Verskil tüsken versys van "Hardenbarg (stad)"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
NGolds20 (Oaverleg | bydragen)
Wwikix (Oaverleg | bydragen)
Regel 119: Regel 119:


[[Kategorie:Sallaands artikel]]
[[Kategorie:Sallaands artikel]]
[[Kategorie:Hardenbarg]]
[[Kategorie:Plaatse in Oaveriessel]]
[[Kategorie:Plaatse in Oaveriessel]]
[[Kategorie:Stad in Nederlaand]]
[[Kategorie:Stad in Nederlaand]]

Versy up 16:53, 7 sep 2018

Hardenbarg (lichtelik verolderd: 'n Arnbarg, neaderlandsk: Hardenberg, in et summer (bouwvak) ouk Klepperstad) is een stadtyn an de oaverysselske Vechte. Et hevt teagen de 19.000 inwoaners.

Up den Hardenbarg wördt et Vechtdals espröäken, wat årdig gelyke is med dat wat der up ümringende plaatsen, as Banthüm en Ommen, ehöyrd wördt.

Geskydenisse

Vöärgeskydenisse

In Roake en Mainbarg bint al gebruuksvöärwarpen evünden dee so een 4000 töt 5000 jår old bint. En gravvelden uut de bronstyd. Soortgelyke vündsen wörden ouk edån up Bålderesk en up et centrum van den Hardenbarg sülv.

Untstån

Wår as de oorsprüng van den Hardenbarg ligt, wet eygenlik gyne precys. Wårskynlik is Hardenbarg untstån vanuut een germaanske landbowgemeenskap. Een verunderstelling is der dat in de tyd dat de romeinen by unse germaanske vöärolder ankwamen -begün van de jårtelling-, de germanen in dit gebeed by de Vechte een neadersetting stichten ümme de Vechte te blyven beheyrsen. Wat vöärdeylig was ümme teagen de romeinen up te blyven künnen.

Wal wördt der ümstreaks 800 melding edån van et plaatsyn Nyensteade, wat lagen up wår nu ungevear Hardenbarg ligt. Nyensteade wördt as de vöärlouper van et hüdigen Hardenbarg eseen. Ümstreaks et jår 760 lööt de vrankiske hofmeister Pipeyn III up Nyensteade een kapellechyn bouwen. Nå dat et meyrmåls verbouwed ewesd hevt, wördden et up 1653 of-ebröäken. By et karkhov an de Stationsstråte hevt dit kapellechyn estån.

Up den sündag nå de heiligen Lambartusdag up 1362 gav bisskop Johan van Arkel van Zwolle een breev of wårin hy de stadsrechten van Nyensteade döärdööd up Hardenbarg an. De givtbreev wördt noch ait in et gemeyndeearchiv van Hardenbarg bewård.

Bürcht Hardenbarg

In Hardenbarg hevt ouk een bürcht estån, een verstarkte vestiging. Dår kümt de stadsname misskeen ouk wal vord: (den) Harden Bürcht. Swolle hevt döär syn gode hülpe an de bouw van bürcht Hardenbarg as dank syne stadrechten ouk ekreygen. De bouw van disse bürcht was nå en danks de Slag by Åne, ümme de bülte in disse streaken better teagen de Utrechtsen Bisskop te beskarmen.

Hardenbarg hevt dan ouk nådyn 3 stadmüren ehad en de lätste hevt Floris van Wevelinckhoven in 1386 ebouwed. De earste stadsmüre wördden in 1230 ebouwed, net nå de slag by Åne düs. Gedeylten van dee müre ståt noch in de stad.

Tydens de Hanse hevt Hardenbarg een klein gröäntyn med epikked döär syn handelsverbinding med Swolle via de Vechte. Wat se te handelen hadden was vöärnamelik bestånd uut landbouwgoder.

Brand

Hardenbarg hevt twey mål of-ebrand ewesd. De earste mål was in 1497, toon wördden et stadtyn heylemåle in aske elegged. in 1708 was et olde wyvyn Aaltyn Kraak dee de brand veroorsakeden; dat kwamt döärdat hy een ungelükkyn med een kaerse in de beddesteade had ehad. Up de skole, de karke en eyn hüsyn nå, was alles kats plat-ebranded. Mar geyne nam et Aaltyn kwålik, en ümringende plaatsen hebbed med vöäl hülpe en bydragen med-ehülpen de stad wear te herbouwen.

Klepperman

De Klepperman is een beyld in et centrum van Hardenbarg. Et is inspirered up een olde foto uut 1930 van de lätste "echten" Klepperman van Hardenbarg, Jan Willem Skütte, den disse funkty had van 1918 töt 1933 as nachtwaker van de stad. De klepper is een soort ratel, wår as hy med kabaal maken künnen ümme de tyd an te geaven en as der unråd was. Eywenlange hevt Hardenbarg so een kearl in deenst ehad. Summers wördt Hardenbarg ümmenöömd as "Klepperstad", ümme et vöär turisten interessant te låten lyken.

'Op de kleppe in 'n Arnbarg' - sprekt sy van in de summertyd.

In 1983 gaven de künstenaar Jan Oosting sichsülv een updrachte. Up et hüdige Klepperplein kneadden hee vöär et oage van alle lüde wat der löypen een leavensgrout beyld van de lätste Klepperman. Mar Oosting makeden dit beyld van kaersevet, en as een soort dreigement van dat as hy geyn geld kreagen üm et in brons oaver te låten geten, sead he dat et beyld mooi as kaerse deenst künnen doon med Karst. De hardenbargers en de gemeynde vünden et een mooie maskotte vöär de stad en döden geld insamelen, en med wat groute givten hebbed sy de bronsen varsy van et beyld of-eköched.

Wyken

In den Hardenberg ligt de volgende woanwyken:

Name Bouwjåren
70 en 80 (20e eeuwe)
'80 en 90 (20. eywe)
  • Centrum*
00 en 10 (21e eeuwe)
Hymse
'70 (20. eywe)
  • Hymserbos
60 en 70 (20. eywe)
'60 en '70 (20. eywe)
  • Norden
'70 (20. eywe)

* Et centrum is noch in verskillende buurten te verdeylen, wårunder de Marsch-Kruserbrink.

Godsdeenst

Den Hardenbarg is oaver et algemeyn Reformeerd Vry-emaked. Et hevt vere karkgebouwen en is oaver sesse karkelike gemeynden verdeyled.

Vanof begün 18. eywe hebbbed der in Hardenbarg een koppel jöödse gesinnen ewoaned. Den hadden ouk ear eigen synagogen en eigen begraavplaatsen, de oldste is et Jödenbargyn. Geyne hevt den oorlog oaverleaved.

Synagoge/sjuul

De eerste synagoge stünd an de noordsyde van et Oustende, dat was in 1803. Al rap wördden dit gebedshuus te klein, en verhuseden de gemeynde, in 1855, når de süüdsyde van de stråte. Nå bynå een halve eywe wördden dit gebouw of-ebröäken en een nyen wördden der up-eset. Dee in 1903 wördden in-ewyded. Nå den oorlog kreyg et gebouw noch enkele bestemmings, ümme töt slot -under vöäle protest van de hardenbargers- in 1980 esloapt te wörden.

Skolen

Hardenbarg hevt ouk wat houchere skolen: Et Reformeerd-Vry-emakede Greijdanus College, de oapenbare-christelike Vechtdal College, de Nieuwe Veste, et Ambelt College en De Hoeksteen. En sowat elke wyke hevt wal syn basisskole.

Station Hardenbarg

Sinds 1905 hevt Hardenbarg een eigen treinstation. Et hüdige stationsgebouw stamt ouk uut dee tyd. Vandage an de dag kün y der upstappen vöär de richting Almelo, Swolle en Emmen.

Bekende (old)inwoaners van Hardenbarg

Rörig den Hardenbarg

In de jåren '70 en '80, vöärige eeuwe, was den Hardenbarg dé uutgånsplekke van noordoust-Oaveryssel. Van Zwolle, Almelo, Drente en alle kanten kwamen hyr jung volk sich supen en (vöäral) brekken. Et was hen- en werden loupen van jung volk in de wekenden. De stad barstede van de diskoteken en krogen. Mar dat is de lätste jåren slim achteruut egån. Et bint nu merendeels winkels ewörden.

Gewoonlik güng et spül 2:00 uur allemåle dichte, end jåren '70. En al et besöäpen volk güngen noch in et centrum hen donderjagen en brekken. De undernemmers wördden dår nyt good van. Düs vanof eerste wekke december '79 mossen de krogen, vanuut de börgemeyster, de tente 00:30 uur dichte doon. Düs anderhalv uur eerder as vöärhen. Dat hebt de krooggangers nyt mooy evünden. De wekenden dårup hebt der slimme rellen in et centrum ewest. Groute grupen krooggangers -teagen de dusend an- dy et upnamen teagen de policy, dy med verstarkede manskappen med knüppels en skilden (de ME) an mossen treaden. Völle undernemmers mossen ankyken ho as ear winkels kapot emaked wördden. Flink wat stynen vlöägen döär de ruten, policyautos up de kante, vüürwark wördden der gooyt, mensen söchtede een veylig henkummen, jung volk dy et asfalt van dichteby mochtede bekyken, stråten wördden der of-eset en et verkeer ümmeleyded, de börgermeyster mos vöär et leaven uutkyken en et hele centrum stünden up synen kop. 'Hardenberg, slachtveld' spröäken de kranten dervan. Wekende dårup kwamen der spandoken an te pas én völle pottenkykers. Et güngn wear net so an as de wekke dervöär. Mar de policy was nu wat better vöärbereyded. Et wekende dårup was et ytsys rüstiger. Döär et harde uptreaden van de policy, en et jung volk dy sich toch mar evven achter de ouren krabbede, was et nu wal edån med et groutste gedonder. Diskoteek The City slöäten sich de döären, töt sich de rüste in den Hardenbarg terüggekeerde.

Gemeentehuus den Hardenbarg

In 2010 was de olde gemeentehuus van Hardenbarg eslouped, en in etsölvde jår wördden de eerste styn vöär et nye gemeentehuus elegd. Et gemeentehuus is een untwarp van büro de Architekten Cie, dat ouk de uutbreyding van de Tweede Kamer untwörpen. De gemeente wolden et meest 'duurzame gebouw van Nederland' hebben.

Et blad Cobouw döäd in 2015 een verkysing 'Lelijkste Bouwwerk van Nederland', wårin söäven gebowen enomineerd wördden. Wårunder et nye gemeentehuus van Hardenbarg. In totaal hebt der wat meer as 5000 stemmen uutebracht west. Et Hardenbarger gemeentehuus kreeg, med de meerderheyd an stemmen van 58%, uutendelik de titel Lelijkste Bouwwerk van Nederland 2010-2015.

Et is dan ouk een uutdagend bowsel, vöäral vöär de wat konservative Hardenbargers. in 2012 was et klår. Et wördt vandage an de dag in de volksmond noch de Puuste enöömd, üm syn bollige vörme en de geale-etter klöäre.

Referentys

  1. Hoe rijk is mr. Bluetooth? in De Volkskraant, 4 april 2015. Online beschikbaar up www.volkskrant.nl
  2. Websteade Korfbal League