Verskil tüsken versys van "Vene (grondsoorte)"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Regel 27: Regel 27:
Aj uutgaon van de ligging ten opzichte van et grondwaeter bi'j de veenvorming kuj de volngde indieling maeken:
Aj uutgaon van de ligging ten opzichte van et grondwaeter bi'j de veenvorming kuj de volngde indieling maeken:
*''Leegvene'' hef as veurnaemste kenmark dat et vene onder invloed van et grondwaeter ontstaon is. Leegvene is ofhaankelik van de grondwaeterkwaliteit [[Eutrofiëring|eutroof]]-[[oligotroof]]. [[Limnisch]] vene wodt onder de [[waeterspiegel]] evormd, [[telmatisch]] vene in de zone rond de waeterspiegel. Krek daorboven wodt [[terrestrisch]] vene vormd, dat as over et algemien rap [[Oxidaotie|oxideert]] tiedens et uutdreugen, behalven aj hoogveenvorming kriegen.
*''Leegvene'' hef as veurnaemste kenmark dat et vene onder invloed van et grondwaeter ontstaon is. Leegvene is ofhaankelik van de grondwaeterkwaliteit [[Eutrofiëring|eutroof]]-[[oligotroof]]. [[Limnisch]] vene wodt onder de [[waeterspiegel]] evormd, [[telmatisch]] vene in de zone rond de waeterspiegel. Krek daorboven wodt [[terrestrisch]] vene vormd, dat as over et algemien rap [[Oxidaotie|oxideert]] tiedens et uutdreugen, behalven aj hoogveenvorming kriegen.
*''Hoogvene'' hef as veurnaemste kenmark dat et ontstaon is onder invloed van [[regen (meteorologie)|regenwaeter]], zogenaemd [[ombrogeen]] vene. Et is altied [[oligotroof]]. Et veurnaemste bestanddiel is [[Sphagum|veenmos]] (''Sphagum''), dat alderbassens veule waeter opzoegen wil en in ezwollen toestaand veur meer as 90 percent uut waeter kan bestaon. Butendat wil et goed gruuien in zoere omstaandigheden, die aj kriegen deurdat regenwaeter vanzels al aorig zoer en niet ebufferd is. Et milieu is extreem voedselaarm en ontstaot as d'r de dooie plaantenresten op een ondeurlaotende [[humus]]rieke ondergrond liggen, zodat d'r gien voedselriek waeter meer binnendringen kan. Vene dat veurnaemelik deur veenmos evormd is, nuumt ze ook ''veenmosveen''.
*''Hoogvene'' hef as veurnaemste kenmark dat et ontstaon is onder invloed van [[regen (meteorologie)|regenwaeter]], zogenaemd [[ombrogeen]] vene. Et is altied [[oligotroof]]. Et veurnaemste bestanddiel is [[Sphagum|veenmos]] (''Sphagum''), dat alderbassens veule waeter opzoegen wil en in ezwollen toestaand veur meer as 90 percent uut waeter kan bestaon. Butendat wil et goed gruuien in zoere omstaandigheden, die aj kriegen deurdat regenwaeter vanzels al aorig zoer en niet ebufferd is. Et milieu is extreem voedselaarm en ontstaot as d'r de dooie plaantenresten op een ondeurlaotende [[humus]]rieke ondergrond liggen, zodat d'r gien voedselriek waeter meer binnendringen kan. Vene dat veurnaemelik deur veenmos evormd is, nuumt ze ok ''veenmosveen''.


In onontgonnen vorm viej et in Nederlaand niet slim veule meer, allend nog in et [[Bargervene]] bi'j [[Schonebeke]] in Drenthe en in de [[Groote Peel]] in [[Noord-Braobant]]. Een groot pat is ja in de [[19e eeuw|neengtiende eeuw]] of-egraven veur de braandstofveurziening. In België hej op de [[Hoge Venen]] (''Hohes Venn of Hautes Fagnes'') nog biester veul hoogvene.
In onontgonnen vorm viej et in Nederlaand niet slim veule meer, allend nog in et [[Bargervene]] bi'j [[Schonebeke]] in Drenthe en in de [[Groote Peel]] in [[Noord-Braobant]]. Een groot pat is ja in de [[19e eeuw|neengtiende eeuw]] of-egraven veur de braandstofveurziening. In België hej op de [[Hoge Venen]] (''Hohes Venn of Hautes Fagnes'') nog biester veul hoogvene.

Versy up 21:35, 22 jul 2008

Wark in üütvoring
An dit artikel wördt de kummende tyd druk ewarked. As jy et artikel verbeateren künnen, do dat dan gerüst!


Detail van Lütt-Witt moeras in Henstedt-Ulzborg (Duitsland)
Hoge Venen, België
Kragge in de Grote Geule, België
Veenlaoge in Fraankriek
Europese moerasbos bi'j Poznań (Polen)

Vene is een natte, zuurstofaarme en sponsachtige grondsoorte, die bestiet uut ehumificeerd materiaol. In op-edreugde vorm staot et bekend as turf.

Veengrond

Veengrond is een bodemtype waorvan de grond uut vene en aander plaantaordig materiaol bestaot. Vene hej in Nederlaand ok nog op grotere dieptes, as zaand-op-vene en klei-op-vene, beveurbield in Grunning en Drenthe. Et is een besundere ofzetting, omreden et niet-klastisch is. Omdat et in teengstelling tot sediment op 'e stee evormd is, nuumt ze et sedentaot.

Veenvorming

Gewoonlik wodt dood plaantenmateriaol rap of-ebreuken deur de anwezigheid van zuurstof en de warking van bacterieën. Veural in slim hiete en dreuge umstaandigheden goat de rotteri'je dan rap. Bi'j aerobe ofbraak ontstaot dan H2O en CO2. Mar bi'j de ofwezigheid van zuurstof kriej anaerobe ofbraak op, daoras CH4 van komt. In natte en vochtige omstaandigheden gaot de ofbraak staorigran as de ophoperi'je, waoraj veenvorming van kriegen. Vene viej veural in maotige vochtige kontreien. In Nederlaand en België is et mieste vene vormd in et Atlanticum, lichtkaans deur et vochtoverskot dat optrad deur de overgaank van naaldbos naor loofbos in die periode en et sti'jgen van de grondwaeterspiegel onder invloed van et zeespiegelsti'jging.

Indieling

Veensoorten verskillen slim, ofhaankelik van de ligging ten opzichte van et grondwaeter en van de voedselriekdom.

Ligging ten opzichte van et grondwaeter

Aj uutgaon van de ligging ten opzichte van et grondwaeter bi'j de veenvorming kuj de volngde indieling maeken:

  • Leegvene hef as veurnaemste kenmark dat et vene onder invloed van et grondwaeter ontstaon is. Leegvene is ofhaankelik van de grondwaeterkwaliteit eutroof-oligotroof. Limnisch vene wodt onder de waeterspiegel evormd, telmatisch vene in de zone rond de waeterspiegel. Krek daorboven wodt terrestrisch vene vormd, dat as over et algemien rap oxideert tiedens et uutdreugen, behalven aj hoogveenvorming kriegen.
  • Hoogvene hef as veurnaemste kenmark dat et ontstaon is onder invloed van regenwaeter, zogenaemd ombrogeen vene. Et is altied oligotroof. Et veurnaemste bestanddiel is veenmos (Sphagum), dat alderbassens veule waeter opzoegen wil en in ezwollen toestaand veur meer as 90 percent uut waeter kan bestaon. Butendat wil et goed gruuien in zoere omstaandigheden, die aj kriegen deurdat regenwaeter vanzels al aorig zoer en niet ebufferd is. Et milieu is extreem voedselaarm en ontstaot as d'r de dooie plaantenresten op een ondeurlaotende humusrieke ondergrond liggen, zodat d'r gien voedselriek waeter meer binnendringen kan. Vene dat veurnaemelik deur veenmos evormd is, nuumt ze ok veenmosveen.

In onontgonnen vorm viej et in Nederlaand niet slim veule meer, allend nog in et Bargervene bi'j Schonebeke in Drenthe en in de Groote Peel in Noord-Braobant. Een groot pat is ja in de neengtiende eeuw of-egraven veur de braandstofveurziening. In België hej op de Hoge Venen (Hohes Venn of Hautes Fagnes) nog biester veul hoogvene.

De bovenste laoge (40-60 cm) nuumt ze bonkeerde, en kuj niet gebruken omme d'r turf van te maeken. Dizze bonkeerde wodden in de Grunneger, Drentse en Friese veenderi'jen - niet in de Peel - vermengd mit de zaandgrond die nao 't ofgraven weer teveurschien kwam en vormden zo de dalgrond[1], die mit goede bemesting en ontwaetering nog redelike laandbouwgrond gef.

De onderste laoge (30-40 cm) nuumt ze dargvene. Dit is stark saemen eparst en bevat vake et kienholt; wortels en dielen van boomstammen die as bedolven bint deur et vene.

Rifferenties

  1. Kiek in De Grote Bosatlas, kaortblad 42: 'Nederland - Grondsoorten en bodemtypen'.
Dit stok is eskreven in 't Stellingwarfs van Stienwiekerlaand.
Wikimedia Commons Commons: Vene (grondsoorte) - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.