Verskil tüsken versys van "Hardenbarg (stad)"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
NGolds20 (Oaverleg | bydragen)
NGolds20 (Oaverleg | bydragen)
Regel 8: Regel 8:


===Ontstoan===
===Ontstoan===
Woar as d' oorsprung van 'n Arnbarg lig, wet eang'k geniene psies. Woarschienlik is 'n Arnbarg ontstoane vanuut 'n Germaanse laandbouwgemeenschop. 'n Veronderstelling is dat in de tied dat de Romeinn bi-j oze Germaanse veurolder ankwaam -begun van de joartelling-, de Germaann in dit gebied bi-j de [[Vechte]] 'n neerzetting stichn umme de Vechte te blievn beheersn. Wat veurdelig was umme teegn de Romeinn op te blievn kunn.
Woar as d' oorsprung van 'n Arnbarg lig, wet eang'k geniene psies. Woarschienlik is 'n Arnbarg ontstoane vanuut 'n Germaanse laandbouwgemeenschop. 'n Veroanderstelling is der dat in de tied dat de Romeinn bi-j oze Germaanse veurolder ankwaam -begun van de joartelling-, de Germaann in dit gebied bi-j de [[Vechte]] 'n neerzetting stichn umme de Vechte te blievn beheersn. Wat veurdelig was umme teegn de Romeinn op te blievn kunn.


Wel wöd d'r umstreks 800 melding emaakt van 't plaatsie [[Ni-jnstee]], wat laagn op woar noe ongeveer 'n Arnbarg lig. Ni-jnstee wöd as de veurloper van 't hudigen 'n Arnbarg eziene. Umstreks 't joar 760 leut de Fraankiese hofmeester Pipijn III op Ni-jnstee 'n kappellegie bouwn. Noa at 't meermoaln verbouwd hef ewest, wödn 't op 1653 of-ebreukn. Bi-j 't karkhof an de Stationsstroate hef dit kappellegie stoan.
Wel wöd d'r umstreks 800 melding emaakt van 't plaatsie [[Ni-jnstee]], wat laagn op woar noe ongeveer 'n Arnbarg lig. Ni-jnstee wöd as de veurloper van 't hudigen 'n Arnbarg eziene. Umstreks 't joar 760 leut de Fraankiese hofmeester Pipijn III op Ni-jnstee 'n kappellegie bouwn. Noa at 't meermoaln verbouwd hef ewest, wödn 't op 1653 of-ebreukn. Bi-j 't karkhof an de Stationsstroate hef dit kappellegie stoan.

Versy up 20:43, 13 sep 2017

'n Arnbarg (of Hadnbarg, Nederlaans: Hardenberg, in 't zommer (bouwvak) ok Klepperstad) is 'n stadtie an d' Oaveriesselse Vechte. 't Hef teegn de 19.000 inwoners.

Op 'n Arnbarg wöd 't Vechtdals espreukn, wat orig gelieke is met dat wat d'r op umringde plaatsn, as Banthum en Ommen, eheurd wöd.

Geskiedenisse

Veurgeschiedenisse

In Roke en Mainbarg bint al gebruuksveurwarpn evunn den zo'n 4000 töt 5000 joar old bint. En grafveldn uut de broanstied. Soort-gelieke vundsn wödn ok edoane op Boalderesch en op 't sentrum van 'n Arnbarg zölf.

Ontstoan

Woar as d' oorsprung van 'n Arnbarg lig, wet eang'k geniene psies. Woarschienlik is 'n Arnbarg ontstoane vanuut 'n Germaanse laandbouwgemeenschop. 'n Veroanderstelling is der dat in de tied dat de Romeinn bi-j oze Germaanse veurolder ankwaam -begun van de joartelling-, de Germaann in dit gebied bi-j de Vechte 'n neerzetting stichn umme de Vechte te blievn beheersn. Wat veurdelig was umme teegn de Romeinn op te blievn kunn.

Wel wöd d'r umstreks 800 melding emaakt van 't plaatsie Ni-jnstee, wat laagn op woar noe ongeveer 'n Arnbarg lig. Ni-jnstee wöd as de veurloper van 't hudigen 'n Arnbarg eziene. Umstreks 't joar 760 leut de Fraankiese hofmeester Pipijn III op Ni-jnstee 'n kappellegie bouwn. Noa at 't meermoaln verbouwd hef ewest, wödn 't op 1653 of-ebreukn. Bi-j 't karkhof an de Stationsstroate hef dit kappellegie stoan.

Op n zundag noa de heilige Lambertusdag in 1362 gaf bisschop Johan van Arkel in Zwolle 'n brief of woarin 'e de stadsrechtn van Ni-jnstee deurdeud op 'n Arnbarg an. De giftbrief wödt nog ait in 't gemeentearchief van 'n Arnbarg bewoard.

Burcht Hadnbarg

In 'n Arnbarg hef ok 'n burcht estoane, een verstarkte vestiging. Doar kump de name misschien ok wal van: Harden Burcht. Zwolle hef deur zien goeie hölpe an de bouw van burcht Hadnbarg as daank ziene stadrechn ekreegn. De bouw van disse burcht was nóá en daanks de Slag bi-j Oane, umme de boel in disse strekkn better teegn de Utrechsn Bisskop te beskarmn.

Hadnbarg hef dan ok noadien 3 stadmuurn ehad en de leste hef Floris van Wevelinckhoven in 1386 ebouwd. d' Eerste stadsmure wödn in 1230 ebouwd, net noa de slag bi-j Oane dus. Gedeeltn van de mure stoat nog in n stad.

Tiedns de Haanze hef Hadnbarg een klean gröantie met epikt deur zien haandelsverbinding met Zwolle via de Vechte. 't Was veurnamelijk bestoand uut laandbouw-goeder wat ze te haandeln haadn.

Braand!

Hadnbarg hef twee moal of-ebraand ewest. Eerste moal in 1497 toe 't stadtie hillemoale in asse legd wödn. Op 1708 was 't oale wief Aaltien Kraak die de braand veroorzaakn, deurdat ze 'n ongelukkie met 'n keerze in de berrestee had ehad. Op de schoele, de karke en ien huzie noa, was alles kats plat ebraand. Maar giene nam 't Aaltie kwoalik, en umringde plaatsn hebt met veul hölpe en bi-jdraagn met ehölpn de stad weer te herbouwn.

Klepperman

De Klepperman is 'n beeld in 't sentrum van Adnbarg. Et is inspireerd op 'n oale foto uut 1930 van de leste "echtn" Klepperman van n Adnbarg, Jan Will'm Skutte, den disse funksie had van 1918 töt 1933 as nachtwaker van n stad Adnbarg. De klepper is 'n soort ratel, woar as 'e met kebaal konn maken umme te tied an te geevn én as der onroad was. Eewnlange hef n Adnbarg zo'nne keerl in dienst ehad. Zommers wöd n Adnbarg umme-nuumd as "Klepperstad", veur touristiese doeln.

In 1983 gaavn de kunstenaar Jan Oosting zichzölf 'n opdracht. Op 't hudige Klepperplein boetseern 'e veur 't oge van alle meansn wat der leupn 'n leevsngroot beeld van de Klepperman. Mar Oosting maakn dit beeld van keerzevet, en as 'n soort dreigement dat as 'e gien geld kreegn um 't in broans oaver te loatn gietn, zeed 'e dat et beeld mooi as keerze konn dienn met Karst. d' Adnbargers en de gemeente vundn 't 'n mooie mascotte veur de stad en deun geld insaameln, en met wat grote giftn hebt ze de broansn varsie van 't beeld ekocht.

Wiekn

In n Adnbarg ligt de volgnde woonwieknn:

Name Bouwjoarn
joarn 70 en 80 (20e ewe)
joarn 80 en 90 (20e ewe)
  • Sentrum*
joarn 00 en 10 (21e ewe)
Hiemse
joarn 70 (20e ewe)
  • Hiemserbos
joarn 60 en 70 (20e ewe)
joarn 60 en 70 (20e ewe)
  • Nordn
joarn 70 (20e ewe)

* 't Sentrum is nog in verskillnde boertn te verdeeln, woaronder de Marsch-Kruserbrink.

Godsdienst

'n Arnbarg is oaver 't algemeen Riffermeerd Vri-jemaakt. 't Hef vier karkgebouwn en is oaver zess' karklike gemeentn verdeeld.

Vanof begun 18e ewe hebt der in 'n Arnbarg enkele jeudse gezinn ewoond. Den hadn ok eur eagn synagogn en eagn begraafplaatsn, d' oldste is 't Jeudenbarchien. Giene hef n Oorlog oaverleeft.

Synagoge/ Sjoel

d' Eerste synagoge stund an de noordzied van 't Oostende, dat was in 1803. Al rap wödn dit gebedshuus te klean, en verhuusn de gemeente, in 1855, noar de zuudzied van de stroate. Noa bi-jnoa 'n halve ewe wödn dit gebouw of-ebreukn en 'n ni-jn wödn d'r op ezet. Die in 1903 wödn in-ewied. Noa n Oorlog kreeg 't gebouw nog enkele bestemmings, umme töt slot -onder völle protest van d' Ardnbargers- in 1980 esloopt te wödn.

Skoeln

Adnbarg hef ok wat hoog're skoeln: Et Riffermeerd-Vri-j-emaakte Greijdanus College, de opnbare-kristelike Vechtdal College, de Nieuwe Veste, et Ambelt College en De Hoeksteen. En elke wieke hef wal zien basisskoele.

Stasjon Adnbarg

Sund 1905 hef Adnbarg 'n eagn treinstasjon. Et hudige stasjonsgebouw stamp ok uut die tied. Vandage n dag ku'j der opstappn veur de richting Almelo, Zwolle én Emmen.

Bekende (old-)inwoners van Adnbarg

reurig 'n Arnbarg

In de joarn '70 en '80, veurige ewe, was 'n Arnbarg dé uutgoans-plekke van noord-oost Oaveriessel. Van Zwolle, Almelo, Drenthe en alle kaantn kwaam hier jonkvolk zich uutleevn. Et was hen- en wérden loopn van jonkvolk in de wiekendn. n Stad barstn van de diskotheekn en kroegn. Mar da's de leste joarn slim achteruut egoane. Et bint noe meerndeels winkels ewödn.

Gwoonlik gung 't spul 2:00u allemoale dichte, end joarn '70. En al 't bezeupn volk gungn nog in 't centrum hen donderjaagn en brekkn. De ondernemmers wödn doar nie goed van. Dus vanof eerste wekke december '79 mossn de kroegn, vanuut de burgemeester, de tente 00:30u dichte doen. Dus aanderhalf uur eerder as veurhen. Dat hebt de kroeggangers nie mooi evunn. De wiekendn d'r op hebt der slimme relln in 't sentrum ewest. Grote groepn kroeggangers, teegn de duuznd tötaal, die et opnaamn teegn de pliesie, die met verstarkte manschoppn met knuppels en skildn -de ME- an mossn treedn. Völle ondernemmers mossn ankiekn hoe as eur winkels kepot emaakt wödn. flink wat stienn vleugn deur de roetn, pliesie-auto's op de kaante, vuurwark wödn der gooit, meansn zöchn 'n veilig henkomm, jonkvolk die t asfalt van dichtebi-j mochn bekiekn, stroatn wödn of-ezet en 't verkeer ummeleidt, de burgermeester mos veur 't leevn uutkiekn en 't hele sentrum stunn op zienn kop. 'Hardenberg, slachtveld' spreukn de kraantn der van. wiekend d'r op kwamen der spandoekn an te pas én völle pottnkiekers. 't Gungn weer net zo an as de wekke derveur. Mar de pliesie was noe wat better veurbereid. 't Wiekend der op was 't ietsies röstiger. Deur 't harde optreedn van de pliesie, en 't jonkvolk die zich toch mar eem achter de oorn krabtn, was 't noe wel edoane met 't grootste gedonder. Diskotheek The City sleutn zich de deurn, töt zich de röste in 'n Arnbarg trugge keern.

Gemeentehuus Adnbarg

In 2010 was d' oale gemeentehuus van Hadnbarg esloopt, en in 't zölfde joar wödn de eerste stien veur 't ni-je gemeentehuus elegd. Et gemeentehuus is 'n ontwarp van bureau de Architekten Cie, dat ok de uutbreiding van de Tweede Kamer ontweurpn. De gemeente wolln 't meest 'duurzame gebouw van Nederland' hebben.

Et blad Cobouw deud in 2015 een verkiezing 'Lelijkste Bouwwerk van Nederland', woarin zeuvn gebouwen enomineerd wödn. Woaronder 't ni-je gemeentehuus van Hadnbarg. In tötaal hebt der wat meer as 5000 stemmn uut-ebracht west. 't Hadnbarger gemeentehuus kreeg, met de meerheid an stemmn van 58%, uutendelijk de titel Lelijkste Bouwwerk van Nederland 2010-2015.

't Is dan ok 'n uutdaagnd bouwsel, veural veur de wat konservatieve Hadnbargers. in 2012 was 't kloar. 't Wöd vandage n dag in de volksmond nog de Poeste enuumd, um zien bollige vörm en de gele kleure.

  1. Hoe rijk is mr. Bluetooth? in De Volkskraant, 4 april 2015. Online beschikbaar op www.volkskrant.nl
  2. Website Korfbal League