Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 2: Regel 2:
'''Friedrich Wilhelm Nietzsche''' ([[Röcken]], [[15 oktober]] [[1844]] – [[Weimar (Thüringen)|Weimar]], [[25 augustus]] [[1900]]) was 'n beruumde en invloedrieke [[Duutslaand|Duutse]] [[filosoof]] en [[filologie|filoloog]].
'''Friedrich Wilhelm Nietzsche''' ([[Röcken]], [[15 oktober]] [[1844]] – [[Weimar (Thüringen)|Weimar]], [[25 augustus]] [[1900]]) was 'n beruumde en invloedrieke [[Duutslaand|Duutse]] [[filosoof]] en [[filologie|filoloog]].


[[Evolutie theorie]]


== Levensloop ==
== Levensloop ==

Versy up 19:37, 5 jun 2012

Friedrich Nietzsche in 1882

Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken, 15 oktober 1844Weimar, 25 augustus 1900) was 'n beruumde en invloedrieke Duutse filosoof en filoloog.


Levensloop

Nietzsche is eboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zönne van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is estörven op 30 juli 1849). In 1850 gaot zi'j woon met familie in Naumburg. De zus van Nietzsche Elisabeth, die nao zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j 't uutbreng van zien wark, was twie jaor jonger as um. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vrouwluu: wulke bunt: zien moe Franziska, Zien jongere zus Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twie on etrouwde taantes.

Nietzsche hef 'n körte tied theologie studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maar over op filologie en raakte daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. Deze schoele vervölgen hi'j an de universiteit van Leipzig, waor as e eboren is. In 1869 werd e in Bazel hoogleraar an de universiteit van Bazel.

De meeste deskundigen gungen dur töt veur kört dur van uut dat de geestlukke oftakeling (wulke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maakte), 't gevölg ewest was van syfilis. Deze tiedse weetskappelukke inzichen hebt hier an twiefel ezejd, umdat bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevölg hef dat men binnen de drieje en de vier jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor völ eholden. Ok hef niemaand ooit kunnen an wiezen dat hi'j daodwarkeluk an syfilis hef eleden.

Noa jaoren zieke op berre te hebben 'elegen overleed Nietzsche op viefenvieftig-jaorige leeftied.

Nietzsches filosofie

Friedrich Nietzsche in 1861

Nietzsche werd stark met zien filosofie espuult met Arthur Schopenhauer, waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien overnam, 't kan dan wên dat e dur aandere ethische conseqeunties an hef ebönd: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' leefsholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juustum 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. --- Dit striedlustige concept werd belichemd deur de übermensch. Völgens de Leidraad Nederlaandse Spelling wödt zelfstaandige naamwoorden uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekömst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de hudige meens verholdt zo as de hudige meens zich verholdt töt 'n aap. Disse gedachte vind zien bekendste uutdrukking in 't book Also Sprach Zarathustra, waorveur hi-j een töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met name het royaal ebruuk van uutreup-tekens opvalt.

Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van umzelf - nuumde hi-j zich de filosoof met de haomer. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewödden is de constatering dat God dood is (Die fröhliche Wissenschaft, §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaakt. De levensontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völgens Nietzsche offedoan. Nietzsche was van miening dat de slaovenmoraal was önstaon as verzet tegen de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzaok hef. Hier tegen-aover stelt e de heersersmoraal, de moraal die zönder invleuden van buutenof önstönd. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegenen die zich as stark, mooi en veurnaom erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche symbool veur alles wat zwäk is. maar veural sluw.

Nietzsches deenken is een voortdurende herwaordering van 't veurofgaonde met de kennelijke beduuling uutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te loaten.

't Is belangriek te wetten dat Nietzsche de neiging had zichzelf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herzien. Daordeur lek er vul tegenstriedigheden in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wörden innedeeld in driej fases:

  • Eerste periode: (töt Oneggentiedse Beschowingen) idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de oolde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
  • Twiejde periode: (Meenselijk, al te meenselijk - De Vreulijke Weetschap) keert zich tegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt een verraod an 't warkelijke leven, een niet-anvaorden dat 't leven leed inholdt.
  • Derde periode: (vanof Aldus Sprak Zarathustra) hierin öntwikkelt Nietzsche een eggen weerdenleer en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wörd fel. Begrippen as de dood van god, de wil töt macht en 't ideeje van de eeuwige trugkeer giet een belangrieke röl speulen.
  • Doarnoast kan de periode 1878-1886 (Meens'lijk, al te meens'lijk - Veurbi-j goed en kwoaj) as 'n aforistische periode ezien wön.


Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link GA Mal:Link GA Mal:Link GA