Verskil tüsken versys van "Brummel"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versy up 00:10, 2 jul 2014

Brummel is de naam van t plaantegeslacht mit de wetenschappelike en Latiense naam Rubus. Oek de vruchten van n antal belangrieke soorten uut dit geslacht heten zo. De 'kultuurbrummel' is ontstaon uut kruzingen van verschillende brummelsoorten, waordeur der gien soortnaam an egeven kan wörden. De rassen van de kultuurbrummel wörden daorumme meestentieds bie t geslacht Rubus en de seksie Moriferi onderebröcht.

Soorten

Tot de brummel (Rubus) beheuren meer as 600 soorten. Sommige brummelsoorten bin ekruusd mit de framboze. Hieruut bin de loganbeze en de taybeze ontstaon.

Veur de teelt van brummels wörden allinnig nog stekelloze rassen gebruukt. Disse rassen bin ontstaon uut krusingen tussen verschillende Rubus-soorten en wörden allinnig onder de geslachtsnaam Rubus vermeld. n Bekende doornloze kultivar die veule an-eplaant wörden is de 'Thornless Evergreen'.

De gewone brummel (Rubus fruticosus) is in heel Europa n inheemse plaante die mit name langes bosraanden veurkömp. De plaante is n heester die 2 tot 6 meter hoge kan wörden. Elk jaor wörden der niejwe stengels evormd. Allinnig an de tweejaorige stengels zitten vruchten, daorna starven ze aof.

De belangriekste soorten in Nederlaand bin:

Dauwbrummel (Rubus caesius)
Framboze (Rubus idaeus)
Hazelaarbrummel (Rubus corylifolius)
Japanse wienbeze (Rubus phoenicolasius)
Kobrummel (Rubus inermis)
Peterseliebrummel (Rubus laciniatus)
Prachtframboze (Rubus spectabilis)
Steenbrummel (Rubus saxatilis)
Roodbleuiende framboze (Rubus odoratus)

In Europa he'j veerder oek nog:

Rubus vikensis

Bleui

De brummel steet vanaof eind mei tot september in bleui en wörden besteuven deur insekten, veurnamelik deur biejen en hommels. Vanaof augustus zitten der zo'n bietjen vruchten an.

Ekologiese weerde

De brummel is deur zien stekels aordig goed bescharmp tegen grote grezers die de vruchten op willen eten. As e anslöt, nimp e steeds meer ruumte in. Dit biejt dan oek weer de gelegenheid an bomen zo as de eek um groter te wörden.

Ruut

Brummels he'j tegenswoordig overal ter wereld wel. Veural in Zuud-Afrika wörden disse exoot ezien as n ruutsoort. Oek in Nederlaand wörden t soms veur n ruutsoort an-ezien; as e de ruumte krig geet t al gauw dronge op mekaar staon. Dit verschiensel wörden oek wel "verbrummeling" eneumd.

Inhoudstoffen

Zo as alle vruchten hebben oek brummels n lege pH-weerde, die kan verschillen van 2,8 tot 3,8. In n liter brummelsap zit 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 gram), waorvan appelzuur t heufdbestaanddeel is. In n brummel zit 9-16 % suker, t besteet uut glukose en fruktose in ongeveer n gelieke hoeveulheid en n pietjen saccharose en maltose. De Brix-weerde is 9-14^o. Veerder zit der in brummels veural vitamine C. t Besteet veur ongeveer 1% uut eiwitten, 6% uut koolhydraoten en 1% uut vet. De energie-inhoud van 100 gram brummels is um en naobie de 155 kJ.

Nedersaksies

Achterhooks: brummel of brömmel
Drèents: brummel
Stellingwarfs: brummel of brommel*
Tweants: brummel of brömmel
Veluws: brummel, brommel*, breum(el)*

Plaotjes

Riepe brummels
Bloeme van de brummel

Uutgaonde verwiezingen

Commons: Brummel - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Ofbeelding:Blackberries on bush.jpg|thumb|Brummels]]
+[[Bestaand:Blackberries on bush.jpg|thumb|Brummels]]
-[[Ofbeelding:Blackberry_with_fruits.jpg|thumb|right|Brummel mit riepe brummels]]
+[[Bestaand:Blackberry_with_fruits.jpg|thumb|right|Brummelstruke mit riepe brummels]]
-'''Brummel''' is de naam van 't [[geslach (biologie)|plaantengeslach]] mit de wetenschappelijke en [[Latien]]se naam ''Rubus''. 't Is oek de naam van de vruchen van een paor belangrieke vertegenwoordigers van dit geslach. De 'cultuurbrummel' is ontstaon uut kruzingen van verschillende brummelsoorten, waodeur der gien soortnaam an-egeven kan wonnen. Meestentieds wonnen de rassen van de cultuurbrummel daorumme onder 't geslach ''Rubus'' en de sectie ''Moriferi'' erangschik.
+'''Brummel''' is de naam van t [[geslacht (biologie)|plaantegeslacht]] mit de wetenschappelike en [[Latien]]se naam ''Rubus''.  Oek de vruchten van n antal belangrieke soorten uut dit geslacht heten zo. De 'kultuurbrummel' is ontstaon uut kruzingen van verschillende brummelsoorten, waordeur der gien soortnaam an egeven kan wörden. De rassen van de kultuurbrummel wörden daorumme meestentieds bie t geslacht ''Rubus'' en de seksie ''Moriferi'' onderebröcht.
+==Soorten==
+Tot de brummel (''Rubus'') beheuren meer as 600 soorten. Sommige brummelsoorten bin ekruusd mit de framboze. Hieruut bin de [[loganbeze]] en de [[taybeze]] ontstaon.
+Veur de teelt van brummels wörden allinnig nog stekelloze rassen gebruukt. Disse rassen bin ontstaon uut krusingen tussen verschillende Rubus-soorten en wörden allinnig onder de geslachtsnaam Rubus vermeld. n Bekende doornloze kultivar die veule an-eplaant wörden is de 'Thornless Evergreen'.
+De gewone brummel (''Rubus fruticosus'') is in heel Europa n inheemse plaante die mit name langes bosraanden veurkömp. De plaante is n heester die 2 tot 6 meter hoge kan wörden. Elk jaor wörden der niejwe stengels evormd. Allinnig an de tweejaorige stengels zitten vruchten, daorna starven ze aof.
+De belangriekste soorten in Nederlaand bin:
+* [[Dauwbrummel]] (''Rubus caesius'')
+* [[Framboze]] (''Rubus idaeus'')
+* [[Hazelaarbrummel]] (''Rubus corylifolius'')
+* [[Japanse wienbeze]] (''Rubus phoenicolasius'')
+* [[Kobrummel]] (''Rubus inermis'')
+* [[Peterseliebrummel]] (''Rubus laciniatus'')
+* [[Prachtframboze]] (''Rubus spectabilis'')
+* [[Steenbrummel]] (''Rubus saxatilis'')
+* [[Roodbleuiende framboze]] (''Rubus odoratus'')
+In Europa he'j veerder oek nog:
+* ''[[Rubus vikensis]]''
 ==Bleui==
-De bleui van de brummel is vanof 't einde van [[mei]] tot [[september]] en de bestuving vient plaose deur [[insektn|insekken]], veural deur [[iemn|biejen]] en hommels. Der bin vruchen vanof [[augustus]].
+De brummel steet vanaof eind [[mei]] tot [[september]] in bleui en wörden besteuven deur [[insektn|insekten]], veurnamelik deur [[iemn|biejen]] en hommels. Vanaof [[augustus]] zitten der zo'n bietjen vruchten an.
-==Ekelogische weerde==
+==Ekologiese weerde==
-De brummel is deur zien stekels aorig goed bescharmp tegen dieren dee de vruchen op willen opeten. As e an-esleugen is, nimp de brummel meer en meer ruumte in beslag. Dit biejt dan oek de gelegenheid an bomen zoas de [[eek (boom)|eek]] um groot te wonnen.
+De brummel is deur zien stekels aordig goed bescharmp tegen [[grote grezers]] die de vruchten op willen eten. As e anslöt, nimp e steeds meer ruumte in. Dit biejt dan oek weer de gelegenheid an bomen zo as de [[eek (boom)|eek]] um groter te wörden.
-===Onkruud===
+===Ruut===
-De brummel is overal in de wereld eïntroduceerd. Mit name in [[Zuud-Afrika]] wonnen disse ''exoot'' ezien as een [[onkruud|ruudsoorte]]. Oek in [[Nederlaand]] wonnen e soms as een ruudsoorte ezien; as e de ruumte krig geet 't al gauw dronge op mekaar staon. Dit verschiensel wonnen oek wel "verbrummeling" eneumd.
+Brummels he'j tegenswoordig overal ter wereld wel. Veural in [[Zuud-Afrika]] wörden disse ''exoot'' ezien as n [[krödde (plaanten)|ruutsoort]]. Oek in [[Nederlaand]] wörden t soms veur n ruutsoort an-ezien; as e de ruumte krig geet t al gauw dronge op mekaar staon. Dit verschiensel wörden oek wel "verbrummeling" eneumd.
 ==Inhoudstoffen==
-Zoas alle vruchen hemmen oek de brummels een lege [[pH]]-weerde, dee kan verschillen van 2,8 tot 3,8. Een liter brummelsap bevat 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 g), waovan [[appelzuur]] 't heufbestanddeel is. De brummel bevat 9 -16 % suker, 't besteet uut [[glucose]] en [[fructose]] in ongeveer een gelieke hoeveulheid en een klein bietjen [[saccharose]] en [[maltose]]. De [[Brix]]-weerde is 9-14<sup>o</sup>. Veerder zitten in brummels veural vitemine C. Daornaos bevatten brummels 1% eiwit, 6% koolhydraoten en 1% vet. De energieinhoud van 100 gram brummels is 155 [[kilojoule|kJ]].
+Zo as alle vruchten hebben oek brummels n lege [[pH]]-weerde, die kan verschillen van 2,8 tot 3,8. In n liter brummelsap zit 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 gram), waorvan [[appelzuur]] t heufdbestaanddeel is. In n brummel zit 9-16 % suker, t besteet uut [[glukose]] en [[fruktose]] in ongeveer n gelieke hoeveulheid en n pietjen [[saccharose]] en [[maltose]]. De [[Brix]]-weerde is 9-14<sup>o</sup>. Veerder zit der in brummels veural vitamine C. t Besteet veur ongeveer 1% uut eiwitten, 6% uut koolhydraoten en 1% uut vet. De energie-inhoud van 100 gram brummels is um en naobie de 155 [[kilojoule|kJ]].
-==Nedersaksisch==
+==Nedersaksies==
 *[[Achterhooks]]: ''brummel'' of ''brömmel''
 *[[Drèents]]: ''brummel''
-*[[Stellingwarfs]]: ''brummel''
+*[[Stellingwarfs]]: ''brummel'' of ''brommel''{{Info|'Brummel' is gebrukeliker}}
 *[[Tweants]]: ''brummel'' of ''brömmel''
-*[[Veluws]]: ''brummel'' of ''brommel''{{Info|'Brummel' is gebrukelijker}}
+*[[Veluws]]: ''brummel'', ''brommel''{{Info|'Brummel' is gebrukeliker}}, ''breum{{Small()|el}}''{{Info|Spakenburgs}}
-==Ofbeeldingen==
+==Plaotjes==
 <gallery>
-Ofbeelding:Bramen.jpg|Riepe brummels
+Bestaand:Bramen.jpg|Riepe brummels
-Ofbeelding:Braambloem.jpg|Bloeme van de brummel
+Bestaand:Braambloem.jpg|Bloeme van de brummel
 </gallery>
+==Uutgaonde verwiezingen==
 {{Commons|Blackberry}}
+{{Dialekt|wvel|Nunspeet|Algemene Nedersaksiese Schriefwieze}}
-[[Kategorie:West-Veluws artikel]]
 [[Kategorie:Vruch]]