Naar inhoud springen

Sproaklear

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
(döärstüürd vanaf "Toalkunde")
Ferdinand de Saussure (1857-1913), Zwitsers sproakenkeundige

Sproaklear, sproakenkeunde, of taalkeunde is t wetenskoppelik onderzeuken van natuurlike sproaken, woermet de sproaken wordt bedoold dee't op natuurlike wieze as modersproake zeent eleard, tegenoawer de keunstsproaken. n Belangriek oonderdeel van de sproaklear is de metasproake. t Doel van de sproaklear is de sproaken te beskriewen zo as leu ze ook echt gebroekt. As t oonderzeuk nit oawer ne eankele sproake geet, mear oawer sproaken in t algemeen, het t algemene sproaklear.

Umdet sprekken en sproakontwikkeling kenmoarkend meanskelik gedrag zeent, het sproakenoonderzeuk völle oawereen met meanskenwetenskoppen zo as kognisiewetenskoppen, psychologie, volkerkeunde en sosjologie. Binnen de sproaklear is t gewoonte um sproakgebroeken as ofzeunderlik samenhangend stelsel te bekieken, woerbie juust zo min meugelik noar aandere zaken wörd ekekken. Der wörd ook völle ekekken noar de samenstelling t oonderzeuk en t gebroek van formele sproaken, zo as bievuurbeeld in wiskeunde en kompjoetersproaken.

De meeste sproaklear is bedacht vuur t beskriewen van gesprökkene sproaken, woerbie't vake de gesprökkene en eskrewene soorten wordt oonderzocht, mear woerbie't mangs ook rechtstreeks noar sprektaal of skrieftaal wörd ekekken. Ook geboarensproaken wordt oonderzocht, mear vanzelf is nit alle sproaklear van belang of van toopassing op geboarensproaken.

Sproakoetings

[bewark | bronkode bewarken]

Sproakoetings zeent volgens de meeste sproaklear de gesprökkenen oetings, dee't op ebouwd zeent oet klaanken, Morfemen, wöarde, zinne, en tekste of verhaandelings. De klaanken wordt oonderzocht duur de fonetiek en fonologie, n opbouw van wöarde duur morfologie, groepkes wöarde en zinne duur zinsbouw (syntaxis). Betekenisse van sproakoetings wordt oonderzocht duur de semantiek. Wat nen sprekker met t gesprökkene wil bereiken wörd oonderzocht duur de pragmatiek. Rechtevoort wordt geboaren van geboarensprekkers ook as sproakoetings ezeen.

Taalkundige vakbegebeden zeent oonder aandere: