Tweantsen taalwiezer

Wark in üütvoring An dit artikel wördt de kummende tyd druk ewarked. As jy et artikel verbeateren künnen, do dat dan gerüst!

Dit is n Tweantsen taalwiezer Tweants-Nederlands. Hier komt zaakn in te stoan as grammatika, weurde, zegswiezn en plaatsnaamn.

Zeet ok t artikel Tweants

Info in t vuurtn

t Tweants is n dialekt van t Neersassies. Tweants wördt zowat in heel Tweante sprökn. In de meest westelike plaatsn (Healdern, Nijverdal) doot ze meer Sallaands. Van ne Tweantse standaardtaal mag gen sproake wean, hoast ieder dörpken hef zienn eign slag. Belangrieke herkenningspeuntn beent t gebroek van nit, nich en neet. Te meer a'j noar t oostn goat, te meer as ze nich zegnt. Vjenne, Eanter en Riesn hebt n heel biezeundern slag; dee hebt de oolde Westfaalske kleenkerbuuging beheuldn.

Tukkers goat aalt op ne spölse manere met öare sproake umme. Ze probeert dinge aalt zo beeldnd meugelik te zegn.

• Vuurbeeld: As nen Tweantsen tuinman an zinnen knecht vrög of'e eawn t opgeruumde blad wat op de koare lig wil anstaampn (zodet dr mear in kan), zegt'e nit: "Wo'j det eawn anstaampn?", mear "Wo'j doar eawn oawerhen daansn?".

Skriefwieze

Der besteet gin offisjele skriefwieze vuur t Tweants. Wal zeent der twee skriefwiezes mear of meender algemeen an enömmen; de Standaard Skriefwieze en de skriefwieze van de Kreenk vuur Tweantse Sproake (KVTS). De standaard skriefwieze hef as doel de sprektoal zo dudelik meugelik wier te gewen, en de KVTS-skriefwieze probeert an te sloeten bie leazers dee't Hollaands leazen gewoon zeent, en bie de skriefwiezes van aandere gebeden. Vuurbeelden:

Standaard Skriefwieze:
Vie gungn n eandkn hen loopn en deedn oonderweg verskilnde zaakn bekuiern

KVTS-skriefwieze:
Vie gungen n eandken hen lopen en deden oonderweg verskillende zaken bekuieren.

Beaide skriefwiezes hebt zo vuur- en noadelen. De Standaard Skriefwieze hef as vuurdeel det t gin twiefel löt oawer wat de oetsproake mut wean, mear n groot noadeel is det t gaaw onleasboar wörd, umdet der smangs onwies völle metkleenkers op de riege komt te stoan. De KVTS-skriefwieze hef as vuurdeel det t good leasboar is vuur leu dee't met Hollaands leazen op zeent egröaid, mear n groot noadeel is det t nit anslot op de rechte oetsproake van bepoalde wöarde, umdet der klaanken eskrewen mut worden dee't nit oet esprökken wordt.

Op disse wikipedia maggent beaide skriefwiezes gebroekt worden.

Klaanknlear

Um n dudelik oawerzich te gevn, make vie oonderskeaid tusken kleenkers en metkleenkers. t Geet hier um de oetsproake. Den kan nog wal s ofwiekn van eskreewn vörm.

Vlakke kleenkers

• [a] - wördt oet esprökn as in t Duutse Mann. Zooas in t Tweantse hadn.
• [aa] - wördt oet-esprökn as in t Hollaandse Laat, allene iets länger en mear vuurin in n moond. Zooas in vake.
  • As der ne [n] achter steet, wördt de [aa] oet-esprökn as in t Fraanske trente. Doarumme riemt "Trente" op t Tweantse kraante.
• [æ] - Zoo um en noabiej as in t Engelse* back, mear dan met n moond wat meender wied lös, woerduur e vake as [e] wördt an-eheurd. Tweants: ètn.
• [e] - as in t Hollaandse pet. Tweants: pette.
• [ee] - as in t Duutse geben. Nen kleenker zoonder verglieding. Tweants: Breef.
• [ea] - as in t Engelse air. Tweants: leavn.
• [oa] - as in t Hollaandse Roze. Tweants: noa.
• [o] - as in t engelse lock, Ned. bol. Tweants: kop.
  • [ó] - as in t fraanske bon, Ned. vol. Tweants: bok, hok, vol, .
• [oo] - as in t Duutse boot. Tweants: koo.
• [oe] - as in t Hollaandse boek. Tweants: oe.
  • [oe] - as in t Hollaandse boer. Ne wat längere oe. Tweants: koele.
• [ö] - as in t Duutse Köln, Ned. löss. Tweants: lös, köppe.
• [öa] - as in t Engelse turn. Tweants: köant, dröa.
• [eu] - as in t Hollaandse reuk. Tweants: beume.
  • [eur] - as in t Hollaandse deur. Tweants: heurn.
• [u] - as in t Hollaandse hut. Tweants: luk.
• [uu] - as in t Hollaandse fuut. Tweants: kuukn.
  • [uu] - as in t Hollaandse uur, allene wat länger; Tweants; uur, buul.
• [i] - as in t Hollaandse dit. Tweants: lippe.
• [ie] - as in t Hollaandse wie. Tweants: gries.
• [ie] - as in t Engelse wee. Wat längern klaank. Tweants griezn.

Buugnde kleenkers

Meesttieds wördt an t eande van n woord noa nen langn klaank de [r] neet oet-esprökn, mear in plaatse doarvan wördt der nen dreei emaakt noar de [ə] of [à]/[ø]:

• • "Hier" wördt oet-esprökn as [hi jə]
  • "Uur" wördt oet-esprökn as [uu wə]
  • "Beer" wördt oet-esprökn as [bì jə]
  • "Bear" wördt oet-esprökn as [bèhjà] (zeflde as in t Engels)
  • "Hoar" wördt oet-esprökn as [hoawà]
  • "Oor" wördt oet-esprökn as [oo wà]
  • "öar" wördt oet-esprökn as [öa wà]

• [eeə] - disn klaank wördt oet-esprökn duur nen klaank te maakn as in t Duutse geben, mear an t eande der ne "jöh" an too te doon. Ofwieknde dialektn zooas t Riesns en t Eanters doot dit völle, mear t Vjens steet der um bekeand det t zelfs allene den "jöh" oetsprekt, mear dan as "jèh"; Tweants breef blif in t Riesns: "breef" of "breeəf" , wördt in t Eanters "breeəf/brieəf" en in t Vjens "brjèf".

• [ooə] - disn klaank wörd oet-esprökn duur nen klaank te maakn as in t Duutse Boot, mear an t eande doarvan ne "wöh" an too te voogn.
• [ui] wördt oet-esprökn as [öj], zooas in kuiern.
  • In Riesn en Eanter is hier nog nen langn variaant op: [öai], zo as in gröain. Dit is nen langn [öa] zo as in öar, mear dan met nen buuging noar ne [i].

Metkleenkers

• [b] - Standaard West-Germaansn stemhebnden kleenker.
• [p] - Krig wat mear loch as n standaard Hollaandsn [p], en is doarumme n kleain betjen met de Engelse [p] te vergeliekn.
• [d] - Standaard West-Germaans. Veraandert duur assimilasie mangs in ne [t], meesttieds as e noa ne [s] of ne [t] keump: Wastettan? (Wat is det dan?).
• [t] - Ne "dikke" [t]. Krig iets nen sis-klaank met, woerduur at e wal wat weg hef van de Duutse [z]. t Tweantse tonge wördt zoowat t zelfde oet-esprökn as t Duutse Zunge. As de [t] an t eande van n woord steet, en t volgnde woord begeent met nen kleenker, dan kan e vuur t gemak as ne [d] oet-esprökn wördn: oedesprökn (oet-esprökn).
• [f] - Standaard West-Germaans. As e an t eande van n woord(deel) steet, en t volgnde woord(deel) begeent met nen kleenker, dan kan e vuur t gemak as ne [v] oet-esprökn wördn: ovveköjerd (of-ekuierd). Ook as e vuur nen stemhebnden kleenker keump, kan e as ne [v] oet-esprökn wordn: ovbrekn (ofbrekn)
• [v] - Standaard West-Germaans. In völle Tweantse variaantn wördt de [v] aait as ne [f] oet-esprökn, mear in t West-Tweants is der n dudelik oonderskeaid tusken ne [f] en ne [v], behalvn as ze liek noa mekoar komt: offoorn (ofvoorn), of noa nen stemmeloozn metkleenker: hek fedaage nif föll ann doan ((doar) Heb ik vandage nit völle an edoan).
• [s] - Standaard West-Germaans. Wördt met roonde lipn oet-esprökn. Doarduur wördt e mangs duur boetnlaanders as ne Engelse -sh- verstoan.
• [z] - Standaard West-Germaans, met roonde lipn. In völle Tweantse variaantn wörd de [z] aait as ne [s] oet-esprökn, dus as seekers (zekers), mear in t West-Tweants is der n dudelik oonderskeaid tusken ne [s] en ne [z], behalvn as ze direkt noa mekoar komt: 's söandaagns. ('s zöandaagns), of noa nen stemmeloozn metkleenker: wasseukie? (wat zeuk ie?).
• [k] - Krig wat mear loch as ne standaard Hollaandse [k]. A'j det geluudjen alleen zoln oetsprekn was t ne zachte (Achterhookse) [g].
• [g] - Stemhebnde ("zachte") [k]. Was vroger dudeliker as non, mear allene as e wör evolgd duur ne [n] of [ng]. t Tweantse bign wör vroger oet-esprökn as t Engelse big met nen [ng]-klaank der achteran, mear de jongere genneroasies verleest um. Rechtevoort is der bie de meeste leu gin oonderskeaid mear tusken legn (dale legn) en lengn (lengn met water, of iets länger maakn). Wat leu sprekt legn rechtevoort oet as lejn.
• [l] - Wat soortn Tweants maakt oonderskeaid tusken nen zwoarn en nen lechn [l]. De wat euldere soortn hebt allene den lechn [l], den at vuur in n moond met n tip van de tonge teegn de vuurtaandrichel emaakt wörd. Aandere soortn Tweants doot an t begin van n woord/lettergreep nen lechn en an t eande van n lettergreep nen zwoarn, net as in t Hollaands, en wellich is t doarduur ook veraanderd.
• [r] - Van ooldsher is n meest ebroektn [r] in Tweante n tip-[r], den nog t beste te vergeliekn is met ne [d], umdet-e ongevear op dezelfde plaatse en maneere in n moond maakt mut wordn. Det is ook meteen de reedn woerumme at sommige leu bedde skrieft en aandern berre. Sommige soortn Tweants gebroekt n huig-[r], den op dezelfde plaatse in n moond emaakt wörd as n [g].

Ofzwakking (lenisie)

As tusken twee kleenkers nen stoarkn stemloozn metkleenker steet, krig den stemme. Det geeld ook as-e an t begin van n woard steet en t vurige woard met nen kleenker eandigt.

• Better wördt vake oet esprökn as 'bedde.
• Of esprökn wörd vake oet esprökn as ovvesprö'ng.

Brekking

In de dialekken dee'j in t Vjenne, Eanter, Riesn en zoo noe en den ok oostlik van de linie tusn Hoksebarge-Eanske, Bokel-Hengel en Hengel-Oldnzel köj söms töt biejnoa aajt ne brekking heurn. Ne brekking is ne uutsproak dee voak veurof goan wörd deur nen zachte töt harde [j]-klaank. Disse brekking könt broekt wordn, moar t is nich nen verplich deil van ne Tweantse uutsproak.

• In t Vjens heurt iej in n ploatsnoam aal de'j hier mit ne brekking te moak hebt.

Grammatika

Persoonlike veurnaamweurde

Ik

Doe/dow/iej *

Hee/zee/ze/ut/et/t

Wiej/viej

Iej/iejleu

Zee/ze/zeeleu

In völle plaatsn wörd "hee" ook vuur vrouwleu broekt. t Blik oet de rest van t verhaal wal of t um nen kearl of ne vrouwe geet.

Lidwöarde

t Lidwoard haank of van t geslacht van t woord. Tweants ken dree geslachtn: Mannelik, Vrouwelik en Onziedig.

onbepoalde lidwöarde

Mannelik	Vrouwelik	Onziedig	Meervoald
nen kearl	ne vrouwe	n wich	.-. leu *

bepoalde lidwöarde

Mannelik	Vrouwelik	Onziedig	Meervoald
n kearl	de vrouwe	t wich	de leu

anwieswöarde

Um dinge an te wiezen wörd oonderskeaid emaakt tusken dinge dee't kort bie en wiet(er) of zeent.

Kört(er) bie

Mannelik	Vrouwelik	Onziedig	Meervoold
Dissen kearl	disse vrouwe	Dit wich	Disse leu

Wiet(er) of

Mannelik	Vrouwelik	Onziedig	Meervoold
Den kearl	dee vrouwe	Det/dat wich	Dee leu

Bievooglike naamwöarde

Disse dreedeling keump in alle zelfstaandige en bievooglike naamwöarde wierumme: n Lesten -n van t mannelike lidwoard en de leste -e van t vrouwelike lidwoard wörd achter t bievooglike naamwoord eplakt um t geslacht van t bievooglike naamwoard in oawereenstemming te brengen met t geslacht van t zelfstaandige naamwoard.

• nen kearl - nen groten kearl - den groten kearl
• ne vrouwe - ne kleaine vrouwe - dee kleaine vrouwe

*In Noord-Oost Tweante wördt dee leste -e- van t vrouwelik zelstaandig naamwoard nit oet esprökken: ne vrouw - ne kleaine vrouw - dee kleaine vrouw

Bie n onziedigen oetgaank van bievooglike naamwöarde wörd oonderskeaid emaakt tusken onbepoalende en bepoalende lidwöarde:

• onbepoalend: n keend - n groot- keend
• bepoalend: t keend - t grote keend - det grote keend

Bezittelike veurnaamweurde

	Mannelik	Vrouwelik	Onziedig	Meervoald
ik	mienn/minn	miene/minne	mien/min	miene/minne
doe/dow	dienn	diene	dien	diene
iej/i-j	oewn	oewe/oene	oew	oewe
hee/zee/ut/t/et	zienn/zinn	ziene/zinne	zien/zin	ziene/zinne
Wiej/wi-j/viej(leu)	oonzn	oonze	oons	oonze
iejleu	oeleu	oeleu	oeleu	oeleu
zee(leu)	öarn/earn/eern	öare/eare/ere	öar/ear/eer	öare/eare/ere

Regelmoatige wearkweurde

Met regelmoatige woarkwöarde wordt dee woarkwöarde bedoold woervan n stam bie elke persoon onveraanderd blif.

persoon	rechtevoortse tied	verleedn tied	voleandigde tied
Ik	haal/hale	haaln	(e)haald
Doe	haals	haalns	(e)haald
Iej	haalt (aansum: haal iej)	haaln	(e)haald
Hee	haalt	haaln	(e)haald
Wiej	haalt (aansum: haal/hale wiej)	haaln	(e)haald
Iej(leu)	haalt (aansum: haal iej)	haaln	(e)haald
Zee	haalt	haaln	(e)haald

Hebn

persoon	rechtevoortse tied	verleedn tied	voleandigde tied
Ik	heb(be)	had/har	(e)had
Doe	hes	hars
Iej	hebt	hadn/harn	(e)had
Hee	hef	had/har	(e)had
Wiej	hebt	hadn/harn	(e)had
Iej(leu)	hebt	hadn/harn	(e)had
Zee	hebt	hadn/harn	(e)had

Wean

persoon	rechtevoortse tied	verleedn tied	voleandigde tied
Ik	bin/zin	was/wazze	(e)wes(t)
Doe	bis/beens/zins	wais	(e)wes(t)
Iej	bint/zeent	warn/wazn	(e)wes(t)
Hee	is	was	(e)wes(t)
Wiej	bint/zeent	warn	(e)wes(t)
Iej(leu)	bint/zeent	warn	(e)wes(t)
Zee	bint/zeent	warn	(e)wes(t)

Goan

persoon	rechtevoortse tied	verleedn tied	voleandigde tied
Ik	goa	gung	(e)goan(e)*
Doe	gees	gungs	(e)goan(e)
Iej	goat	gungn	(e)goan(e)
Hee	geet	gung	(e)goan(e)
Wiej	goat	gungn	(e)goan(e)
Iej(leu)	goat	gungn	(e)goan(e)
Zee	goat	gungn	(e)goan(e)

Onregelmoatige wearkweurde

Met onregelmoatige woarkwöarde wordt dee woarkwöarde bedoold woervan n stam in de 3de persoon in de hudige tied ne umlaut krig.

Doon

persoon	rechtevoortse tied	verleedn tied	voleandigde tied
Ik	doo	deu/döa/dee	(e)doan(e)
Doe	dös	deus/döas	(e)doan(e)
Iej	doot	deudn/döadn/deedn	(e)doan(e)
Hee	döt/dut	deu/döa/dee	(e)doan(e)
Wiej	doot	deudn/döadn/deedn	(e)doan(e)
Iej(leu)	doot	deudn/döadn/deedn	(e)doan(e)
Zee	doot	deudn/döadn/deedn	(e)doan(e)

Loopn

persoon	rechtevoortse tied	verleedn tied	voleandigde tied
Ik	loop/lope	leup	elop/loopn
Doe	löps/loopst	leups	elop/loopn
Iej	loopt (aansum: loop iej)	leupn	elop/loopn
Hee	löp	leup/leep	elop/loopn
Wiej	loopt (aansum: lope/loop wiej)	leupn	elop/loopn
Iej(leu)	loopt (aansum: loop iej)	leupn	elop/loopn
Zee	loopt	leupn	elop/loopn

Sk-/Sch-

In wat deeln van Tweante wördt de sch- op zin Hollaands oet-esprökn, in aandere deeln wördt e as sk- oet-esprökn. Dr is gin regel vuur, en n eenn zegt skole en n aander schole. Dit is ook nit per plaatse verskilnd, mear hef te maakn met persoonlike vuurkuur, of invlood van de umgewing.

Dr wörd wal es edacht det dit dr met te maakn hef det de oolde leu oet Tweante öare wichter Hollaands prebeern te learn en de wichter verbettern as zee in t Hollaands van skuur vuur schuur deedn. De wichter gungn disn regel dus ok in t Tweants gebroekn.

Disse "verbettering" zorgt dr ook vuur det leu ook wöarde met sch- goat oetsprekn dee't juust wál met ne sk- mut wordn oet esprökn, zo as bv. scheetbord (skateboard) en schielers (skeelers). Dit woarkt ook aansumme: leenwöarde oet t Hollaands met ne sch- wordt mangs met ne sk- oet esprökn (bv. niejskierig)

Op disse wiki tref ie dus mangs sch-, en mangs sk-.

-ing/-ige

Wat woarkweurde köant (net as in t Hollaands) veraanderd wordn in zelfstandige naamweurde duur der -ing of -ige (oetsproak -ege) achter te plakn. Dee leste meugelikheaid is alleen wat eulderwètser. Rechtevoort wördt -ing mear gebroekt, mear -ige keump in wat plaatsen ook nog wal völle vuur. Doarumme kö'j hier beaide teegnkomn. Vuurbeeldn:

• verbeelding - verbeeldige
• bedoling - bedolige
• verkering - verkerige

Sassies hebn

Duur euldere sprekkers van t Tweants wördt mangs nog t hulpwoarkwoord hebn in plaatse van wean gebroekt. Dèt geet op de zelfde wieze as in t Engels:

• Engels: Where have you been?
• Tweants Woer heb iej ewest? of Woar he'j west?

Rechtevoort geet t, duur t oawerheersnde Hollaands, op t gebroek van wean in dee stean op an:

• Hollaands: Waar ben jij geweest?
• Tweants: Woer bin iej ewest? of Woar bi'j wes?.

Sassies doon

Tukkers gebroekt heel vake doon as hulpwarkwoord um ne haandeling te beskriewn. A'j det noar t Hollaands vertaalt, kleenkt t wat keenderlik in de oorn, mear feailik is t heel normaal.

• Wat doo'j?
• Ik doo leazn.

• Wat dee'j?
• Ik dee leazn.

• Wat he'j (e)doan?
• Ik hebbe leazn (e)doan.

• Woerumme steun Jan bekeand?
• Den dee aait völle leazn/Umdet hee aait völle leazn dee.

Umdet völle sprekkers rechtevoort ook völle Hollaands doot, meant ze dèt dit keenderlik is, en doarumme neet good. Dee gebroekt doarumme rechtevoort meestntieds n Hollaandsn vorm: Ik leaze.

Saamntrekkings

Tweants steet ook bekeand um de völle saamntrekkings van weurde. Dit gebuurt allene neet op good geluk, mear as t oonderwoarp noa t hulpwoarkwoord keump, zoo as wiln, hebn, wean, doon en woarkweurde dee at op nen kleenker eandigt. Allene as der noadruk op t oonderwoarp keump, wördt dit neet edoan.

Wiln

wi'k - wil ik

wi'j - wil iej

wi'w - wilt wie

Meestieds wördt wiln saamn etrökn tot

wo'k - wol ik

wo'j - wol iej

ezv

Goan

goa'k - goa ik

goa'j - goa iej

goa'w - goa wie

Vuurbeeld met hebn

• He'j um nog ezeen?
• Heb iej um nog ezeen? (met noadruk op iej)

Vuurzetsels

In t Tweants wordt regelmoatig dubbele vuurzetsels gebroekt. Vake sloett dan ne "noa"zetsel t vuurzetselvuurwearp of. Dit is um ne oetdrukking wat mear kracht met te gewen, of te loaten zeen det ne beskrewene gebuurtenis met völle geweald gebuurt.

Vuurbeelde:

• "Vie goat op de kökken op an"
• "Hee höw um steail vuur n kop vuur"
• "Houwt um op n bek op!"
• "Zo kö'j der nog mooi met an t knooin an kommen"

Wöarde

In t Nederlaands	In t Tweants
Aardappel	Eerdappel, earpel, eerpel, tuffel, Vjens: jappel
Altijd	Aait, aalt, aaltied, altied
Azijn	Ettik, azien
Begrafenis	Groov, grove, groof, groav(e), begraffenis
Boerenkool	Moos
Bomen	Beum(e)
Boos, kwaad	Hellig
Boterham	Brugge, snee/vlak stoete
Bretels	Li(e)chtn, zeeln
Broek (kleding)	Boks(e)
Brood (als stof, wit-)	Stoet(e)
Bunzing	Ulk
Deel (Boerderij)	Del(le)
Den (boomsoort)	Dan(ne)
Drempel	Dorpel, zul
Eik (als ding)	Eekn
Eik (als soort)	Eek
Eelt	Zwil
Gierigaard	Knieperd, kniepköttel
Gootsteen	Göttegat, götngat, gottegat
Haagwinde (plant)	Pispötjes
Ham (vlees)	Skeenkn
Huid/lichaam	Hoed
Jas(je), colbert	böais
Kerk	Keark(e), kaark(e), koarke, kark(e)
Kleding	Kleer, klere, klear(e),
Koe	Koo, meervoald beest(e)
Kreuken	Knöttern
Kwikstaart (vogelsoort)	Bouwmeaisterke
Mensen	Leu
Merel (vogelsoort)	Geenteling, Geetlink
Mier	Miegeamp
Modder	Drek, modde
Mol	Weul(e), wreut, vroot, vrote
Morsen (werkwoord)	Sopn, smearn, smiestern, knooin, slatern
Motor (andrieving)	Tuf
Muur (kruid)	Miere
Onkruid	Roed, onkroed, rood
Ontzettend	Onmeundig, machtig
Ooievaar (vogelsoort)	Stoark, meervoald stöark(e), kikkervretter, klepper-Deark
Opscheplepel	Sleef
Pinda's	Aapnnötjes
Prullenbak	Askenemmer
Punt/uiteinde	Tip
Reu (hond)	Rekkel
Rookkamer	Damphoes, damphuus
Ruzie	Verskel, drokte, houweriej(e), kif, stichelderiej(e), gedoo, wöarde hebn
Schaap	Schoap
Schort	Scholdook, scholk, skelk, schoeterd, sloch(t), sluj, sopsleui.
Schuim	Broes, schoem
Sperwer	Klemmerd
Stier	Bol(le), boln
Stoel	Stool
Stoeien	Balgen, dawweln
Taal	Sproak(e), taal
Toilet	Huuske, driethoes, tonne, pot
Totaal, helemaal	kats, kèts, gils
Tuin	Hof, goardn
Ui	Siepel
Uil	Oel(e)
Vijver	Viever
Visite	Kuiervolk, visiet, viseet, visite, viziet, visietnleu
Vogelverschrikker	Skiw*
Voorhoofd	Plètte, plät(te)
Zak (in kleding)	Tuk
Zak (plastic/papieren)	Toetn, tute, buul
Zeef	Ziej(e)
Zinsbegoocheling	Oognbekeukelderieje

Zegswiezn

Tweants hef vake aandere oetdrukkings as t Hollaands. Zo kan t Hollaandse "alles goed?" letterlik vertaald wordn noar "Alns good?", mear echt Tweants gebrok vake de vroage "Good te passe?. De Tweantse zegswiezn zeent vake beeldend; duur ne abstrakte beskriewing te geewn, weett de tooheurders wat dr bedoold wörd. Der zitt vake natuurellemeantn in. De beskriewings köant mangs slim ofwiekn van t bedoolde. Tukkers vertaalt disse zegswiezn vake rechtstreeks noar t Hollaands, woerduur at de Tweantismes ontstoat.

Hier he'j n poar vuurbeelde:

In t Nederlaands	In t Tweants
Alles goed?	Good te pas(se)? Nog n betjen goans? Wodöanig? Kö'j t volhooldn?
Aandacht van de andere sekse krijgen	Gesnoef um de dure hebn, geroek um t hoes kriegn
Ben je doof?	He'j t met de oorn? He'j zwil in de oorn?
Daar kun je zeker van zijn	Doar hoo'j nit achteran. Doar kö'j doonder op zegn. Doar kö'j gif op innemn
Dat gaat je mis hoor!	Det vrös oe op n emmer!
De wind van voren krijgen	n Schoer duur de bene kriegn, n board der of kriegn, de kaste oet ekeard kriegn
Het ligt nooit aan hemzelf	As nen boer nit kan zwemn (dan ligt t an t water)
Ik ben werkeloos	Ik bin bie de dure/t hoes/de kökken
Lachen als een boer met kiespijn	Lachn as nen sik in de braandnetteln
Van hem/haar is niet te winnen (vaak in discussies, en met enige wrevel vastgesteld)	Teegn n peard kö'j nit gaapn / teegn ne koo kö'j nit drietn
Verkering uit hebben	Ut nus/nös oonder n boom / de beume hebn (lign)

Der is hieroawer n volledig artikel: Tweantse zegswiezen

As n Tukker wat te völle dut met noadelige gevolgen, keump dr vuur t woarkwoord n prefix ver-:

• Ik hebbe miej verbuurd (ik hebbe te zwoar ebuurd, dus non he-k ne zeare rugge)
• Ik hebbe miej verjag (Ik bin te vear ejag, en non mu-k n heel stuk wierumme of ik bin te laate kömn)
• Ik hebbe miej verhöwn (en non he-k nen zearn doem)

Plaatsnaamn

In t Tweants	In t Nederlaands
Albeargn	Albergen
Almelo	Almelo
Beantel	Bentelo
Beckum	Beckum
Böaningn	Beuningen
Bokel	Boekelo (Enschede)
Bokel	Boekelo (Haaksbergen)
Boorn	Borne
Boornerbrook	Bornerbroek
Breklenkaamp	Breklenkamp
Broenehaar	Bruinehaar
Buurse	Buurse
Dealdn	Delden
Dealdnerbrook	Deldenerbroek
Dealdner Es	Deldeneresch
Deankaamp of Dearnkaamp, n Doarp	Denekamp
Deepn	Diepenheim
Deulder	Dulder
Doarle	Daarle
Doarseveld	Daarlerveen
Döarningn	Deurningen
Eanske	Enschede
Eanter	Enter
Eul	Oele
Fleringn	Fleringen
Gammelke	Gammelke
Geester	Geesteren
De Glanerbrug	Glanerbrug
Goor	Goor
Haadorp	Adorp
n Haarbrik	Harbrinkhoek
n Ham	Den Ham
Hoksebarge	Haaksbergen
Heldern of Healndoorn	Hellendoorn
Hengel	Hengelo
Hertem	Hertme
De Hoeve	Sint Isidorushoeve
t Langnven	Langeveen
Lattrop	Lattrop
Lemsel	Lemselo
Lönnker	Lonneker
Loster	Losser
De Lut	De Lutte
Mariaparochie	Mariaparochie
Maander	Mander
t Maanderven	Manderveen
Maarkel	Markelo
Ni'jstad	Nijstad
Nijverdal	Nijverdal
Noard Döarningn	Noord Deurningen
Nötter	Notter
Nutter	Nutter
Oagel	Agelo
Old Oatmörsken	Oud Ootmarsum
Oatmörsken of Oatmöske	Ootmarsum
Oaverdeenkel	Overdinkel
Oazele	Azelo
Oldnzel	Oldenzaal
Ossel	Usselo
Rektum (Wierdn)	Rectum
Reutum	Reutum
Riessen	Rijssen
Rossum	Rossum
Senoa	Zuna
Soasel	Saasveld
Tilgt	Tilligte
Tubbige	Tubbergen
Twekkel	Twekkelo
Vas	Vasse
t Vjenne	Vriezenveen
Voalt	Volthe
De Wieke	Vriezenveensewijk
Vroomshoop	Vroomshoop
Weersel	Weerselo
Westerhaar	Westerhaar-Vriezenveensewijk
Wierdn	Wierden
Zeander	Zenderen
De Zoeke	De Zoeke

De taalwiezers en et woordenbook
Nedersaksische taalwiezers Achterhooks - Drèents - Grunnegs - Oostfreisk - Sallaans - Stellingwarfs - Tweants - Urkers - Veluws achternamen - klankleer en spelling - plaatsnamen - skeeldwöarde - veurnamen - warkwoordsvörms - zinnen Nedersaksisch woordenboek A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z