Gesinus Gerhardus Kloeke

G.G. (Gesinus Gerhardus) Kloeke (Schagen, 10 juli 1887 - Leiden, 5 november 1963) was een taalonderzuker, beroemd deur zien waark De Hollandsche Expansie, aover de ienvloed van prestigieuze dialecten op minder prestigueze dialecten.

Studie

Kloeke zien va kwaamp uut Zwolle en weur deur zien zoon anespoord um zien herinneringen an de stad op te skrieben. Zo kwamen de Zwolse sketsies uut.

Kloeke hef verskeiden jaoren ien Duutslaand estudeerd en ewaarkt. Hi'j promoveerden ien Leipzig (1914) en an de Universiteit van Amsterdam (1922) op 't zölde proefskrift, Der Vokalismus der Mundart von Finkenwärder bei Hamburg. Toen as Kloeke leraar Duuts ien Winschoten was, klöm hi'j vake op de fietse um gegebens aover dialecten te verzameln. Hi'j ontwikkeln een grote belangstelling veur de oostelijke dialecten.

Ien 1925 weur Kloeke lector, later hoogleraar Nederlaands ien Hamburg. Ien 1926 trouwden hi'j mit de neerlandica M.J. van Lessen. Ien 1934 weur hi'j benuumd as hoogleraar Nederlaands ien Leiden.

Mit De Vlaamse dialectoloog L.J.J. Grootaers bedacht Kloeke een coördinatensysteem, waorbi'j elke plaats ien Nederlaand en Vlaandern zien eign combinatie van een letter en een getal kreeg; de "Kloekecode".

De Hollandsche expansie

Ien 1927 verskeen De Hollandsche expansie in de zestiende en zeventiende eeuw en haar weerspiegeling in de hedendaagsche Nederlandsche dialecten, een hiele stap veuruut iene dialectologie. Kloeke skreef det taalverandering veur een belangriek diel uut ontlening bestund, waorbi'j de richting bepaald weur deur prestige. Véur de 16e ieuw gingen de vörms veural van 't zuden naor 't noorden; vanof die tied veural van west naor oost. Ien zien boek stelden Kloeke det de luu ien Aoveriessel die "(h)uus" zegt, de klinkerklaank uut 't Hollaands ekregen hadden (vrogger zeden ze daor ok "huus"), en det ze ien Twente - uut legere waordering veur Hollaand - vasthölden an de olde klaank "oe" ("hoes"). "Moes" zegt ze ok nog ien 't westen van Aoveriessel, umde'j dit woord ja niet zo vake gebruukt as "huus/hoes".

Ien Herkomst en groei van het Afrikaans (1950) skreef Kloeke det 't Afrikaans van Zuud-Afrika veural uut 't Zuud-Hollaands egruuid is, niet umdet luu uut Zuud-Hollaand an de Kaap de meerderheid uutmaakten, mar umdet ze de mieste prestige hadden.

Toen as de Amerikaanse taalkundige deur Kloeke was miteneumen naor Zwolle, schreef-e 't artikel "Phonemics of the Zwolle dialect synchronic and diachronic", det verskeen ien Language, 't miest gezaghebbende tiedschrift op 't gebied van de taalwetenschoppen.

Op het end van zien leven höld Kloeke hum bezig mit de uutgave van olde spreekwoordenverzamelingen.

Ien zien wetenschoppelijk waark perbeerden Kloeke de geografische spreiding van taalverskijnselen uut te leggen deur historisch onderzuuk, en perbeerden hi'j historisch-taalkundige hypotheses te bewiezen deur taalgeografisch onderzuuk. Hi'j dreug deran bi'j det de taalgeografie verskeiden decennia de neerlandistiek beheersten.

Waarken

• De dialecten en de klankwetten (1921)
  
• De ondergang van het pronomen du (1926)
  
• Handleiding bij het Noord- en Zuid-Nederlandsch dialectonderzoek (1926, mit L.J.J. Grootaers)
  
• De Hollandsche expansie in de zestiende en zeventiende eeuw en haar weerspiegeling in de hedendaagsche Nederlandsche dialecten: Proeve eener historisch-dialectgeographische synthese (1927)
  
• Ostniederländische Diminutiva (1929)
  
• Zum Ingwäonismenproblem (1932)
  
• De Noordnederlandse tegenstelling West-Oost-Zuid weerspiegeld in de a-woorden, een dialectgeografische excursie om de Zuiderzee (1934)
  
• Herkomst en groei van het Afrikaans (1950)
  
• Gezag en norm bij het gebruik van verzorgd Nederlands (1951)
  
• Het taallandschap van onze noordoostelijke provinciën (1955)
  
• Een oud sjibboleth: de gewestelijke uitspraak van ‘heeft’ (1956)
  

Bronnen

• Bio- en bibliografisch lexicon van de neerlandistiek, under redactie van de Commissie voor Taal- en Letterkunde van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
• Scholtmeijer, Harrie (2006), Mörn! Taalgids Overijssel, Assen: In Boekvorm Uitgevers bv. (p.64-65)