Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Droadnaegel (Oaverleg | bydragen)
K verwiezing naor artikel Veurbi'j goed en kwaod
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 3: Regel 3:


== Levensloop ==
== Levensloop ==
Nietzsche is eboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is estörven op [[30 juli]] [[1849]]). In [[1850]] gaot zi'j woon met familie in [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zus van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die nao zien dood een belangrieke röl hef espeult bi'j 't uutbreng van zien wark, was twi'j jaor jönger as um. Hi'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vroluu: wukke bint: zien moe Franziska, Zien jöngere zus Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twi'j on etrouwde taantes.
Nietzsche is geboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is esturven op [[30 juli]] [[1849]]). In [[1850]] gaot zi'j wonen met familie in [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die nao zien dood een belangrieke rol hef espeult bi'j 't uutbrengen van zien wark, was twi'j jaor jonger as 'm. Hi'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vroluu: wulke bint: zien moe Franziska, Zien jongere zusse Elisabeth, zien oma van moe's kaante, en twi'j ongetrouwde taantes.


Nietzsche hef 'n körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maor over op [[filologie]] en raakte daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. Disse schoele vervölgen hi'j an de universiteit van Leipzig, waor as e eboren is. In 1869 werd e in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.
Nietzsche hef 'n körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maar over op [[filologie]] en raakten daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. Dizze schoele vervolgen e an de universiteit van Leipzig, waor as e geboren is. In 1869 wed e in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.


De mieste deskundigen gungen d'r töt veur kört d'r van uut det de geestelikke oftakeling (wukke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maken), 't gevölg west was van syfilis. Disse tiedse weetschappelikke inzichen hebt hier an twiefel ezeijd, umdet bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevölg hef det men binnen de drieje en de vier jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor völ eholden. Ok hef niemaand ooit kunnen an wiezen det hi'j daodwarkelik an syfilis hef elejen.
De mieste deskundigen gungen d'r töt veur kört d'r van uut det de geestelijke oftakeling (wulke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maken), 't gevolg ewest was van syfilis. Dizze tiedse wetenschappelijke inzichten hebt hier an twiefel ezeid, umdet bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevolg hef det men binnen de drieje en de viere jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor vol eholden. Ok hef niemand ooit kunnen an wiezen det e daodwarkelijk an syfilis hef eleden.


Noa jaoren zieke op berre te hebben 'elegen overleed Nietzsche op 55-jaorige leeftied.
Noa jaoren zieke op berre te hebben elegen overleud Nietzsche op 55-jaorige leeftied.


== Nietzsches filosofie ==
== Nietzsches filosofie ==
[[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
[[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
Nietzsche wed stark met zien filosofie deur-espuult met [[Arthur Schopenhauer]], waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien aovernam, 't kan dan ween det e d'r aandere ethische conseqeunties an hef ebönd: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' levensholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juustum 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. Dit striedlustige begrip wed belichaamd deur de ''[[Übermensch]]''. Völgens de ''Leidraad Nederlandse Spelling'' wöd zelfstaandige naamwoorden uut 't duuts in 't Nederlaans mit 'n klenne letter eskreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. -- Het in de toekömst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige mèènse verholdt zo as de huudige mèènse zich verholdt töt 'n aap. Disse gedachte vind zien bekendste uutdrukking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j een töt dusverre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met naame het royaal ebruuk van uutruup-tekens opvalt.
Nietzsche wed stark met zien filosofie beïnvloed deur de Duutse filesoof [[Arthur Schopenhauer]], waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien overnam, 't kan dan wezen det e d'r aandere ethische consequentie an hef ebunden: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' levensholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juuste 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. Dit striedlustige begrip wed belichaamd deur de ''[[Übermensch]]''. Volgens de ''Leidraad Nederlandse Spelling'' wöd zelfstaandige naamwoorden uut 't Duuts in 't Nederlaans met 'n kleene letter eschreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. -- Het in de toekomst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meense verholdt zo as de huudige meense zich verholdt töt de aap. Dizze gedachte vind zien bekendste uutdrokking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j 'n töt dusverre in de filosofie onbekende vörme hef gebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met name het royaal gebruuk van uutroep-tekens opvalt.


Umdet Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van umzelf - nuumde hi'j zich de ''filesoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewön is de constatering det God dood is (''[[De vrolike wetenschap|Die fröhliche Wissenschaft]]'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de mèènse hef God dood maakt. De levensontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völgens Nietzsche of edoan. Nietzsche was van miening det de slaovenmoraal was önstaon as verzet tegen de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzaok hef. Hier tegen-aover stelt e de heersersmoraal, de moraal die zönder invleuden van buutenof önstönd. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegenen die zich as stark, mooi en veurnaom erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.
Umdet Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideeën - inclusief die van 'mzölf - nuumden hi'j zich de ''filesoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewöden is de constatering det God dood is (''[[De vrolike wetenschap|Die fröhliche Wissenschaft]]'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezonder: de meense hef God dood emaakt. De levens ontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-christelijke traditie hef volgens Nietzsche of-edoane. Nietzsche was van miening det de slaovenmoraal was onstaon as verzet tegen de heersende orde. Daorumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzake hef. Hier tegen-over stelt e de heersersmoraal, de moraal die zonder invluuden van buutenof onstund. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegienen die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche simbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.


Nietzsches deenken is een veurtdurende herwaordering van 't veurofgaonde met de kennelijke beduuling uutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te loaten.
Nietzsches deenken is 'n veurtdurende herweerdering van 't veurofgaonde met de kennelijke beduuling uutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te laoten.


't Is belangriek te wetten det Nietzsche de neiging had zichzelf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herzien. Daordeur lek er vul tegenstriedigheden in zien wark te wên. Uut dien heufde kan Nietzsches ontwikkeling ruw weg wödden in-edeeld in driej fases:
't Is belangriek te wetten det Nietzsche de neiging had zichzölf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herziene. Daordeur lek d'r veul tegenstriedigheden in zien wark te wezen. Uut dien heufde kan Nietzsches ontwikkeling ruw weg wödden in-edeeld in drie fases:


* '''Eerste periode:''' (töt ''Oneigentijdse Beschouwingen'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de oolde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
* '''Eerste periode:''' (töt ''Oneigentijdse Beschouwingen'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
* '''Twiejde periode:''' (''[[Menselijk, al te menselijk]]'' - ''De vrolijke wetenschap'') keert zich tegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bint een verraod an 't warkelijke leven, een niet-anvaorden det 't leven leed inholdt.
* '''Twi'jde periode:''' (''[[Menselijk, al te menselijk]]'' - ''De vrolijke wetenschap'') keert zich tegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en rilligie bint 'n verraod an 't warkelijke leven, een niet-anvaorden det 't leven leed inholdt.
* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche een eggen weerdenleere en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wörd fel. Begrippen as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeere'' giet een belangrieke röl speulen.
* '''Därde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin ontwikkelt Nietzsche een egen weerdenleere en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wöd fel. Begrippen as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige terrugekeer'' giet een belangrieke rol speulen.
* Doarnoast kan de periode 1878-1886 (''Menselijk, al te menselijk'' - ''[[Veurbi'j goed en kwaod]]'') as 'n aforistische periode ezien wön.
* Doarnoas kan de periode 1878-1886 (''Menselijk, al te menselijk'' - ''[[Veurbi'j goed en kwaod]]'') as 'n aforistische periode eziene wöden.


==Zee ok==
==Zie ok==
*[[Perspektivisme]]
*[[Perspektivisme]]



Versy up 21:23, 13 aug 2012

Friedrich Nietzsche in 1882

Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken, 15 oktober 1844Weimar, 25 augustus 1900) was 'n beruumde en invloedrieke Duutse filosoof en filoloog.

Levensloop

Nietzsche is geboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is esturven op 30 juli 1849). In 1850 gaot zi'j wonen met familie in Naumburg. De zusse van Nietzsche Elisabeth, die nao zien dood een belangrieke rol hef espeult bi'j 't uutbrengen van zien wark, was twi'j jaor jonger as 'm. Hi'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vroluu: wulke bint: zien moe Franziska, Zien jongere zusse Elisabeth, zien oma van moe's kaante, en twi'j ongetrouwde taantes.

Nietzsche hef 'n körte tied theologie studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maar over op filologie en raakten daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. Dizze schoele vervolgen e an de universiteit van Leipzig, waor as e geboren is. In 1869 wed e in Bazel hoogleraar an de universiteit van Bazel.

De mieste deskundigen gungen d'r töt veur kört d'r van uut det de geestelijke oftakeling (wulke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maken), 't gevolg ewest was van syfilis. Dizze tiedse wetenschappelijke inzichten hebt hier an twiefel ezeid, umdet bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevolg hef det men binnen de drieje en de viere jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor vol eholden. Ok hef niemand ooit kunnen an wiezen det e daodwarkelijk an syfilis hef eleden.

Noa jaoren zieke op berre te hebben elegen overleud Nietzsche op 55-jaorige leeftied.

Nietzsches filosofie

Friedrich Nietzsche in 1861

Nietzsche wed stark met zien filosofie beïnvloed deur de Duutse filesoof Arthur Schopenhauer, waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien overnam, 't kan dan wezen det e d'r aandere ethische consequentie an hef ebunden: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' levensholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juuste 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. Dit striedlustige begrip wed belichaamd deur de Übermensch. Volgens de Leidraad Nederlandse Spelling wöd zelfstaandige naamwoorden uut 't Duuts in 't Nederlaans met 'n kleene letter eschreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. -- Het in de toekomst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meense verholdt zo as de huudige meense zich verholdt töt de aap. Dizze gedachte vind zien bekendste uutdrokking in 't boek Also Sprach Zarathustra, waorveur hi-j 'n töt dusverre in de filosofie onbekende vörme hef gebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met name het royaal gebruuk van uutroep-tekens opvalt.

Umdet Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideeën - inclusief die van 'mzölf - nuumden hi'j zich de filesoof met de haomer. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewöden is de constatering det God dood is (Die fröhliche Wissenschaft, §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezonder: de meense hef God dood emaakt. De levens ontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-christelijke traditie hef volgens Nietzsche of-edoane. Nietzsche was van miening det de slaovenmoraal was onstaon as verzet tegen de heersende orde. Daorumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzake hef. Hier tegen-over stelt e de heersersmoraal, de moraal die zonder invluuden van buutenof onstund. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegienen die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche simbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.

Nietzsches deenken is 'n veurtdurende herweerdering van 't veurofgaonde met de kennelijke beduuling uutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te laoten.

't Is belangriek te wetten det Nietzsche de neiging had zichzölf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herziene. Daordeur lek d'r veul tegenstriedigheden in zien wark te wezen. Uut dien heufde kan Nietzsches ontwikkeling ruw weg wödden in-edeeld in drie fases:

  • Eerste periode: (töt Oneigentijdse Beschouwingen) idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
  • Twi'jde periode: (Menselijk, al te menselijk - De vrolijke wetenschap) keert zich tegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en rilligie bint 'n verraod an 't warkelijke leven, een niet-anvaorden det 't leven leed inholdt.
  • Därde periode: (vanof Aldus Sprak Zarathustra) hierin ontwikkelt Nietzsche een egen weerdenleere en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wöd fel. Begrippen as de dood van god, de wil töt macht en 't ideeje van de eeuwige terrugekeer giet een belangrieke rol speulen.
  • Doarnoas kan de periode 1878-1886 (Menselijk, al te menselijk - Veurbi'j goed en kwaod) as 'n aforistische periode eziene wöden.

Zie ok

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link GA Mal:Link GA Mal:Link GA