freeslaand toon al drok handel edrevven wierd noar de Oostzee (en noar Vlaanderen), en bliekboar hadden de Hoornse koopleu al nen gooden name um doarveur borg te stoan.

Hoorn ovvervlöggelden al rap de aandere Zuderzeehaavns. Allene Amsterdam kenden in de 15de eeuwe nen soortgelieken snellen greuj. Belangrieke invlooden veur de stad was de keuze veur Filips van Bourgondië. Et Bourgondiese riek vormden een veuruutgang veur den handel. In de 15de eeuwe onstond doar een leavendige lakenindustrie, woarvan et product zich wat pries en kwaliteit, kon meaten met et laken uut Leiden, 'n Haag en Hoarlem. Teggenspood, weagens Hookse en Kabeljauwse twisten, en de Gelderse Oorlogen rundum 1500 brachten dizzen lakenhandel in de achteruutgang. Doardeur beslotten Hoornse koopleu ovver te goan noar de Oostzeehandel (groan uut Polen en Litouwen noar Italië brengen).

Tiedens de 16de en 17de eeuwe kenden de stad euren grootsten bleuj, en was ene van de steaden dee ok verteggenwoordigd was in de Vereenigde Oostindische Compagnie. Ok de WIC (West-Indische Compagnie), de Noordse Compagnie (of Compagnie van Spitsbargen), de Admiraliteit van et Noorderkwarteer, den Westfreesen Munt en et "College van Gecommitteerde Raden van West-Friesland en het Noorderkwartier" zaten in Hoorn. Hoorn was doordeur de formele heufdstad van et gebeed bovven et IJ. Jan Pieterszoon Coen wierd in Hoorn geboorn. De Hoornse skippers Jacob le Maire en Willem Cornelisz Schouten voarden met de schepen Hoorn en Eendracht as eersten um de zudelekste punte van Zuud-Amerika hen, en neumden dizze Kaap Hoorn.

De 18de eeuwe kanmarken zich in Hoorn deur achteruutgank van den veurspood. De havens verzaanden, de scheepn gingen deur noar Amsterdam of Zaandam (woar, net as in buurdarp Oostzaan, de scheepn onderholden wierden). Et deeptepunt was de Franse tied, woarin Franse troppen in Hoorn eleagerd waren. In dizze tied wierd ok et olde stadhoes an den Roden Steen af-ebrokken. Hoorn raken in dizze tied (1795) ok zien gewesteleke hoofdstadfunkties kwiet. Dee kwamen ok neet meer terugge: in 1810 wierd Hollaand éne previnsie. Toon later Noord-Hollaand ofgescheiden wierd, wierd Haarlem de ni-je hoofdstad.

Toch bleujden Hoorn in de 19de eeuwe wier op. Et West-Freese plattelaand leaverden stöäreg meer boern produkten en keze, en dee wierden in of via Hoorn verkocht. Hoorn was in dee tied de grootste kaasmarkt van Noord-Hollaand, en ok de veemarkt was omvangriek. Ok wierden in Hoorn skolen met ne regionale funktie gesticht, en was doar ne arrondissementsrechtbank. Ok wierd Hoorn garnizoonstad en een belangriek spoorlienknuppunt. Howal neet formeel, wierd Hoorn toch opni-j ne funktionele hoofdstad veur de regio, mit alleneg Alkmoar in ne soortgelieke functie veur et gebeed bovven et IJ.

De gemeente Hoorn wierd in 1966 an-ewezzen as greujkern (eerst industrialisatiekern), wat in 1985 afleep. Vanof toon is Hoorn toch deur egreujd. Hoorn huusvest veul forenzen, moar spölt zelf ok ne belangrieke warkgeleagenheidsrolle met noabi-j de 28.000 arbeidsplaetse.