Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 3: Regel 3:


== Leef'msloop ==
== Leef'msloop ==
Nietzsche wed eboor'n ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse kearl was 'n [[dominee]], en is störf'm op [[30 juli]] [[1849]]. In [[1850]] verhuust de familie noar [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jönger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joar'n deur tuss'n vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jönger zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej on'etrouwde meuje.
Nietzsche wed geboor'n ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse man was 'n [[dominee]], en is störf'm op [[30 juli]] [[1849]]. In [[1850]] verhuust de familie noar [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jonger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joar'n deur tuss'n vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jongere zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej onnetrouwde meuje.


Nietzsche studeer'n körte tied [[theologie]] an de universiteite van Bonn, maar gung oaver op [[filologie]] en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteite van Leipzig. In 1869 wed hu in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleeroar]] an de universiteite van Bazel.
Nietzsche hef een körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung over op [[filologie]] en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteit van Leipzig. In 1869 wed hu in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.


De mieste deskundig'n gung'n er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die 'm de leste tien joar van zien leef'm onproductief maak'n, het gevölg was van
De mieste deskundig'n gung'n er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die um de leste tien joar van zien leef'm onproductief maakte, het gevölg was van
syfilis. Recente weetschappelijke inzich'n hebt hieran twiefel eze'jd, anneziene bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tuss'n de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de ierste symptoom'n van zien waanzin nog elf joar te leef'm had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leud.
syfilis. Recente weetschappelijke inzich'n hebt hieran twiefel eze'jd, annezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tuss'n de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de eerste symptoom'n van zien waanzin nog elf joar te leef'm had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leed.


Noa joar'n zieke op berre te hebb'm 'elee'ng overleed Nietzsche op vief'mvieftig-joarige leeftied.
Noa joar'n zieke op berre te hebb'm 'elee'ng overleed Nietzsche op vief'mvieftig-joarige leeftied.
Regel 14: Regel 14:
== Nietzsches filosofie ==
== Nietzsches filosofie ==
[[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
[[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
Nietzsche wöd stark beïnvleud deur de filosoof [[Arthur Schopenhauer]], wiens [[metafysica]] van de Wil hi-j min of meer oavernam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbönd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische 'apollinische' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van 'n 'dionysische' bevastiging van de leef'mswil. Dit striedlustige concept wed belichaomd doar de ''[[übermensch]]''. Völ'ngs de ''Le'jdroad Nederlaandse Spelling'' wödt zulfstaandige naamwoord'n uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreev'm: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leef'mde resultoat van de veurtduur'nde bevastiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meense verholdt zo as de huudige meense zich verholdt töt 'n aape. Disse gedache vunne zien bekendste uutdrukking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', woarveur hi-j 'n töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm ebruuk'n: op declamerende toon eschreev'm profeet klink'nde fictie, woarin met naame het royoal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.
Nietzsche wed stark beïnvleud deur de filosoof [[Arthur Schopenhauer]], wiens [[metafysica]] van de Wil hi-j min of meer overnam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbönd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische 'apollinische' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van een 'dionysische' bevestiging van de leef'mswil. Dit striedlustige concept wed belichaamd deur de ''[[übermensch]]''. Völ'ngs de ''Leidraad Nederlaandse Spelling'' wödt zelfstaandige naamwoord'n uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreev'm: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leef'mde resultoat van de voortduur'nde bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meens verholdt zo as de huudige meens zich verholdt töt 'n aap. Disse gedache vunne zien bekendste uutdrukking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j een töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreev'm profeet klink'nde fictie, waorin met name het royaal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.


Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzulf - neumde hi-j zich de ''filosoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (''Die fröhliche Wissenschaft'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaak. De leef'msontkenn'nde slaov'nmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche offedoane. Nietzsche was van miening dat de slaov'nmoraal was önstaon as verzet tee'ng de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaov'nmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzaok hef. Hier tee'ng-oaver stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleud'n van buut'nof önstönd. De slaov'nmoraal is immers tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeen'n die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloav'nmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maor veural sluw.
Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzelf - neumde hi-j zich de ''filosoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (''Die fröhliche Wissenschaft'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaak. De leef'msontkenn'nde slaov'nmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche offedoan. Nietzsche was van miening dat de slaov'nmoraal was önstaon as verzet tee'ng de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaov'nmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzoak hef. Hier tee'ng-over stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleud'n van buut'nof önstönd. De slaov'nmoraal is immers tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeen'n die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloav'nmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.


Nietzsches deenk'n is 'n voortduur'nde herwaording van 't veurofgaonde met de kennelijke bedeuling uutendelijk elke metafysica en moraal acher zich te laot'n.
Nietzsches deenk'n is 'n voortduur'nde herwaarding van 't veurofgoande met de kennelijke beduuling uuteindelijk elke metafysica en moraal achter zich te loat'n.


't Is belangriek te weet'n dat Nietzsche de neiging had zichzulf in te deenk'n en eregeld zien staandpunt'n te herziene. Daordeur lek er vul tee'ngstriedigheed'n in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wön innedeeld in driej fases:
't Is belangriek te weet'n dat Nietzsche de neiging had zichzelf in te deenk'n en geregeld zien staandpunt'n te herzien. Doardeur lek er vul tee'ngstrijdigheed'n in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wön innedeeld in driej fases:


* '''Eerste periode:''' (töt ''Onei'ngtiedse Beschowing'n'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Griek'n. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
* '''Eerste periode:''' (töt ''Onei'ngtiedse Beschowing'n'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Griek'n. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
* '''Twiejde periode:''' (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''De Vreulijke Weetskap'') keert zich tee'ng al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verraod an 't warkelijke leef'm, een niet-anvoard'n dat 't leef'm leed inholdt.
* '''Twiejde periode:''' (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''De Vreulijke Weetskap'') keert zich tee'ng al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verroad an 't warkelijke leef'm, een niet-anvoarden dat 't leef'm leed inholdt.
* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche 'n ei'ng waard'nleer en maak zich lös van 't positivisme. Zien toone wöd fel. Begripp'm as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeere'' giet 'n belangrieke röl speul'n.
* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche 'n ei'ng waardenleer en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wöd fel. Begripp'm as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeer'' giet 'n belangrieke röl speul'n.
* Doarnoas kan de periode 1878-1886 (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''Veurbi-j goed en kwoaj'') as 'n aforistische periode eziene wön.
* Doarnoast kan de periode 1878-1886 (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''Veurbi-j goed en kwoaj'') as 'n aforistische periode ezien wön.





Versy up 12:07, 4 jun 2012

Friedrich Nietzsche in 1882

Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken, 15 oktober 1844Weimar, 25 augustus 1900) was een bereumde en invloedrieke Duutse filosofe en filoloog.

Leef'msloop

Nietzsche wed geboor'n ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse man was 'n dominee, en is störf'm op 30 juli 1849. In 1850 verhuust de familie noar Naumburg. De zusse van Nietzsche Elisabeth, die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jonger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joar'n deur tuss'n vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jongere zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej onnetrouwde meuje.

Nietzsche hef een körte tied theologie studeert an de universiteit van Bonn, maar gung over op filologie en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteit van Leipzig. In 1869 wed hu in Bazel hoogleraar an de universiteit van Bazel.

De mieste deskundig'n gung'n er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die um de leste tien joar van zien leef'm onproductief maakte, het gevölg was van syfilis. Recente weetschappelijke inzich'n hebt hieran twiefel eze'jd, annezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tuss'n de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de eerste symptoom'n van zien waanzin nog elf joar te leef'm had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leed.

Noa joar'n zieke op berre te hebb'm 'elee'ng overleed Nietzsche op vief'mvieftig-joarige leeftied.

Nietzsches filosofie

Friedrich Nietzsche in 1861

Nietzsche wed stark beïnvleud deur de filosoof Arthur Schopenhauer, wiens metafysica van de Wil hi-j min of meer overnam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbönd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische 'apollinische' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van een 'dionysische' bevestiging van de leef'mswil. Dit striedlustige concept wed belichaamd deur de übermensch. Völ'ngs de Leidraad Nederlaandse Spelling wödt zelfstaandige naamwoord'n uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreev'm: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leef'mde resultoat van de voortduur'nde bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meens verholdt zo as de huudige meens zich verholdt töt 'n aap. Disse gedache vunne zien bekendste uutdrukking in 't boek Also Sprach Zarathustra, waorveur hi-j een töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreev'm profeet klink'nde fictie, waorin met name het royaal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.

Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzelf - neumde hi-j zich de filosoof met de haomer. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (Die fröhliche Wissenschaft, §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaak. De leef'msontkenn'nde slaov'nmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche offedoan. Nietzsche was van miening dat de slaov'nmoraal was önstaon as verzet tee'ng de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaov'nmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzoak hef. Hier tee'ng-over stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleud'n van buut'nof önstönd. De slaov'nmoraal is immers tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeen'n die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloav'nmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.

Nietzsches deenk'n is 'n voortduur'nde herwaarding van 't veurofgoande met de kennelijke beduuling uuteindelijk elke metafysica en moraal achter zich te loat'n.

't Is belangriek te weet'n dat Nietzsche de neiging had zichzelf in te deenk'n en geregeld zien staandpunt'n te herzien. Doardeur lek er vul tee'ngstrijdigheed'n in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wön innedeeld in driej fases:

  • Eerste periode: (töt Onei'ngtiedse Beschowing'n) idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Griek'n. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
  • Twiejde periode: (Meens'lijk, al te meens'lijk - De Vreulijke Weetskap) keert zich tee'ng al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verroad an 't warkelijke leef'm, een niet-anvoarden dat 't leef'm leed inholdt.
  • Derde periode: (vanof Aldus Sprak Zarathustra) hierin öntwikkelt Nietzsche 'n ei'ng waardenleer en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wöd fel. Begripp'm as de dood van god, de wil töt macht en 't ideeje van de eeuwige trugkeer giet 'n belangrieke röl speul'n.
  • Doarnoast kan de periode 1878-1886 (Meens'lijk, al te meens'lijk - Veurbi-j goed en kwoaj) as 'n aforistische periode ezien wön.


Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link GA Mal:Link GA Mal:Link GA