Verskil tüsken versys van "Afrikaans"
K r2.6.8) (Bot: wieziging van pa:ਆਫ਼੍ਰੀਕਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾ naor pa:ਆਫ਼੍ਰੀਕਾਨਜ ਭਾਸ਼ਾ |
K r2.6.8) (Bot: wieziging van hi:अफ़्रीकाँस भाषा naor hi:अफ़्रीकांस भाषा |
||
Regel 268: | Regel 268: | ||
[[gl:Lingua africáner]] |
[[gl:Lingua africáner]] |
||
[[he:אפריקאנס]] |
[[he:אפריקאנס]] |
||
[[hi: |
[[hi:अफ़्रीकांस भाषा]] |
||
[[hif:Afrikaans bhasa]] |
[[hif:Afrikaans bhasa]] |
||
[[hr:Afrikaans]] |
[[hr:Afrikaans]] |
Versy up 12:47, 3 dec 2012
t Afrikaans (vake verkeerd an-eduud as Zuud-Afrikaans) is n taal die van t Nederlaands aofstamp en die deur luui uut Zuud-Afrika, Namibië en de laanden derumheer espreuken wörden. Oek bin der grote groepen volksverhuzers in Engelaand (veural in Londen), Kannada, Amerika, Australië, Niej-Zeelaand en Nederlaand. t Afrikaans is één van de elf offisiële talen van Zuud-Afrika. Allewel t Afrikaans in Namibië de grootste taal is, is t Engels daor de offisiële taal.
Onderverdeling
- Indo-Europees
- Germaans
- West-Germaans
- Nederduuts
- Nederfrankies
- Niejnederlaands
- Moedern Nederlaands en Afrikaans
- Niejnederlaands
- Nederfrankies
- Nederduuts
- West-Germaans
- Germaans
Disse onderverdeling is t zelfde as van t Nederlaands, mer t Afrikaans wörden deur sommige taalkundigen ezien as n kreooltaal of n halfkreoolse taal, aanderen zien t niet as n amparte taal, mer as n dialekt van t Nederlaands.
Geschiedenisse
t Afrikaans is tot ontwikkeling ekeumen uut de taal van de Nederlaandse kolonisten uut de zeuventiende en achttiende eeuw, toe heetten t nog Kaaps-Nederlaands, mit wat invleujen van aandere talen zo as t Maleisies, Portugees, Duuts, Frans en natuurlik t Engels en de Bantoetalen. Deur n bulte Hollaandse en Amsterdamse klanken denken ze dat veural de Hollaandse spreektaal an de baosis van t Afrikaans lag. Der bin oek heel wat overeenkomsten tussen t Afrikaans, t Nedersaksies en t West-Vlaams (kiek hieronder veur n vergelieking).
Tot 1925 vuil t Afrikaans veur de Zuud-Afrikaanse overheid onder t Nederlaands; in dit jaor kwam in Zuud-Afrika ambtelike erkenning as amparte taal. t Afrikaans is daormee één van de in de 20e eeuw ambtelik erkende Germaanse talen (Faeröers wörden grondwettelik erkend in 1948; Luxemburgs in 1984; Nedersaksies en Limburgs deur de Nederlaandse overheid in 1996 respektievelik 1997).
Variëteiten
Afrikaans vergeleken mit t Nederlaands en Nedersaksies
t Afrikaans lik naor veule op t Nederlaands en t Nedersaksies (sommige dialekten meer as aandere). Vergeleken mit sommige streektalen die in Nederlaand espreuken wörden, ligt t Afrikaans nog aordig kortbie t Nederlaands. t Gronings, t West-Vlaams en t Limburgs liggen bieveurbeeld veerder van t Nederlaands aof as t Afrikaans. In t Nedersaksies he'j soms oek woorden die in uutspraak meer op t Afrikaans lieken as t Nederlaands, zo he'j bieveurbeeld: rot, vleis, zog (Afrikaans: sog), paerd (Afrikaans: pêrd), reegn (Afrikaans: reën), verrinneweren/verrieneweren (Afrikaans: (ve)rinneweer), de uutspraak van bv. maandag in sommige Afrikaanse tongvallen (maondag), ruspe/rupse (Afrikaans: rusper), (n)aarns (Afrikaans: (n)êrens), 'tiejing (Afrikaans: tyding), neugen (Afrikaans: nooi), kaerl (Afrikaans: kêrel), spiend/spiezekaste (Afrikaans: spens), schouwer (Afrikaans: skouwer), haorsniejer (haarsnyer), en gao zo mer deur.
t Is veur sprekers van t Nederlaands meestentieds n minne meuite um t Afrikaans te lezen en te begriepen. Aandersumme geldt t meestentieds oek wel, mer deurdat t Afrikaans aordig foneties espeld wörden, is t Nederlaandse spellingssysteem wat lastiger um te volgen veur Afrikaanse sprekers. Oek deur de vereenvoudiging van t Afrikaans is t Nederlaands veur Afrikaanse meensen wat lastiger um te volgen vanwegen alle verbugingen bie warkwoorden en zoksoort dingen.
n Koppel Afrikaanse woorden vie'j niet (meer) in t Nederlaands, mer wel in t Nedersaksies. Bieveurbeeld:
- astrant (brutaol) - Nedersaksies astraant
- iewers (argens) - Achterhoeks evers[1]
- kul, verkul - Drents kullen, köllen (foppen, bedriegen)
- neul, geneul - Drents neulen, Twents en Achterhoeks nölen, genööl, Veluws nuilen, genuil (Oldebroek)
- oond - Nedersaksies (n)(a)ovend
- party keer - Veluws/Stellingwarfs partie keren, Drents partie(toeren)
- van (achternaam) - Achterhoeks en Drents van[2][3]
- skelms - Veluws schelms (kwajongens).
Grammatika
- In t Afrikaans wörden warkwoorden haost niet vervoegd, in tegenstelling tot in t Nedersaksisch en t Nederlaands.
- De onvoltooid vlejen tied ontbreekt veur de meeste warkwoorden.
- Veur warkwoorden die stark bin in t Nedersaksies en t Nederlaands, wörden meestentieds de tegenswoordige vorm gebruukt:
- ek kies --- ek het gekies, mer:
- ek verloor --- ek het verloor (toekomstige tied: ek sal verloor)
- Warkwoorden van beweging kriegen 'het', niet 'is': ek het gegaan.
- t Afrikaans gebruukt n dubbele ontkenning: hy het dit nie gedoen nie.
- Naamwoorden (alle soorten) kennen wat infleksie angeet allenig nog enkelvoud en meervoud
- Der is gien grammatikaal geslachte.
- Bievoeglike naamwoorden hebben net as in t Nedersaksies en t Nederlaands nog n bugings-e: hoog - hoë.
- Persoonlike voornaamwoorden (nominatief en akkusatief/datief) en bezittelike veurnaamwoorden bin:
- ek loop - jy sien my - dis my huis
- jy loop - ek sien jou - dis jou huis
- u loop - ek sien u - dis u huis
- hy loop - ek sien hom - dis sy huis
- sy loop - ek sien haar - dis haar huis
- dit gaan goed - ek doen dit
- ons loop - hul sien ons - dis ons huis
- julle loop - ek sien julle - dis jul(le) huis
- hulle loop - ek sien hulle - dis hul(le) huis
- Personen kunnen n meervoud hebben: Japie -- Japie-hulle (Japie en de rest) (veule Afrika-talen hebben dit oek, bieveurbeeld Xhosa: uJapi ôJapi)
Uutspraak, spelling en morfologie
- De Nederlaandse ij wörden in t Afrikaans as y eschreven, behalven as in t achterplaksel -lijk: waarskynlik - warschienlik
- De Nederlaandse ch wörden in t Afrikaans as g eschreven.
- De g, v en 'd vallen weg tussen twee klinkers: die hoë boom is hoog.
- Nedersaksies/Nederlaands -cht en -st wörden in t Afrikaans -g en -s: lugpos 'luchtpost', oes 'oogst'
- Nedersaksies/Nederlaands sch- wörden in t Afrikaans sk-: waarskynlik - warschienlik
- De 'oo' en 'ee' bin tweeklanken
- De 'u' is (zwat) n i-klank vanwegen de ontronding
- De 'eu' is vanwegen lege ontronding eigenliks n iets eronde 'ië' en döt denken an de Afrikaanse tweeklank 'ee': neut (nds: noete) en meul (nds: meule) klinken zwat as Afrikaans neet (nds: nete) en meel (nds: meel)
- De korte i wörden as n sjwa uutespreuken (zo as de 'e' in nds: kamer): sit, ding, vir kunnen de (niet-Braobanders) as sut, dung en vur in de oren klinken.
- Der is gien verschil tussen au, ou, auw en ouw; disse letters wörden allemaole eschreven en uutespreuken as ou (IPA: /ɔʊ/ of /œu/): outomaties, oud, blou en vertrou.
- In sommige Afrikaanse dialekten/tongvallen wörden de aa-klank uutespreuken as de Nedersaksiese ao-klank (bieveurbeeld in maondag, t wörden dan wel eschreven as maandag).
Vergeliekingen
Hieronder vie'j n vergelieking van t Afrikaans, Nedersaksies (in de meeste gevallen n West-Veluws veurbeeld), t Limburgs en t Nederlaands.
Afrikaans | Nedersaksies | Limburgs | Nederlaands |
---|---|---|---|
vir | veur | veur | voor |
toe | toe* | toe | dicht |
pos | pos(t) | pos | post |
lugpos | loch(t)pos(t) / luch(t)pos(t) | lochpos | luchtpost, airmail |
skool | skoele (Hattems) | sjool | school |
sleg | slich(t), minne | sjlech | slecht |
neut | neut(e)* | noot | noot |
vrouwmense | vrouwluui, frullie | vrouluuj | vrouwen |
kinders* | kienders | kenjer | kinderen |
voël | voegel | voegel | vogel |
asseblief | asjeblief(t) | esuchbleef | alstublieft |
oond | novend | aove | oven |
stêrt | stert (Sallaands) | sjtart | staart |
toon | toon (Grunnings) | tien | teen |
julle | jullen, julen (Leusden/Nunspeet) | ger | jullie |
Vertalingen van Dylan Thomas zien gedichte 'this Side of the Truth (eerste strofe):
Nedersaksies (Nunspeets) | Afrikaans | Nederlaands |
---|---|---|
Disse kaante van de waorheid |
Hierdie kant van die waarheid |
Deze kant van de waarheid |
Uutgaonde verwiezingen
- Korte introduksie tot t Afrikaans
- n lange Afrikaans-Nederlaandse woordelieste (Die Roepstem)
- Afrikaans-Nederlaands-Afrikaans internetwoordeboek
- Afrikaans.pagina.nl
Referensies
- ↑ 'In de wiedte schreeuwen nog un paar late vöggele en evers kraejen ne hane.' Uut 'Ne zönne veur Wamelts Dina' deur Henk Krosenbrink.
'Nao een konkoers hippiek, evers in 't Ovveriesselse, geet den zönne van de Pötter met een meiken op stap ; de onbekende waege langs in ne lauwen lentenacht.' Uut 'Den waorzegger' deur G.A. van Loo.
In Max Holt en aandern (1964), De Oelenwanne. Ne korf vol Riemen en Vertelsels uut Achterhook en Liemers. Aalten: Gebr. de Boer - ↑ 'Now woont op et huus deur verarf en verstarf weer n ni'j geslacht met een andern van.' Uut 'De Nommerverruilder' deur D.H. Keuper (Jan Willem uut t Goor).
In Max Holt en aandern (1964), De Oelenwanne. Ne korf vol Riemen en Vertelsels uut Achterhook en Liemers. Aalten: Gebr. de Boer - ↑ '`Getuige, u bent Jan Harrems?` `Hielendal meneer! Zo is mien "van", mar by oes op de streek kent ze my bèter als Jan van Evert. As ze my mut hebben, koomt ze mit Jan Harrems minder goed terechte.`' Uut Jan Poortman (1982), De Baandrèkel, Möppelt: Krips Repro Meppel
Indo-europeeske talen > germaanske talen > | ||
noordgermaanske talen: | westgermaanske talen: | oustgermaanske talen: |
däänsk | färöösk | noorsk | norn* | sweedsk | yslandsk | afrikaansk | düütsk | engelsk | freesk | jiddisj | limbörgsk | luxembörgsk | neaderlandsk | sassisk | skotsk | wilmesauersk** | burgondisk* | gotisk* | vandaalsk* | krimgotisk* |
* = uutstorven taal ** = mid uutstarven bedreigd |
Disse pagina is eschreven in t Nunspeets in ANS |