Verskil tüsken versys van "Locht (atmosfeer)"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versy up 12:22, 26 mrt 2015

Locht (uutspraak: loch) wördt t gasmengsel bedoeld in de onderste lage van de eerdatmosfeer. Wat de klanke van t woord angeet lik t arg op locht (straoling) (of: licht).

Samenstelling

De locht op eerde besteet veur ongeveer 78% uut stikstofgas en 21% uut zuurstofgas. De overige 1% besteet uut sporen van edelgassen, n stark wisselende hoeveulheid waoterdamp (0,7%), en koolzuurgas, dat oek in hoeveulheid stark kan wisselen. In de butenlocht was de hoeveulheid koolstofdioxide (of koolzuurgas) ongeveer 0,03%, binnen n woenige kan dit, as der esteukt of ekookt wördt, veule hoger ween. Deur wereldwieje hogere konsentrasies verstarkt dit gas t breuikaseffekt op eerde. Sinds de industriële revolusie is de konsentrasie toe-eneumen van ongeveer 0,03% naor inmiddels zwat 0,04% (ongeveer 395 ppmv).

De samenstelling van de locht verschilt mit de heugte. Umdat stikstof (massagetal 14) minder wög as zuurstof (mit massagetal 16) he'j op grotere heugte verhouwingsgewies minder zuurstof.

Dreuge locht (waor mer min waoterdamp in zit) is n arg goeie warmte-isolator, en hef oek n lege warmtekapasiteit. Daorumme wördt dreuge locht gebruukt in dubbel glas veur t isoleren van gebouwen.

In n dreuge locht ku'j dan oek de iezelig hoge temperaturen in n sauna an. Je gaon dan wel arg zweten, mer deurdat t zweet in de dreuge, hete locht gauw verdampt, koelt de huud aof, en wö'j niet gauw oververhit.

Denkbeelden over locht

Van oudsher beheurt locht tot één van de vier elementen: eerde, waoter, vuur en locht. Eerst in 1770 ontdekten Carl Wilhelm Scheele dat locht uut meerdere gassen bestung. Henry Cavendish hef de samenstelling van locht naor sekuur bepaold.

Eertieds dochten ze oek dat deur de slagaoren van t meenselike lichaam, locht vervoerd wördden in de plaotse van bloed. As der ene uut de tied kömp, dan bin de slagaoren namelik leeg. William Harvey ontdekten in 1628 de bloedsumloop.

Nedersaksies

Drèents: locht of lucht
Grunnegs: locht of loft (olderwets)
Tweants: loch(t) (kan ook staank beteken)
Veluws: loch(t) of lucht

Zie oek

Eerdatmosfeer

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-'''Loch''' of '''luch''' huilt de samen-estellen [[gas]]sen in waor a-w op de [[eerde]] in leven. Dit wonnen oek wè an-eduud mit [[eerdatmosfeer|atmosfeer]]. Wat de klanke van 't woord angeet liek 't arg op ''[[locht (straoling)|loch (straoling)]]'' (of: ''lich'').
+'''Locht''' (uutspraak: ''loch'') wördt t [[gas]]mengsel bedoeld in de onderste lage van de [[eerdatmosfeer]]. Wat de klanke van t woord angeet lik t arg op ''[[locht (straoling)|locht (straoling)]]'' (of: ''licht'').
+==Samenstelling==
-Zonder loch konnen wie op eerde neet aojemhaolen, mar der zol dan oek gien [[wiend]] ween, gien [[geluud]], gien [[vliegmesine]]s en gien [[wolke]]n. Ruumteschepen zollen wè veul leger kunnen vliegen.
+De locht op eerde besteet veur ongeveer 78% uut [[Distikstof|stikstofgas]] en 21% uut [[Dizuurstof|zuurstofgas]]. De overige 1% besteet uut sporen van [[edelgas]]sen, n stark wisselende hoeveulheid [[waoterdamp]] (0,7%), en [[koolstofdioxide|koolzuurgas]], dat oek in hoeveulheid stark kan wisselen. In de butenlocht was de hoeveulheid koolstofdioxide (of koolzuurgas) ongeveer 0,03%, binnen n woenige kan dit, as der esteukt of ekookt wördt, veule hoger ween. Deur wereldwieje hogere konsentrasies verstarkt dit gas t [[breuikaseffekt]] op eerde. Sinds de industriële revolusie is de konsentrasie toe-eneumen van ongeveer 0,03% naor inmiddels zwat 0,04% (ongeveer 395 ppmv).
+De samenstelling van de locht verschilt mit de heugte. Umdat stikstof ([[massagetal]] 14) minder wög as zuurstof (mit massagetal 16) he'j op grotere heugte verhouwingsgewies minder zuurstof.
-==Denkbeelden over loch==
-Van oudsher beheurt loch tot één van de vier elementen: [[eerde]], [[waoter]], [[vuur]] en loch. Eers in [[1770]] wönnen deur [[Scheele]] ontdek dat loch uut meerdere gassen bestung.
+Dreuge locht (waor mer min waoterdamp in zit) is n arg goeie warmte-isolator, en hef oek n lege warmtekapasiteit. Daorumme wördt dreuge locht gebruukt in [[dubbel glas]] veur t isoleren van gebouwen.
-Eertieds dochen ze oek dat deur de slagaoren van 't meenselijke lief, loch vervoerd wönnen in plaose van [[bloed]]. As der ene uut de tied kump, dan bin de slagaoren namelijk leeg. [[William Harvey]] ontdekken in [[1628]] de bloedsumloop.
+In n dreuge locht ku'j dan oek de iezelig hoge temperaturen in n [[sauna]] an. Je gaon dan wel arg [[zweten]], mer deurdat t zweet in de dreuge, hete locht gauw verdampt, koelt de [[huud]] aof, en wö'j niet gauw [[hyperthermie|oververhit]].
-== [[Nedersaksisch]] ==
+==Denkbeelden over locht==
+Van oudsher beheurt locht tot één van de vier elementen: [[eerde]], [[waoter]], [[vuur]] en locht. Eerst in [[1770]] ontdekten [[Carl Wilhelm Scheele]] dat locht uut meerdere gassen bestung. [[Henry Cavendish]] hef de samenstelling van locht naor sekuur bepaold.
+Eertieds dochten ze oek dat deur de slagaoren van t meenselike lichaam, locht vervoerd wördden in de plaotse van [[bloed]]. As der ene uut de tied kömp, dan bin de slagaoren namelik leeg. [[William Harvey]] ontdekten in [[1628]] de bloedsumloop.
+== [[Nedersaksies]] ==
 *[[Drèents]]: ''locht'' of ''lucht''
-*[[Grunnegs]]: ''locht'' of ''loft'' (ollerwets)
+*[[Grunnegs]]: ''locht'' of ''loft'' (olderwets)
-*[[Tweants]]: ''loch{{small()|t}}'' (kan ook ''staank'' beteekn)
+*[[Tweants]]: ''loch{{small()|t}}'' (kan ook ''staank'' beteken)
-*[[Veluws]]: ''loch{{small()|t}}'' of ''luch{{small()|t}}''
+*[[Veluws]]: ''loch{{small()|t}}'' of ''lucht''
 ==Zie oek==
 *[[Eerdatmosfeer]]
+{{Dialekt|wvel|Nunspeet|Algemene Nedersaksiese Schriefwieze}}
-[[Kategorie:West-Veluws_artikel]]
 [[Kategorie:Biologie]]