Verskil tüsken versys van "Nedersaksisch woordenboek"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
Regel 543: Regel 543:
*[[Drèents]]: ...
*[[Drèents]]: ...
*[[Grönnegs]]: '''''[[akkenailtje]]'''''
*[[Grönnegs]]: '''''[[akkenailtje]]'''''
*[[Oostfreisk]]: ''oetsteek'' (Platduutske skriefwies: ''Utsteck'')
*[[Sallaans]]: ...
*[[Sallaans]]: ...
*[[Stellingwarfs]]: ...
*[[Stellingwarfs]]: ...

Versy up 17:48, 8 jan 2009

De Nedersaksische dialecten in en um Nederlaand

't Nedersaksisch is gien eenheid. Daorumme besteet dit Nedersaksisch woordenboek, waor elkeneen zeen kan hoe woorden in andere dialecten neumd wordt. Daornaost is 't bedoeld veur luu die niet alle pure woorden meer kent. Um dizze reden wordt oetgaon van 't Nederlaanse woord. Veur de ofzunderlijke dialecten bestaot der ook woordenboeken die neven vertaolings van woorden ok taolkundige informaotie bevat.

Van oldsher is d'r veur veul begrippen woordvariaotie van dörp töt dörp, of maank slim kleine gebieden. D'r bint mangs zölfs veur een enkel begrip verschillende woorden (of variaanten van een woord) binnen éen dörp. As daorumme hieronder veur een bepaold dialectgebied - zeg 't Drèents - mar éen woord of een klein antal woorden steet, is 't waorschienlijk dat de liest niet compleet is.

Hoe um te gaon mit dit woordenboek

Dit woordenboek geit oet van 't Nederlaandse woord. Aj zeukt bie de A, kriej woorden die in 't Nederlaands mit de A begunt. Logischerwies wordt de woorden op alfabet categoriseerd. Aj 'n nei woord d'r bie plaotsen wilt, muj d'r 'n nei heufdstukkie bie maoken dat de naom heft van 't Nederlaandse woord. Under dit heufdstuk kumpt de vertaolings in de varianten van t Nederlaands Nedersaksisch (en eventueel de grèensdialecten) te staon. 't Heufdstukkie begunt weer mit 't Nederlaandse woord. Hierdeur kan d'r eventueel nog extra informaotie achter zet worden, wat knieftig is bie synoniemen. Daornao zet ie de naomen van de Nedersaksische dialecten der under, mit achter elk dialect de juuste vertaoling. Dat betekent dat 'n artikel d'r zunder vertaolings zo oet te zeen kumpt:

Bint d'r meerdere meugelijkheden, dan is 't verstandig um d'r 'n liestie van te maoken deur 'n opsumming van 'n nivo laoger te maoken. Dit kuj doen deur twee steernties te gebruken in plaots van ene.

Aj de woorden in een of meer dialecten niet weet, dan kuj die open laoten, zodat luu die 't wel weet dit d'r bie te zetten kunt. Dizze leegte zoj eventueel opvullen kunnen deur drei stippelties (...) achter 't dialect te zetten. Dit systeem is vergeliekbaor mit 't koppie "Nedersaksisch" (en variaoties), bieveurbeeld op de pagina boerderieje. Op dizze menier kunt ook verschillen op laoger angeven worden. Achter 't woord zol eventueel nog extra informaotie zet worden kunnen, zo as 't dialect of de plaots van 't dialect of 'n taolkundig weetje (ofkumst, relaotie mit 'n andere taol, 'n bepaold gebruuk van 't woord, enz.).

't Is handig um 'n woord an te maoken aj d'r net 'n artikel over schreven hebt. As d'r al n artikel besteet over 'n woord, dan is 't handig um daor n verwiezing hen te maoken. Op dizze menier weet andere Wikipedia-gebrukers ok dat d'r over 'n bepaold woord al 'n artikel besteet, eventueel in 'n ander dialect. Um dit te verdudelijken kuj 't woord waor as 't artikel over geit dikdrokt maoken. 't Is echter niet de bedoeling dat d'r woorden bie zet worden die in alle dialecten 't zölfde bint as in 't Nederlaands. De liest van woorden hierunder kunt op langere termijn overzet worden naor aparte artikels veur elke letter.

Schreven in 't Midden-Drèents van Annen

Zinnen

Der besteyt ouk een artikel "Nedersaksische zinnen" mid meyr informaty up dit underwarp

A

Aardappel

Aardbei

Adem

Appelmoes

B

Beschuit

Bieslook

Bij

Bliksem

Bloem

Boerderij

Boermarke

  • Nederlands:
    • boermarke
    • mark
    • (gemeenschappelijk) dorpsgebied

* Dizze verschaaidene benoamens hebben niks te doun mit dialektverschillen, môr mit kultuurverschillen tuzzen de gebieden. Dit is verliekensboar mit t faait dat n onnatuurleke woonhoogte ien Grunnen n wierde nuimd wordt en ien Fraislaand n terp. Dit het niks te doun mit t Grunnegs en t Frais, môr wel mit t kultuurverschil tuzzen Grunnen en Fraislaand.

Boomgaard

Bord

Boterham

Brievenbus

Broek (kleding)

Broekzak

Broer

Brood

Bruiloft

Buur

  • Achterhooks: noaber, mv. noabers (mangs ook noawas)
  • Drèents: naober
  • Grönnegs:
    • noaber
    • naiber
    • noaberske/naiberske (buurvrouw)
      • Van oosprong verwees allend t dail -ber noar buur as letterliekse vertoalen. t Dail "noa" betaikent "dicht bie" (zai ook t Duutse "in der Nähe" = "in de buurt"). "Noaber" kin den ook letterlieks vertoald worden as "nabuur" (naburig persoon).
  • Oostfreisk: nouber (Platduutske skriefwies: nahber)
  • Sallaans: naober
  • Stellingwarfs: naober
  • Tweants: noaber, mv. noabers (mangs ook noawas)
  • Urkers: ...
  • Veluws: buren

C

Cello

D

Dakkapel

Doedelzak

Dorp

Draaimolen

Drempel

Drenthe

  • Nederlands:
    • Drenthe
    • Drente (midden 20e eeuwse spelling)

Drumstel

E

Eeuw

Elastiekje

Enorm

Envelope

Erts

F

Framboos

Friesland

  • Nederlands:
    • Friesland
    • Fryslân (statistische naam voor de provincie)

G

Garnaal

Geloof

Gracht

Groente

Groningen

H

Ham

Haring

Heide

  • Nederlands:
    • heide
    • hei (spreekwoordelijk, bv. hutje op de hei)

Helemaal

  • Nederlands:
    • helemaal
  • Achterhooks:
    • helemoal
    • kats (meesttieds as d'r iets kapot is: De skuppe is mi-j kats deurmidden ebrokken.)
    • ga (Da's ga neet woar, ?Duutsen invlood: gar)
  • Grönnegs:
    • glad
    • hail
    • hailmoal (oetsproek: [ahmoal]
    • haildal
  • Tweants:
    • helemoal (oet esprökn as heemoal en mangs as jemoal)
    • kets/kèts/kats
    • geet, egee(t), geel(s), gels (bv. in gearne of egee neet)

Hooivork

Hout

Huis

  • Nederlands:
    • huis
    • woning (alleen als het bewoond is)

I

J

Jam

Jij

Jongen

  • Nederlaands:
    • jongen
    • joch(ie) (kan als negatief en kleinerend worden gezien)
    • knul (liefkozend kleinerend)
    • menneke (liefkozend kleinerend)
  • Achterhooks:
    • kearltjen of jungksen (kleinen jonge, onder 10 joar)
    • jong(en) (euldere jonge, boaven de 10 joar)
    • kearl (boaven de 16 joar)
  • Drèents: jong(e) (klein jong: jonggie(n), jonkie(n))
  • Grönnegs:
    • jong
    • boi (negoatief; klainerend)
    • kirreltje, kirrelke
  • Oostfreisk:
    • jong
    • boi (negoatief; klainerend)
    • kirreltje, kirrelke (Platduutske skriefwies: keerltje, keerlke)
  • Sallaands: ...
  • Stellingwarfs: jonge
  • Tweants:
    • jongn, jonge, j(e)unkn
    • kearlken (kleaine jonge, oonder 10 joar)
    • jongkearl (euldere jonge, boawn de 16 joar)
  • Urkers: ...
  • Veluws:

Jus

  • Nederlands: jus (alle soorten hoofdsaus, in geval van Nederland: vleesjus)

K

Kaars

Kanaal

Kabeljouw

Kerk

Kerst

Keuken

Kind

Kip

Klokhuis (vrucht)

Klomp

Knoflook

Koe

Koelkast

Kracht

Kraken

  • Nederlands:
    • kraken (werkwoord)
    • knarsen (sterker dan kraken)

Kruisbes

Kruiwagen

Kus

Kuiken

L

Laars

Ladder

Lente

Lopen

  • Achterhooks:
    • goan
    • gängelen
    • drapsen
    • dröalen
    • stiefelen
    • sliepstarten
    • pöälen
    • sjoksen
    • sloffen
  • Drèents: ...
  • Grönnegs:
    • lopen
    • sjaauwen
    • soppen (ien natte schounen)
    • boestern (grote stappen)
    • haauwen (drok bewegend)
    • steveln (stevege stappen)
    • bokseln (haard)
    • postern (haard)
    • gaddern (mit veul lewaai)
    • stutjen (muisoam)
    • schongeln (schèl)
    • pootjen (veurzichteg)
  • Sallaans: ...
  • Stellingwarfs: ...
  • Tweants:
    • goan
    • loopn
    • waandeln
    • gengeln (heanig en plezeerig loopn)
    • stiefeln (meestieds van oolde leu, veutjen vuur veutjen)
    • bosken, posken (onbenullig oarns duurhen loopn, of met völle kabaal) (vgl. Engels: to busk)
    • booltern (stommelig loopn of stuitern) (vgl. Engels: to bolt)
    • slepn
    • dweln (zoonder dool roondloopn) (vgl. Engels: to dwell en Hollaands: dwalen)
    • slofn
    • banjern
    • trean (stewig doolbewust loopn, ook trapn)
    • bungeln (onvaste loopn, bv. Hee bungeldn op de beene.)
    • traampeln (trappelen) (vgl. Engels: to trample)
    • treampeln (neet weetn woerhen)
    • dreanteln (drentelen)
    • veanstern (geheimzinnig of stiekum loopn)
    • staampn (met kabaal loopn, driftig oarns op an goan)
  • Urkers: ...
  • Veluws: ...

Lucifer

M

Machine

Man

  • Nederlands:
    • man
    • meneer (vooral als aanspreektitel)
    • heer (netjes)
    • kerel (vaak negatief)

Masker

* De rezen woarom of der zo veul verschillende, verliekensboare benoamens binnen veur gebelskop ien t Grunnegs is dat der ain woord was, t oorspronkelke "Schebelskop", dij nait goud deur elkenain oetsproken worden kon en zok doarom op verschaaidene wiezen ontwikkeld het. Ien t gevaal van dit woord het t nait te môken mit iendailboare dialekten, môr veuraal mit individuwele oetsproaken.

Mattenklopper

Meisje

  • Nederlands:
    • meisje
    • meid
    • deerne (liefkozend; overgenomen uit het Nedersaksisch)
    • wicht (negatief; overgenomen uit het Nedersaksisch)

Melk

Mens

Mier

Moed

Moeder

  • Nederlands:
    • moeder
    • moe (ouderwets, amicaal)
    • mama
    • mam (vooral als aanspreektitel)
  • Achterhooks:
    • mo
    • mamma
    • mooder
    • moe
  • Drèents:
    • mam
    • mamme
    • mo
    • moe
    • moe'ie
    • moeke
    • moouder
    • mou
    • mouder
    • 't olde mèens(e) (informeel)
    • 't aol mèensk (informeel)
  • Grönnegs:
    • mou(d)er
    • mem(me)
    • moe(ke)
    • moetje (informeel)

Moeras

Molenaar

Morgen

N

O

Oma

  • Nederlands:
    • oma
    • grootmoeder (formeel)
    • opoe (negatief)
  • Achterhooks: oepoe
  • Drèents:
    • bep(pe), böp(pe)
    • grootmo(e), grootmo(o)uder
    • grotmo(e) (uutspraok grof-)
    • opoe
    • ote, otie(n)
    • oma
  • Grönnegs:
    • opoe
    • beppe, bepke (WEK)
    • grootmoe/-mou (hail formeel)
  • Sallaans: ...

Ontzettend

Ooievaar

Opa

Os

P

Paars

Pasen

Paus

Penis

In 't Nedersaksisch bin de benamingen veur de geslachsdelen vake een bietjen grof.

  • Nederlands:
    • penis
    • piemel
    • pik (informeel)
    • lul (informeel)

Piano

Pinksteren

Plank

Poetsdoek

Politie

Pollepel

Q

R

Raam

Ragebol

Rouwmutsje

Room

S

Schoen

Schoorsteenmantel

Schouder

Slaan

Slok

Snijbonen

Sneeuw

Snoep

Soeplepel

Sperziebonen

Spiegel

Spijker


Speculaas

Spreeuw

Steeg (pad)

Stoep

  • Nederlands:
    • stoep
    • trottoir (iets netter dan stoep)

T

Tak

Telkens

Theekan

Toilet

  • Nederlands:
    • toilet
    • wc (minder formeel)
    • pot (informeel)
    • plee (informeel)
  • Achterhooks: huusken
  • Drèents: huusie(n)
  • Grönnegs:
    • huuske/hoeske (verwiezend noar t vrougere hokje dat lös van t woonhoes ston en sums boven n graft hong)
    • gemak (verwiezend noar t vrougere hokje dat aan t woonhoes vast zat en boven n graft hong)
    • (schiet)deuze (VEK; ook broekt veur aine dij gaauw baange is)
  • Sallaans: huusien
  • Stellingwarfs: huusien
  • Tweants:
    • pot
    • driethoes, -tonne
    • huusken
    • In t Tweants wörd meestieds mear ezegd wa'j dr goat doon, en doar beent völle klurige beskriewiges van

Trekken

Trog

U

Ui

Uil

V

Vaatdoek

Vader

  • Nederlands:
    • vader
    • papa
    • pap (vooral als aanspreektitel)
    • pa (informeel)

Vagina

In 't Nedersaksisch bin de benamingen veur de geslachsdelen vake een bietjen grof.

*Veur de "vagina" bestoan der ien t Grönnegs, ien tegenstellen tot de "penis", nait veul grovve woorden. Dit omrezen dit respektloos tou vraauwluu wezen zol. Manluu zollen dit respekt nait neudeg hebben, omrezen zai dit van oldsheer al op n hail ìnde aander gebieden hebben zollen. Dit idejoalisme stamt nog oet de 19. aiw.

Varken

Veen

Vergiet

Verweerd

Viool

Vis

Visser

Vlaamse gaai

Vlinder

  • Achterhooks:
    • zömmervöggel
    • pennevöggel
    • vleender
  • Drèents:
    • botterklips
    • botterveugel
    • oelegie(n)
    • vlinder
  • Graafschopper Platt: Pannvögel
  • Grönnegs:
    • bottervlaig / buttervlaig
    • bottervogel / buttervogel
    • vlinder (verhollaandst)
  • Oostfreisk:
    • bottervlaig/-vleeig (Platduutske skriefwies: botterfleeg)
    • botterlikker (Platduutske skriefwies: botterlicker)
    • filapper
    • vlinderke (Platduutske skriefwies: flinderke)

Volwassen

Vos

Vreemd

Vrouw

  • Nederlands:
    • vrouw
    • mevrouw (vooral als aanspreektitel)
    • dame
    • wijf (zeer negatief)
  • Achterhooks:
    • wief(ken) (mangsmoal negatief)
    • vrouw (eerbiedig)
    • meansken (leefkoazend; bedeuld veur 'n olden vrouw)
  • Drèents:
    • vraauw
    • vrouw(e)
    • mèens(e) (informeel/negatief)
    • mèensk (informeel/negatief)
    • minsk (informeel/negatief)
    • wief (informeel/negatief)
  • Grönnegs:
    • vraauw (meervold: vraauwluu)
    • wief (negatief; ook voak broekt om vraauwliekse echtgenoot mit aan te duden)
    • mìnsk (negoatief; bedould veur n olle vraauw)
    • mìnske (laifkozend; bedould veur n olle vraauw)
  • Sallaans: ...
  • Stellingwarfs: vrouw
  • Tweants:
    • vrouwe
    • meanske (euldere vrouwe, mangs ook negatief)
    • wief (negatief, mangs nog as grèpken bedoold)
    • vrommes
  • Urkers: vrouw, weef
  • Veluws:
    • vrouw(e)
    • vrouwmense
    • frommes
    • wief, weef (negetief)

W

Water

Weegschaal

Wesp

Wieg

Winterkoninkje

X

Y

Z

Zakje

Zolder

  • Nederlands:
    • zolder
    • vliering (foutief gebruik, oorspronkelijk verwijzend naar kleine ruimte boven eigenlijke zolder)

Zus