Verskil tüsken versys van "Hardenbarg (stad)"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
NGolds20 (Oaverleg | bydragen)
NGolds20 (Oaverleg | bydragen)
Regel 103: Regel 103:
* [[Thijs Bouma]] (1992), vuutballer
* [[Thijs Bouma]] (1992), vuutballer


==reurig 'n Arnbarg==
==rörig 'n Arnbarg==
In de joarn '70 en '80, veurige ewe, was 'n Arnbarg dé uutgoans-plekke van noord-oost Oaveriessel. Van Zwolle, Almelo, Drenthe en alle kaantn kwaam hier jonkvolk zich uutleevn. Et was hen- en wérden loopn van jonkvolk in de wiekendn. n Stad barstn van de diskotheekn en kroegn. Mar da's de leste joarn slim achteruut egoane. Et bint noe meerndeels winkels ewödn.
In de jåren '70 en '80, vörige ewe, was 'n Arnbarg dé üütgåns-plekke van noord-oost Oaveryssel. Van Swolle, Almelo, Drenthe en alle kanten kwamen hyr jonkvolk sich supen en (vööral) brekken. Et was hen- en wérden lopen van jonkvolk in de wekkenden. De stad barsten van de diskoteken en krugen. Mar dat is de leste jåren slim achterüüt egån. Et bint nu merendeels winkels ewörden.


Gwoonlik gung 't spul 2:00u allemoale dichte, end joarn '70. En al 't bezeupn volk gungn nog in 't centrum hen donderjaagn en brekkn. De ondernemmers wödn doar nie goed van. Dus vanof eerste wekke december '79 mossn de kroegn, vanuut de burgemeester, de tente 00:30u dichte doen. Dus aanderhalf uur eerder as veurhen. Dat hebt de kroeggangers nie mooi evunn. De wiekendn d'r op hebt der slimme relln in 't sentrum ewest. Grote groepn kroeggangers, teegn de duuznd tötaal, die et opnaamn teegn de pliesie, die met verstarkte manschoppn met knuppels en skildn -de ME- an mossn treedn. Völle ondernemmers mossn ankiekn hoe as eer winkels kepot emaakt wödn. flink wat stienn vleugn deur de roetn, pliesie-auto's op de kaante, vuurwark wödn der gooit, meansn zöchn 'n veilig henkomm, jonkvolk die t asfalt van dichtebi-j mochn bekiekn, stroatn wödn of-ezet en 't verkeer ummeleidt, de burgermeester mos veur 't leevn uutkiekn en 't hele sentrum stunn op zienn kop. 'Hardenberg, slachtveld' spreukn de kraantn der van. wiekend d'r op kwamen der spandoekn an te pas én völle pottnkiekers. 't Gungn weer net zo an as de wekke derveur. Mar de pliesie was noe wat better veurbereid. 't Wiekend der op was 't ietsies röstiger. Deur 't harde optreedn van de pliesie, en 't jonkvolk die zich toch mar eem achter de oorn krabtn, was 't noe wel edoane met 't grootste gedonder. Diskotheek The City sleutn zich de deurn, töt zich de röste in 'n Arnbarg trugge keern.
Gewoonlik güng et spül 2:00u allemåle dichte, end jåren '70. En al et besöpen volk güngen nog in et sentrüm hen donderjagen en brekken. De ondernemmers wörden dår nyt guud van. Düs vanov eerste wekke desember '79 mossen de krugen, vanüüt de bürgemeyster, de tente 00:30u dichte duun. Düs anderhalv üür eerder as vöörhen. Dat hebt de kruuggangers nyt mooy evünden. De wekkenden dårop hebt der slimme rellen in et sentrüm ewest. Grote grupen kruuggangers -tegen de düsend an- dy et opnamen tegen de polysy, dy med verstarkte manskoppen med knüppels en skilden (de ME) an mossen treden. Völle ondernemmers mossen ankyken hu as eer winkels kapot emaakt wörden. Vlink wat stynen vlögen döör de ruten, polysy-auto's op de kante, vüürwark wörden der gooyt, mensen söchten een veylig henkommen, jonkvolk dy et asvalt van dichteby mochten bekyken, stråten wörden der ov-eset en et verkeer ümmeleydt, de bürgermeyster mos vöör et leven üütkyken en et hele sentrüm stünden op synen kop. 'Hardenberg, slachtveld' spröken de kranten der van. Wekkende dårop kwamen der spanduken an te pas én völle pottenkykers. Et güngn weer net so an as de wekke dervöör. Mar de polysy was nu wat better vöörbereyd. Et wekkende dårop was et ytsys röstiger. Döör et harde optreden van de polysy, en et jonkvolk dy sich toch mar evven achter de oren krabten, was et nu wal edån med et grootste gedonder. Diskoteek The City slöten sich de dören, töt sich de röste in 'n Arnbarg terügge keren.


==Gemeentehuus Adnbarg==
==Gemeentehuus Adnbarg==

Versy up 13:10, 9 apr 2018

Hardenbarg (verolderd: n Arnbarg, Nederlands: Hardenberg, in et sommer (bouwvak) ok Klepperstad) is een stadty an de Oaverysselse Vechte. Et hevt tegen de 19.000 inwoners.

Op den Ardenbarg wörd et Vechtdals espröken, wat årdig gelyke is med dat wat der op ümringende plaatsen, as Banthüm en Ommen, ehöörd wörd.

Geskydenisse

Vöörgeskydenisse

In Råke en Maynbarg bint al gebrüüksvöörwarpen evünden den so een 4000 töt 5000 jår old bint. En gravvelden üüt de bronstyd. Soort-gelyke vündsen wörden ok edån op Bålderesch en op et sentrüm van den Ardenbarg sölv.

Ontstån

Wår as de oorsprüng van den Ardenbarg ligt, wet eagelik genyne presys. Wårschienlik is Hardenbarg ontstån vanüüt een Germaanse landbouwgemeenschop. Een veronderstelling is der dat in de tyd dat de Romeynen by unse Germaanse vöörolder ankwamen -begün van de jårtelling-, de Germanen in dit gebyd by de Vechte een neersetting stichten ümme de Vechte te blyven beheersen. Wat vöördelig was ümme tegen de Romeynen op te blyven künnen.

Wal wörd der ümstreks 800 melding edån van et plaatsy Nyenstee, wat lagen op wår nu ongeveer Hardenbarg ligt. Nyenstee wörd as de vöörloper van et hüdigen Hardenbarg esyn. Ümstreks et jår 760 lööt de Vrankiske hofmeester Pipijn III op Nyenstee een kappellegy bouwen. Nå at et meermåls verbouwd ewest hevt, wörden et op 1653 ov-ebröken. By et karkhov an de Statsyonsstråte hevt dit kappellegy stån.

Op den sündag nå de heyligen Lambartüsdag op 1362 gav bisschop Johan van Arkel van Swolle een bryv ov wårin he de stadsrechten van Nyenstee döördööd op Hardenbarg an. De givtbryv wördt nog ayt in et gemeentearchyv van Hardenbarg bewård.

Bürcht Hardenbarg

In den Ardenbarg hevt ok een bürcht estån, een verstarkte vestiging. Dår kümp de name misskyn ok wal vort: (den) Harden Bürcht. Swolle hevt döör syn gude hölpe an de bouw van bürcht Hardenbarg as dank syne stadrechten ók ekregen. De bouw van dissen bürcht was nå en danks de Slag by Åne, ümme de bülte in disse strekken better tegen de Ütrechtsen Bisskop te beskarmen.

Hardenbarg hevt dan ok nådyn 3 stadmüren ehad en de leste hevt Floris van Wevelinckhoven in 1386 ebouwd. De eerste stadsmüre wörden in 1230 ebouwd, net nå de slag by Åne düs. Gedeelten van dy müre ståt nog in de stad.

Tydens de Hanse hevt Hardenbarg een klean gröänty med epikt döör zien handelsverbinding med Swolle vya de Vechte. Wat se te handelen hadden was vöörnamelik bestånd üüt landbouw-guder.

Brand!

Hardenbarg hevt twee mål ov-ebrand ewest. De eerste mål was in 1497, tu wörden et stadty helemåle in asse elegd. in 1708 was et oalde wyvy Aaltyn kreek dy de brand veroorsakenn; dat kwamp döördat he een ongelükky med een keerse in de berrestee had ehad. Op de skule, de karke en yn hüsy nå, was alles kats plat ebrand. Mar gyne nam et Aaltyn kwålik, en ümringende plaatsen hebt med vööl hölpe en bydragen med ehölpen de stad weer te herbouwen.

Klepperman

De Klepperman is een beeld in et sentrüm van Hardenbarg. Et is inspyreerd op een oalde foto üüt 1930 van de leste "echten" Klepperman van Hardenbarg, Jan Willem Skütte, den disse fünksy had van 1918 töt 1933 as nachtwaker van de stad. De klepper is een soort ratel, wår as he med kabaal maken konnen ümme te tyd an te geven en as der onråd was. Ewenlange hevt Hardenbarg so een keerl in dynst ehad. Sommers wörd Hardenbarg ümme-nüümd as "Klepperstad", ümme et vöör tuuristen interessant te låten lyken.

'Op de kleppe in 'n Arnbarg' - sprekt sy van in de sommertyd.

In 1983 gaven de künstenaar Jan Oosting sichsölv een opdracht. Op eet hüdige Klepperpleyn buutseren he vöör et oge van alle lüde wat der löpen een levensgroot beeld van de leste Klepperman. Mar Oosting maken dit beeld van keersevet, en as een soort dreygement van at as he gyn geld kregen üm et in brons oaver te låten gyten, seed he dat et beeld mooy as keerse dynst konnen duun med Karst. De hardenbargers en de gemeente vünden et een mooye maskotte vöör de stad en döden geld insamelen, en med wat grote givten hebt sy de bronsen varsy van et beeld ov-eköcht.

Wyken

In den Hardenberg ligt de volgende woonwyken:

Name Bouwjåren
70 en 80 (20e ewe)
'80 en 90 (20e ewe)
  • Sentrum*
00 en 10 (21e ewe)
Hymse
'70 (20e ewe)
  • Hymserbos
60 en 70 (20e ewe)
'60 en '70 (20e ewe)
  • Norden
'70 (20e ewe)

* Et sentrüm is nog in verskillende buurten te verdelen, wåronder de Marsch-Kruserbrink.

Godsdynst

Den Hardenbarg is oaver et algemeen Rifformeerd Vry-emaakt. Et hevt vyre karkgebouwen en is oaver ses karkelike gemeenten verdeeld.

Vanov begün 18e ewe hebt der in Hardenbarg een koppel jöödse gesinnen ewoond. Den hadden ok eer eagen synagogen en eagen begraavplaatsen, de oldste is et Jödenbargyn. Gyne hevt den Oorlog oaverleevt.

Synagoge/ Sjuul

De eerste synagoge stünd an de noordsyd van et Oostende, dat was in 1803. Al rap wörden dit gebedshüüs te klean, en verhüsen de gemeente, in 1855, når de süüdsyd van de stråte. Nå bynå een halve ewe wörden dit gebouw ov-ebröken en een nyen wörden der op eset. Dy in 1903 wörden in-ewyd. Nå den Oorlog kreeg et gebouw nog enkele bestemmings, ümme töt slot -onder völle protest van de Hardenbargers- in 1980 esloopt te wödn.

Skulen

Hardenbarg hevt ok wat hogerre skulen: Et Rifformeerd-Vry-emaakte Greijdanus College, de openbare-kristelike Vechtdal College, de Nieuwe Veste, et Ambelt College en De Hoeksteen. En sowat elke wyke hevt wal syn basisskule.

Stasyon Hardenbarg

Sünds 1905 hevt Hardenbarg een eagen treynstasyon. Et hüdige stasyonsgebouw stamp ok üüt dy tyd. Vandage an de dag kün y der opstappen vöör de richting Almelo, Swolle en Emmen.

Bekende (old-)inwoners van Hardenbarg

rörig 'n Arnbarg

In de jåren '70 en '80, vörige ewe, was 'n Arnbarg dé üütgåns-plekke van noord-oost Oaveryssel. Van Swolle, Almelo, Drenthe en alle kanten kwamen hyr jonkvolk sich supen en (vööral) brekken. Et was hen- en wérden lopen van jonkvolk in de wekkenden. De stad barsten van de diskoteken en krugen. Mar dat is de leste jåren slim achterüüt egån. Et bint nu merendeels winkels ewörden.

Gewoonlik güng et spül 2:00u allemåle dichte, end jåren '70. En al et besöpen volk güngen nog in et sentrüm hen donderjagen en brekken. De ondernemmers wörden dår nyt guud van. Düs vanov eerste wekke desember '79 mossen de krugen, vanüüt de bürgemeyster, de tente 00:30u dichte duun. Düs anderhalv üür eerder as vöörhen. Dat hebt de kruuggangers nyt mooy evünden. De wekkenden dårop hebt der slimme rellen in et sentrüm ewest. Grote grupen kruuggangers -tegen de düsend an- dy et opnamen tegen de polysy, dy med verstarkte manskoppen med knüppels en skilden (de ME) an mossen treden. Völle ondernemmers mossen ankyken hu as eer winkels kapot emaakt wörden. Vlink wat stynen vlögen döör de ruten, polysy-auto's op de kante, vüürwark wörden der gooyt, mensen söchten een veylig henkommen, jonkvolk dy et asvalt van dichteby mochten bekyken, stråten wörden der ov-eset en et verkeer ümmeleydt, de bürgermeyster mos vöör et leven üütkyken en et hele sentrüm stünden op synen kop. 'Hardenberg, slachtveld' spröken de kranten der van. Wekkende dårop kwamen der spanduken an te pas én völle pottenkykers. Et güngn weer net so an as de wekke dervöör. Mar de polysy was nu wat better vöörbereyd. Et wekkende dårop was et ytsys röstiger. Döör et harde optreden van de polysy, en et jonkvolk dy sich toch mar evven achter de oren krabten, was et nu wal edån med et grootste gedonder. Diskoteek The City slöten sich de dören, töt sich de röste in 'n Arnbarg terügge keren.

Gemeentehuus Adnbarg

In 2010 was d' oale gemeentehuus van Hadnbarg esloopt, en in 't zölfde joar wödn de eerste stien veur 't ni-je gemeentehuus elegd. Et gemeentehuus is 'n ontwarp van bureau de Architekten Cie, dat ok de uutbreiding van de Tweede Kamer ontweurpn. De gemeente wolln 't meest 'duurzame gebouw van Nederland' hebben.

Et blad Cobouw deud in 2015 een verkiezing 'Lelijkste Bouwwerk van Nederland', woarin zeuvn gebouwen enomineerd wödn. Woaronder 't ni-je gemeentehuus van Hadnbarg. In tötaal hebt der wat meer as 5000 stemmn uut-ebracht west. 't Hadnbarger gemeentehuus kreeg, met de meerheid an stemmn van 58%, uutendelijk de titel Lelijkste Bouwwerk van Nederland 2010-2015.

't Is dan ok 'n uutdaagnd bouwsel, veural veur de wat konservatieve Hadnbargers. in 2012 was 't kloar. 't Wöd vandage n dag in de volksmond nog de Poeste enuumd, um zien bollige vörm en de gele kleure.

  1. Hoe rijk is mr. Bluetooth? in De Volkskraant, 4 april 2015. Online beschikbaar op www.volkskrant.nl
  2. Website Korfbal League