Søren Kierkegaard

Søren Kierkegaard

Søren Aabye Kierkegaard (Kopenhagen, 5 meej 1813 – aldaar, 11 november 1855) was 'n 19e-eeuwse Deense theoloog en filosoof. Ok al nuumde hi'j zichzölf 'n anti-filosoof en 'n rilligieus schriever en wödt algemien ezien as de eerste existentialistische filesoof. Tegenwoordig zeg men 't aanders, zi'j wilt Kierkegaard in zien historische context begriepen en nie langer interpreteren vanuut de existentialistische beweging.

Körte beschrieving van zien leven

Sören Aabye Kierkegaard wed geboren op 5 meei 1813 in Kopenhagen. As leste van de zeuven kinder uut 't gezin en hi'j stammen uut 't twi'jde huwelijk van zien va. Alle kinder starft veur zi'j de 35 jaor haald hebt, behaolve breur Peter, die nog langer leven zol as Sören. Zien va Michael Peterson Kierkegaard drög 'n zwaore last met zich met, ofkomstig vanuut zien jeugd: As jonk had e, tiedens 't hoeden van schaopen, God vervluukt um zien ellendige bestaon. Det zörgde nog vake bi'j 'm veur 'n zwaormoedige bujjen. Va Michael was toch 'n prima zakenman die völle geld binnen ehaalt hef. Wat geld betruf kwaam 't gezin prima deur. Allene was zien va 'n bettie eflipt ewödden deur zien vroggere Godsvervluuking. Hi'j schreef dan ok de vrogge dood van vief van zien kinder hier naor toe. Kierkgegaard hef beheurlijke trekken an dizze melancholie van zien va d'r an over holden. An de aandere kaante mut iets 'm inspireerd hebben , want d'r bint maar weinig luu die zo völle schreven hebt as Kierkegaard in zo'n körte tied.

Over Kierkegaards kinder jaoren is nie völle bekend. Wi'j wet wel det e op jonge leeftied beliedenis edaon hef. Wat gebeuren op 20 april 1828, op det moment was e veertiene jaor. Twi'j jaor later (vanof 30 oktober 1830) gung e naor schoele op de universiteit. De jaoren daornao starft 't iene naor 't aander familielid.

• Op 10 september 1832 starft zien zusse Nicoline op 33 jaorige leeftied.
• Op 21 september 1833 starft zien breur Niels op 24 jaorige leeftied.
• In 't jaor daorop op 31 juli starft zien moe.
• Op 29 december van 'tzölfde rampjaor 1834 starft zien zusse Petrea. Zi'j was toen 33 jaor old.

In 1836 kwam d'r 'n prettiger gebeuren, breur Peter gung in brulfte op 21 oktober met Marie Boisen. Vervolgens hef Kierkegaard in meei 1837 zien eerste ontmuuting ehad met Regine Olsen, die 'n belangrieke rol in zien schrieversleven zol gaon speulen. Maar, in 't zölfde jaor, starft Marie Boisen. De meensen kiekt ok nie meer vrömd uut um 't feit det d'r melancholie bi'j dizze familie heerste. 't Is annemmelijk det Sören hier deur bi'j zien studie an-etast wed, ok al is daor nie völle van terugge te vinden in zien of aandere teksten. Hi'j kwam nie arreg verre met zien studie, want hi'j heuld meer van brekken en uutgaon. Deur dizze levenswieze kwam d'r 'n breuk tussen hum in zien va, wölke ehopen hadde det Sören 't verre zol schuppen binnen de karkelijke orde. Op 10 juli 1838 giet e weer met zien va en giet e weer drok bezig met zien studie. Zien va mochen 't resultaot nie met maken, want Micheal Peterson Kierkegaard störf in 'tzölfde jaor op 8 augustus. 't Overleden van zien va hef Kierkegaard völle piene in zien hatte daone.

't Knieftige van Kierkegaard wöd duudelijk deur zien snelle ontwikkelen. Twi'j jaor later studeren e Cum Laude of. Enkele maond nao zien ofstuderen verlooft e met Regine Olsen. En dan gien jaor verder stuurt e op 11 augustus de ringe terugge en verbrök in oktober 1841 de verloving. Zien umgeving reageert eschokt en kan 't nie begriepen. Kierkegaard zölf, is in zien geschriften altieden dubbel ewest over zien verholding töt Regine Olsen. Wat in ieder geval vast stiet is det de verbrökking met heur van grote invloed is ewest op 't schrieverschap van dizze Deen.

Uutendelijk zakt Kierkegaard op 2 oktober 1855 op straote in mekare en wödden in 't Frederikshospitaal op enummen. Hi'j starft 'n maond later op 11 november en wödden op 18 november in 't familiegraf begraven.

Zien begravenis

Zien breur Peter nemp 't besluut um 'm 'n karkelijke begravenis te geven. Dit gebeuren in iene van de veurnaamste karken van Kopenhagen. De karke zat helemoale vol en zölfs buuten stunden luu umme de deenker zien leste eer te bewiezen. Veural arme en simpele luu die zien boeken niet iens elezen hadden kwamen um 'm nog iene keer te ziene. Hoogop-eleiden waren d'r nie bi'j, met uutzundering van 'n paar luu die hi'j persoonlijk had ekent en studenten.

Peter Christian hield de overdeenking en zee hierin dat zien breur herinnerd mus wödden um zien grote doaden veur 't christelijk geleuf. Nooit had e hiervan of-eweken en 't was veur 'm de absolute waorheid. Hun mussen verwondering hebben veur Kierkegaards wark maar 'm tegeliekertied ok vergieven det e an 't end van zien leven was goan te dwalen van de echte leer. Dit verwes ongetwiefeld noar 'T Ogenblik' en de literaire warken met commentaor op de karke. Völle aanders kon Peter tuurlijk nie zeggen, met zien karke an de iene kaante en zien breur an de aandere kaante.

Noa de dienst. Toen de kiste al bi'jna in 't graf waar ezakt nam zien arts Lund nog snel even 't woord. Hi'j was verontwaordigd over 't gedrag van de karke noa 't overlieden van zien patiënt. Hi'j zee dan ok: 'Dizze man, die hier vandage in stijl begraven wöd, as of e bi'j de karke heuren, was tiedens zien leven iene van de vurigste tegenstaanders van dizze zölfde karke. Ik gao hier daorumme op tegenin, zowel in zien en mien egen name, det men oons anwezigheid hier beschouwd as 'n deelnemmen an de eredienst van 't offesjele christendom. Hi'j is hier tegen zien wil noar toe ebracht. Ik binne slechs evolgd umme dit feit te constateren. Noch hi'j noch ik bint ooit bi'j 'n offesjele christelijke haandeling ewest. Noadat wi'j hadden in eziene wat dit offesjele christendom inhold.' Noa dizze körte toespraak wed d'r 'Bravo' ereupen en zölfs 'vört met de domenees!'. Zo wed Kierkegaard as nog in zien egen stijl begraven. (De dokter kreeg hiernoa van de karke 'n boete van 100 rieksdoalders en mus zien excuus anbieden.)

Op zien grafstiene wed de volgende tekste, uut ekeuzen deur Kierkegaard zölf, an-ebracht:

'Nog 'n körte tied,
dan he-k ewönnen,
dan is de hele stried
in iene keer verzwonden,
dan kan 'k rusten goan
in rozenzoalen
en achter mekare
met mien Jezus proaten.'

Zien Filosofie

Kierkegaard stellen det de taal oons vervrömp van de levende ervaoring, an eziene zi'j 'n abstrakt gegeven is. Ok kump wi'j in zien wark tegen det e deenken en bestaon as twi'je verschillende dingen zöt. Hi'j zee dan ok det bestaon nie edacht mut wödden, maar leefd. Dit betekend dan niet det disse twi'je niks met mekaare te maken hef, want bestaon giet zelfs zo nauw saomen met existentieel deenken, det 't met mekaare deurweven mut wên. Kierkegaard gef in dit opzicht 'n ni'je betekenis an Hegels term synthese. Better is 't misschiene te spreken van 't Deense begrip "Sammensætning". Het krachtens het absurde kreg hier zien beslog. De Waorheid is 'n saomenstelling van önverbindbaarheden, die desondaanks bint saomen steld. 't Geleuf krachtens 't absurde is dan ok de diepste warkelukheid en völgens Johannes Silentio 't hoogs haolbare veur 'n meense.'t Geleuf is niet deur 'n meense te bewarken, God mut zelf daor as instaantie bi'j wên.

Kierkegaard onderskeit hierbi'j twie aparte deenken:

't Eerste is objektief deenken: het is onverschillig tegenover bestaonsvraogen en bestiet uut objektieve waorheden (waorheden as '1 + 1 = 2 en ' 'n groot deel van Nederlaand lig önder 't zeeniveau'). 't Twi'jde is subjektief deenken: 't bezit gien objektieve waorheid (zo ku'j bi'jveurbeeld beweren det 't niet goed is um 'n meense dwars te zitten, maar ku'j die niet önderboowen met waorheden, 't is naomeluk 'n weerde).

Meensen besteed völgens Kierkegaard hun leven an onbedudende gedachen (zo as: 'Zit mien haor wel goed?') en zinloze ondernemmingen (zo as: ' 't doe van 'leuke dingen' '). Dit keurt e ten zeerste of; hi'j deenk det 'n meense is op boowd uut allmaole subjektieve waorheden. As men disse ontdekt wöd 't leven warkelukker en dieper.

Warkelukheid bestiet, a'j 't Kierkegaard vraogt, maor is niet uut te drukken in 'n taole, umdet wi'j dan metiene subjektieve, abstrakte weerden d'r an verbind.

't Boek 'Enten-Eller' (vertaolt as: 'Of-of') is 'n veurbeeld van direkte kritiek van Kierkegaard op Hegel. Hi'j gaf Hegel d'r de skuld van det 't verstaandelukke leven van 'n heule generaotie öntmeenslukt was. De oorzaok hiervan vund Kierkegaard 't feit det Hegel de oer-logica van Arostoteles an had epast.

Hi'j wes niet allinnig de Hegeliaanse filosofie van zien tied of maor ok de - in zien ogen - lege vörmelukheid van de Deense karke.

'Afsluttende uvidenskabelig efterskrift' (Ofsluutend onweetschappeluk naoschrift) wöd beskoowd as ien van zien beste warken.

Met zien literatuur wol Kierkegaard de lezer 'n spiegel veurholden die, 'wanneer d'r 'n aape in kek, d'r gien apostel spiegelt'. Zien spesifieke existentialisme laot zuch illustreren an 't völgende citaot: ' 't Is allmaole waor wat de filosofie zeg: 't leven mut achterwaorts wörn begrepen. Maor dan verget men de twi'jde zinne: det 't veurwaorts mut wörn eleefd. Wat 'n zinne. Hoe diep iej d'r aover naodeenkt, uuteindeluk is 't zo det 't leven tiedens 't äärdse nooit heelmaole wöd begrepen, juust umda'k nooit volledig rust kan kriegen um die positie in te nem: achterwaorts'.

'n Mooie start um met 't wark van Kierkegaard te begun is zien boek 'Eufening in 't Kristendom'. 't Verdient anbeveling um zich de Deense taale eigen te maken um de subtiliteiten van Kierkegaard uutweidingen te kun waorderen.

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.