Verskil tüsken versys van "Ommelanden"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
Regel 69: Regel 69:
De noam Ommelanden wordt tegenswoordeg nog mor weinig bruukt, wijl in t 19e eew (200 joaren noa ofschaffen van t Ommelanden) alle Grunnegers de grenzen en noamen van t Ommelanden nog kenden. De noamen van t Ommelanden binnen allend nog trugge te vinden in noamen van voetbalklubs, riviertjes of radiostatsjons (bieveurbeeld: Oldambster Boys, Radio Westerkwartaar en [[Westerwoldse Aa]]). Ook de [[Ommelanderzeediek]], de zeediek van Grunnen, dut heugen aan de middeleewse goen*. De bekendhaid van de Ommelanden gait aal wieder achteruut, mor man wordt aal meer regionoal bewust, dus dizze kennis zell middelekerwies wel weer trugge kommen.
De noam Ommelanden wordt tegenswoordeg nog mor weinig bruukt, wijl in t 19e eew (200 joaren noa ofschaffen van t Ommelanden) alle Grunnegers de grenzen en noamen van t Ommelanden nog kenden. De noamen van t Ommelanden binnen allend nog trugge te vinden in noamen van voetbalklubs, riviertjes of radiostatsjons (bieveurbeeld: Oldambster Boys, Radio Westerkwartaar en [[Westerwoldse Aa]]). Ook de [[Ommelanderzeediek]], de zeediek van Grunnen, dut heugen aan de middeleewse goen*. De bekendhaid van de Ommelanden gait aal wieder achteruut, mor man wordt aal meer regionoal bewust, dus dizze kennis zell middelekerwies wel weer trugge kommen.


<nowiki>*</nowiki>''uitgesproken als go-en''
<nowiki>*</nowiki>''uutsproken as go-en''


== Hìnwiezen ==
== Hìnwiezen ==

Versy up 23:06, 20 mei 2006

Grunnegse Ommelanden
Vlage van Ommelanden Woapen van Ommelanden
heufdstad Lokoale ploatsen: n Daam, Winzum, Leek, Midwolda
regerensvörm Heerlekhaid
stoatsheufd Lokoale adel en kloosters
periode vroege Middelieuwen - 1595
oppervlak 1700 km²
inwoner
toalen Grunnegs, eer Fries
religie protestaants
veurloper Fraislaand tuzzen Ems en Lauwers
opvolger Provinzie Stad en Lande (Provinzie Grunnen)
dynastie n.v.t.
volkslaid
feestdag Pinkster
munteenheid Emdense gulden
Historische kaart Groningen
Historische kaart Groningen

De Ommelanden is de oale noam veur de gebieden van t provinzie Grunnen dat boeten t Stad liggen, dij zo as de vlage en woapen al dudden denken, Frais waren. Historisch waren der drij Ommelanden: Hunzego, Fivelgo en t Westerkwartaar. t Reiderlaand en Westerwolde wuiren as appaarte gewesten zain. Ook t Gerecht (Stad en omstreken) wuir nait as Ommelaand zain. t Oldambt wordt asmis wel, asmis nait as appaart, vaarde, Ommelaand zain. De vlage van de Ommelanden verwiest aanders alleneg noar drij historische Ommelanden en de ien tetoal 11 onderkwartaren.


Vrouge Middelieuwen

Om de Middeleewen waren de Ommelanden Fraistoaleg, wijl t Gerecht Leegsaksisch war. De Ommelanden nuimden zochzulf Lutje Fraislaand (Lytsje Fryslân). Zai wuiren bestuurd deur t lokoale adel en de kloosters. Zo war t klooster van Auwerd t machtegste van t Ommelanden.

Net zo as tegenswoordeg bestonden de Ommelanden veuraal uut boeren lougken. Der waren twij steden dij baaide veul invloud harren op t ‘bestuurleuze’ Ommelanden. Dit waren de Stad Grunnen en n Daam. n Dam har de maiste macht in de Ommelanden, mor dou t Stad Grunnen zien invloud gong uutoefenen op t Ommelanden, gong t mit Dam al vlot aachteruut. Ook t noaberste Delfziel mit zien zeehoaven war n grote konkurent veur Daam.

Middel-Middelieuwen

De Ommelanden hebben zoch in t vergangenhaid fel verzet tegen t Stad. Zie nuimden zochzulf den ook: Lala frya fresena (De fraaie Fraisen, in t Oldfrais). As de adel op de börgen en de grote stees te veul macht kregen, gong de börge of t stee plat. Ook t Stad is aal n moal aanvallen deur de Ommelaanders (1227). Dou t Stad te veul macht kreeg, sloten de Ommelanden zoch aan bie t Unie van Oetrìcht, zodat de invloud van t Stad minder wuir. Dit war gain slimme zet, want dou t Stad zoch ook bie t Unie van Oetrìcht, aansloot en doarmit zien rècht om te verovern vernaggelde (Reduksie van Grunnen 1595), wuiren de Ommelanden soamenvougd mit t Stad tot t provinzie Stad en Lande.

Stad en Lande

Suntden binnen Stad en Ommelanden ain gebied. Noa n aantol lutje konflikten met verschaaidene lougken, waren de opstanden tegen t Stad oflopen. Stad en Ommelanden paasden zoch aan mekoar aan en vörmen nau n ainhaid. t Frais van de Ommelanden wuir verdrongen deur t Leegsaksisch van t Stad. Doch binnen der nog wel wat Fraise woorden vindboar in t vrij nìje Grunnegse dialekt.

In 1619 kocht de Stad Grunnen de Heerlekhaid Westerwolde.Bie de dreugleggen van n duil van de Dollart, wuir t Reiderlaand weer opgroot, mor heurde dou bie Oostfraislaand. Dou Oostfraislaand bie de Nederlanden (Keunenkriek Hollaand) vougd wuir, zag Grunnen zien kans om t Reiderlaand over te nemen en de Ems weer as oostgrenze vast te stèln. Ain groot geduilte het Grunnen weer in mouten levern aan Oostfraislaand. t Overege geduilte wordt tegenswoordeg bie t Oldambt rekend. Westerwôlde en t Reiderlaand hebben noeit offisjeel de titel van Ommeland kregen. Doch worden zai asmis wel aanduud as Ommelaand.

Tegenswoordeg

De noam Ommelanden wordt tegenswoordeg nog mor weinig bruukt, wijl in t 19e eew (200 joaren noa ofschaffen van t Ommelanden) alle Grunnegers de grenzen en noamen van t Ommelanden nog kenden. De noamen van t Ommelanden binnen allend nog trugge te vinden in noamen van voetbalklubs, riviertjes of radiostatsjons (bieveurbeeld: Oldambster Boys, Radio Westerkwartaar en Westerwoldse Aa). Ook de Ommelanderzeediek, de zeediek van Grunnen, dut heugen aan de middeleewse goen*. De bekendhaid van de Ommelanden gait aal wieder achteruut, mor man wordt aal meer regionoal bewust, dus dizze kennis zell middelekerwies wel weer trugge kommen.

*uutsproken as go-en

Hìnwiezen

Geschiednis van Grunnen