Verskil tüsken versys van "IJ (rivier)"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
DSisyphBot (Oaverleg | bydragen)
K r2.5.1) (bot derbie: fy:IJ (Amsterdam)
EmausBot (Oaverleg | bydragen)
K r2.7.2+) (bot aanders: fr:IJ (baie)
Regel 49: Regel 49:
[[en:IJ (bay)]]
[[en:IJ (bay)]]
[[es:Bahía del IJ]]
[[es:Bahía del IJ]]
[[fr:IJ (rivière)]]
[[fr:IJ (baie)]]
[[fy:IJ (Amsterdam)]]
[[fy:IJ (Amsterdam)]]
[[gl:Río IJ]]
[[gl:Río IJ]]

Versy up 22:44, 18 mei 2012

Drokte met zeilscheape op et IJ in de 17de eeuwe. Foto: bmz.amsterdam.nl
Uutzicht op et IJ vanof et strand bi-j IJburg

Et IJ is ne reviere, veurhen nen zeearm, in Noord-Hollaand. Et eigenleke IJ of Binnen-IJ scheidt de Amsterdamse binnenstad van Amsterdam-Noord, en was eurspronkelek nen baai van de Zuderzee. Den name IJ is verwant an et (West)Freese Aa, Ee of Die. Dit betekkent 'revier' of 'water'.

Geskiednnis

In de Middeleeuwn wierden dieken langs et IJ elegd. An de zuudziede van de Amstel ligt in oosteleke richting den Sint Antoniesdiek (later vervaangen deur den Hoogte Kadiek, den Zeeburgerdiek en den Diemer Zeediek). Vanof den Amstel in westeleke richting ligt den Hoarlemmerdiek en Spoarndammerdiek. An de noordziede ligt den Noorder IJdijk. An et ende van de Middeleeuwn ontstonden hierlengs veer darpen, van oost noar west: Durgerdam, Schellingwolde, Ni-jendamme en Boekslote.

In et midden van de 19de eeuwene wierd beslotten et grootste deel van den zeearm, den zich westweerts uutstrekken tot an Velsen en Beverwiek, in te polderen en et ovverbliefsel van de Zuderzee of te sluutn deur middel van nen dam.

Et tegeliekertied an-elegde Noordzeekanaal (oppend in 1876) verbundt et Af-eslotten-IJ met den ok ni-j an-elegden haavn IJmuden. Et Buuten-IJ ligt an de oostziede van de Oranjesluzen en slut wear an op et IJmeer en Markermeer.

Bi-j Spoarndam ligt ten noorden van den Spaarndammerdiek ok nog een IJ, dat ok een neet-ingepolderd stuksken van den eurspronkeleken zeearm is.

Plempen van eilanden

Ter heugte van den vroggeren Amstelmund wierden dree eilaanden in et IJ geplempt, met zaand afkumstig uut de dunen bi-j IJmuden, dat vri-j ekommen was bi-j et groaven van et Noordzeekanaal. Op dizze eilaanden wierd et Centraal Station ebouwd (oppend in 1889). Doardeur wierd de olde binnenstad van Amsterdam of-escheiden van et IJ, woardeur de havenfunktie noar elders verschof.

In et oosteleke deel van et af-eslotten IJ wierd end 19e eeuwe et Oostelek Haavngebeed an-elegd met in et IJ eplempte schiereilaanden. End 20ste eeuwe wierd dit ne wonwiek, eleagen an et IJ water. In et IJmeer wöd sinds enige joaren ebouwd an de ni-jbouwwiek IJburg, ok op eplempte eilanden. Et zaand hierveur kump noe uut den umgeaving van Lelystad.

Veur den bouw van den Afrika-haven wierd nen polder an-elegd woarin dree eilaanden lagen. Dit bunt de eilaanden Ruigoord (vrögger ok Kooijen-eilaand eneumd), De Hoorn en Jan Rebellenwaard. Tot an et ende van de 20ste eeuwe waren doar grote protesten teggen et met de grond geliek maken van Ruigoord.

In et IJmeer ligt et geplempte Fort Pampus, as onderdeal van de Stelling van Amsterdam.

Et waterpeil van et Buten-IJ wöd samen met et IJmeer en et Markermeer op een winterpeil van NAP -0,40 m en een zommerpeil van NAP -0,20 m eholden, deur middel van spuien en bemoalen. Et dreg ok bi-j an de drinkwaterveurzening van meer as 1 miljoen Nederlanders, umdat et in verbinding steet met et Markermeer en deals et Iesselmeer. Et Iesselmeer is et grootsten zeutwaterbekken van Nederlaand.

IJ-veren

De Amsterdamse veren verzorgt diensten ovver et IJ. Sinds 1897 wöd den dienst tussen et Centraal Station en et Tolhuus in Amsterdam Noord verzorgd deur de 'Gemeenteveren Amsterdam' (GV). In den anvang van de 20ste eeuwe kwamen der nog meer veerdeensten bi-j, zoas de pont noar den Adeloarsweg en ok verskillende kleine IJ-veren. Met den bouw van de Schellingwolderbrugge (1957), den Koentunnel (1966), den IJtunnel (1968) en den Zeeburgertunnel (1990) is de rolle van dee veerponten trög elopen, moar veural veur vootgangers en fietsverkeer vervult den IJ-Veren nog ne belangrieke rolle.

Leavend webcambeeld

http://www.amsterdamports.nl/beeldbank/webcam/amsterdam.jpg
Het IJ - Bron: Haven Amsterdam

Zee ok

Uutzicht ovver et IJ vanof et Java eilaand