Bertrand Russell

Bertrand Arthur William Russell (Trellech (Monmouthshire, Wales), 18 mee 1872 – Penrhyndeudraeth (Gwynedd, Wales), 2 februari 1970) waar 'n Britse filesoof, historicus, logicus, wiskundige, veurvechter veur sociale verni'jing, humanist, pacifist en een promenent rationalist. Russell werd in 1949 de Order of Merit toe-ekend en in 1950 ontving e de Nobelpries veur de Literatuur.

As schriever hef e de filesofie populariseerd en commentaoren eschreven over völle onderwarpen. Hi'j vervolgen 'n familietraditie van politiek activisme, waar 'n promenent anti-oorlog activist en propageerde de vri'je haandel met anti-imperialistiese naties.

Leemsloop

Russell was van aodelijke ofstamming en hi'j kreeg onderwies van privéleraren. In zien pubertied was e vake arnstig depressief. Geboren in de hoogtijdagen van 't Britse Riek, störf e bi'jna 'n eeuwe later an influenza, toen dat riek inmiddels waar uutiene-vallen. Met zien dood verleur de wèreld iene van zien bekendste intellectuelen en zien morele autoriteit löt een blievende indrok nao. As politiek activist was Russell een fervent veurstaander van karnwapenontmanteling en een uut-espreuken criticus van de Vietnamoorlog.

In 1940 ontving e al de Faraday Medal. In 1950 werd Russell onderscheiden met de Nobelpries voor literatuur, as erkenning veur zien veulziedig schrieverschap, woarmet e een significante bi'jdrage eleverd had an 't meenslijk welzijn en 't vri'jzinnig deenken.

Filesofie en wiskunde

Russell waar iene van de invloedriekse filesofen van de 20e eeuwe. Hi'j schreef völle boeken over logica en heuld zich onder aander bezig met 't onderzuuk naor de grondslagen van de wiskunde. Iene van zien veurnaamste warken is de Principia Mathematica dat hi'j saomen met Alfred North Whitehead schreef.

Ondanks een christelijke opvuuding waar e een uut-espreuken agnost. Hi'j zee wel dat de mieste mèènsen 'm waorschienlijk as atheïst zollen beschowen, umdat e op dezölfde meniere evenmin in de christelijke god as in de Homerische goden geleufden.

Ok over zien rèdenen um agnost te wèzen schreef e boeken. In zien betoog Why I Am Not a Christian (vertaald as Waorumme ik gien christen binne) valt hi'j de belangriekse argumenten veur 't bestaon van 'n god an en kump töt de conclusie dat d'r gien enkele noodzaak is umme an te nem dat d'r een god bestiet. Ok betoogt e dat religie meer kwaolijke dan goeje gevölng hef. Hi'j beschouwen zichzelf as vri'jdèènker en waar van miening dat mèènsen zich nie mut laoten leiden deur traditie of heilige boeken, ma dat zi'j met hun eing verstaand töt kennis mut köm. Tevens lanceerde hi'j 'n argument dat bekend stiet as Russells theepot, um 't onfalsifieerbare karakter van godsdienstige opvatting' an de kaoke te stellen.

Ok op 't gebied van seksualiteit had e 'n veur die tied zeer onconventionele opvatting. Zo zaag hi'j gien enkele rèden umme bi'jveurbeeld seks buten 't huwelijk immoreel te vinden. Iets kon volngs Russell allene immoreel wèzen wenneer 't aanderen schaadt, en dat waar volngs 'm bi'j seks buten 't huwelijk nie et geval. Hoewel zulke opvattingen teengwoordig vri'j normaal evunden wödt, kwam Russell d'r regelmaotig deur in de problèmen.

In de verzaomelingenleer is de Russellparadox naor 'm enuumd. Disse paradox giet over de verzaomeling van alle verzaomelingen die zichzelf nie bevat, met de vraog of disse verzaomeling zichzelf now wel of nie bevat. Iene bekend veurbeeld is de zelfreferente barbier: scheert 'n barbier die allene mèènsen scheert die zichzelf nie scheert, zichzelf, of nie? Naor anleiding van disse paradox bint onder aander typenlogica's ontwikkeld, en is d'r veule onderzuuk edaon umme te proberen disse tegenspraak op te lössen, töt Kurt Gödel uuteindelijk antonen dat dat principieel nie mogelijk is.

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.