Riessens

Riesns
Riesns logo	Bestaand:Wiki-Riesns.png
Taalklassifikaasie	Indo-Europees Germoans West-Germoans Nederduuts Neersassies Tweants Riesns
Neersassiesen naamn	Riesns, Riessens
Nederlaandsen naamn	Rijssens

Riesns is n vorm van Tweants, dèt wier n vorm is van Nedersaksisch. t Hef n stoark eegne karakter en is doarduur good te herkennn. T wörd duur alle loagn van n Riesnse bevolking esprökn, mear neamp de leste joarn of in gebroek. Um dit teegn te goan wördt de leste joarn de keender wier Riesns eleard en Tweantse Oawnde organiseert, woerin spesjaaln andach vuur t plat is, met gedichn, verhaaln en diskussies.

Karakteristiekn van t Riesns

• -er en -aar in t Hollaands wordt in t Riesns -oar: weurde as berg en kerk wordt 'boarg' en 'koarke', haar en klaar wordt hoar en kloar.
• Nog völle weurde lignt dichter biej t Duuts as t Nederlaands:
  • Nederlaands: 'bord', Duuts: 'Teller', Riesns: 'teelder'
  • Nederlaands: 'soms', Duuts: 'manchmal', Riesns: 'mangs' of 'smangs'
  • Nederlaands: 'Iemand tegenkomen', Duuts: 'einen begegenen', Riesns: 'eenn beëegn'
• Aans as aandere soortn Tweants maakt Riesns stoark onderskeaid in de oetsproak van [f]/[v] en in wat meender in [s]/[z]:
  • As in t 'algemeen' Tweants "joazeker" met nen -s wordt oetesprökn, wördt r in t Riesns völle andach an n [z] geskeunkn: [joa'zeeker].
• -sch wordt -sk: Nederlaands: 'schuur', Riesns 'skuure'
• -oor wordt -uur, mear dit geeldt nit aaltied.
  • 'voor' wordt 'vuur'
  • 'door' wordt 'duur'
• -aar, -eer, zo as in t Nederlaandse 'waard', 'geleerd', veraandert in nen klaank den wat lik op n tweeklank oet t Engelse woord 'air'.
  • 'waard' wordt 'weard'
  • 'geleerd' wordt 'eleard'
• -ier veraandert in -eer: 'bier' wordt 'beer'
• Noa n kleenker, en an t eande van n woord wördt, net as in t Engels, n -r nit oet esprökn, of vervöngn duur n approximaant.
• -oof en -ove veraandert in -euw of -euwe: 'ik geloof' wördt 'ik geleuwe'
• in wöarde dee eandigt op nen kleenker met -n, -nd, -nt of -nk, doar krig -n- ne nasale oetsproake [ñ], liekas in t Fraanske "trente". n Grapjen wat hierbiej vaake wördt gebroekt is zwat zaand, wat zik zowat t zelfde anheurt as t Fraanske soixante.
• N [a] in -ar of -ats, wördt in t Riesns oetesprökn as [æ]. Dissen klaank kö-j vergeliekn met t Brits Engelse 'sack' of 'Sam'. n Oetsproak zit tusken n [a] en n [e] in. n Naamn Arjan wordt dus uitgesproken als ['ærjañ]. Umdèt r völle onzekerheaid is oawer t skriewn van dissen klaank, zeent r leu in Riesn dee Erjan heett, mear ook Arjan. n Aander vuurbeeld is een van de Riesnse voetbal-verenigen: Rijssen Vooruit. Iedereene neumt dissen club Èrre Vee.
• Net as in t Nederlaands hef t Riesns 2 verskilnde oetsproakn van korte -o's. n Eersn variaant kleenkt as in t Nederlaandse 'vos' en n tweedn as in t Fraanske 'bon'. Biej dissen tweedn ligt n -o wat deeperder in n haals. Mear dissen tweedn keump in t Riesns vaakerder vuur as n eersn, terwiel in t Nederlaands n eerstn vaakerder vuurkeump.
• Riesns hef n verbindings-r, den n woord wat n kleenker an t eande hef verbeendt met n woord wat begeent met n kleenker, zodè-j gin glottisslag hooft te maakn.
  • Vuurbeeld 1: Dàt dee hee ook.. nen Riessender plakt alns an mekoar: Dàt dee-r-ee-r-ook.
  • Vuurbeeld 2: Joa hè? wördt duur iedern Riessender as Joa-r-è oetesprökn?

Riesns Teln

In t Nederlaands	In t Riesns
Een	Eene
Twee	Tweeje
Drie	Dreeje
Vier	Veere
Vijf	Viewe
Zes	Zesse
Zeven	Zeuwne
Acht	Achte
Negen	Neegne
Tien	Tiene

Soortn Riesns

Net zo as dèt r verskilde soortn Tweants beent, keant Riesn van vrooger oet ook verskilde soortn Riesns. Disse verskiln beent minimaal, mear gavn toch infermaasie oawer n sprèkker. As eerste was dr verskil tusken t Riesns van n Katteliek en n Protestaant. De katteliekn warn iets moderner in t köjern en gebreukn mear Hollaandse wöarde. Doarnöast was dr n oonderskeaid in Riesns van n Hatn Weg en de rest. Leu van n Hatn Weg (Markeloseweg) zegnt Hee koomp en hee gong woeras leu oet aandere deeln van Riesn Hee keump en Hee gung zegnt. Doarnöast is dr nog n verskil in t woarkwoord Wean: Sommige leu zegnt Iej beent en aandern zegnt Iej zeent.

Andach vuur t Riesns

Eenn den zik al lange bezig heul met t Riesns vuurdèt de dialektrenaissance op gaank köm, was Koarel van n Notoaris (Karel Schönfeld Wichers). Hee steeldn n wöardebook saamn van t Riesns van vuur 1959. Hieroet leut-e alle saamn esteelde wöarde, en wöarde dee-t woarskeainlik warn oawer enömn oet t Hollaands vort. He bedèch zinne eegne (slim fonetiese) spelling, den at-e ook gebroekn vuur aandere beuke dee at-e skreef. n Aandern den at hef bie edreagn an t positieve beeld van t Riesns is Harm Agteresch, better bekeand oonder zin artiestnnaamn Harm oet Riessen. Völle leu van de ooldere ginnerasies keant zinne nommers Blote beene stoete met sjem en Keunstgebit.

Disse bladziede is eskreeuwn in t Riesns