De vrolike wetenschap

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

De vrolijke wetenschap (Duuts: Die fröhliche Wissenschaft) is een filosofisch boek uut 1882 van Friedrich Nietzsche.

Nietzsche stellen det wenneer der een demon an oe zol verschien en oe zol openbaren det alles zich onendig herhaalt, ie eerst wanhopig en beena gek zol wödden, mar daornao, naoda-j oe d'rin hebt berust, zol leven in de vrolijke wetenschap de-j alles al iens edaone hebt. Di's de ultieme gelukzaligheid volgens Nietzsche.

In dit boek kump ok de bekende uutsprake "God is dood" veur in de paragraofen 108, 125 en 343. Volgens sömmigen zeg Nietzsche hier expres nie "God bestiet nie".

De vertaling van P. Hawinkels van §108: Ni'je gevechten. - Toen Boeddha dood was, vertone men nog eeuwenlange zien schaoduw in 'n grotte, - een ienörme huveringwekkende schaoduw. God is dood: mar zo as de mèènselijke eerd now ienmaole is, zult der misschiene nog millennia lange grotten bestaon waorin men zien schaoduw vertoont. - En wi'j - wi'j mut ok nog zien schaoduw overwinnen!

Hier verwis Nietzsche naor 'n concept van Plato: de allegorie van de grotte. A-j oen hele leven vast-ebönden in 'n grotte leeft, met achter oe 'n vuur waor mèènsen veurlanges loopt, dan ken ie allene mar de schaoduw die op de wand veur oe wöd projecteerd. Die schaoduwen bint oen warkelikheid en ie kent niets aanders. Wenneer ie lös-emaakt wödt en 't vuur zut, de mèènsen en zölfs het licht van buten, dan zo-j niet kunnen wennen en terugge willen.

Iene en aander wödt nog dudelijker met 't veurbeeld van de vissen in de viever. Vissen in 'n viever leeft mar in 'n beparkte dimensie. Wenneer 't regent ziet zi'j vrumde cirkels an de oppervlak die ze wellicht wel tracht te verklaoren deur middel van 'n God. Wi'j mèènsen weet echter det dit gewoon de regen is, een meteorologisch verschiensel, umdet wi'j in een dimensie meer leeft.

De dolle mèènse

De beruumdse passaoge uut dit wark is waorschienlik De dolle mèènse, waorin Nietzsche God niet allene dood verklaort, maor ok de dood van God in metslepend proza verklaort:

§125 De dolle mèènse. - He-j 't nie heurt van de dolle mèènse, die op kloarlichte morgen 'n lanteern opstak, op de markte gung lopen en onopholdelijk reup: 'Ik zuke God! Ik zuke God!' - Umdat d'r doar juuste völle van de luu bi'jeinstönnen die nie an God geleuven, verwekte hi'j 'n groot gelach. 'Is e soms verleuren egaone?' vreug d'r iene. 'Is e verdwaold as een kind?' vreug 'n aander. 'Of hef e zich verstopt? Is e bange veur oons? Is e scheep egaone? Naor 't butenlaand vertrökken?' - Zo reupen en lachen zi'j deur mekare. De dolle mèènse sprung midden tussen hen in en deurboorde hen met zien blikken. 'Woar God hen is?' Reup e uut. 'Dat za-k jullie zeggen! Wi'j hebt 'm dood - jullie en ikke! Wi'j allen bint zien moordenaars! Maar hoe he-w dit edaone? Hoe he-w de zee kunnen leugdrinken? Wie gaf oons de spons umme de horizunne uut te vegen? Wat he-w edaone, toen wi'j dizze eerde van heur zunne löskoppelen? In wulke richting beweegt zi'j zich now? In wulke richting bewege wi'j oons? Vört van alle horizunnen? Valle wi'j nie an ien stuk verdan? En wel achterwaarts, ziedwaarts, veurwaarts, naor alle kaanten? Is d'r nog wel 'n boven en beneden? Dole wi'j nie as deur 'n onèndig niets? Aodemt oons de ledige ruumte in 't gezichte? Is 't nie kolder ewödden? Is nie veurtdurend nacht en stieds meer nacht in antocht? Mut d'r smorgens gien lanteerns wödden an-esteuken? Heure wi'j nog niets van 't gedruis der doodgravers die God begraven hebt? Roeke wi'j nog niets van de goddelijke ontbinding? - ok goden raakt in ontbinding! God is dood! God blef dood! En wi'j hebt 'm edood! Hoe zö-w oons troosen, wi'j moordenaars? 't Heiligse en machtigse det de wereld töt dusverre bezeten hef, is onder oons messen verbloed - wie wist dit bloed van oons of? Met wat veur water kö-w oons reinigen? Wulke zoenoffers, wulke heilige speulen zö-w mutten bedèènken? Is nie de grootte van dizze daod te groot veur oons? Mutte wi'j niet zölf goden wödden um heur weerdig te schienen? Nooit was d'r 'n grotere daod - en wie d'r ok nao oons geboren wödt, umwille van dizze daod beheurt hi'j töt 'n hogere geschiedenisse dan alle geschiedenisse die töt dusverre west is!' - Hier zweeg de dolle mèènse en keek opni'j zien toeheurders an. Ok zi'j zwegen en keken bevrumd terugge. Èndelik wörpen e zien lanteern op de groond, zodet die in stukkies sprung en uutdeuven. 'Ik kom te vrog,' zee e toen, 'tis mien tied nog nie. Dit ongeleufelijke gebeuren is nog onderweg. 't Maak 'n umweg - tis nog nie töt de oren der mèènsen deur edrungen. Bliksem en donder hef zien tied neudig, 't licht der gesternte hef tied neudig, daoden hef tied neudig, ok naodet ze daon bint, umme zeen en heurt te wödden! Dizze daod is nog stieds verder van hen of as de verste gesternten - en toch he-w heur zölf verricht!' - Men vertelt verder, det de dolle mèènse diezölfen dag nog verschedene karke binnen-edrungen is en doar zien 'requiem aeternam deo' an-eheven hef. Naor buten ebrach en ter verantworing reupen zol e telkens allene maar 't volgende antwoord hebben: 'Wat bint dizze karke èggenlijk nog, as zi'j niet de graven en gedeenktekens Gods bint?''

Externe links

• Die fröhliche Wissenschaft bi'j Project Gutenberg

Commons: De vrolike wetenschap - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.