Hoogelaandsters

Hoogelaandsters
Noam	Hoogelaandsters
Andere noamen	Noordgrunnegs
Nederlaandse noam	Hogelandsters
Proat in	Nederlaand
Toalgebied	t Ommelaand Hunzego; Fivelgo te noorden van t Damsterdaip
Aantel sprekers	55.000
Dialekten	gain
Toalklassifikoatie	Indo-Europees Germoans West-Germoans Leegduuts Leegsaksisch Grunnegs Hoogelaandsters
Schrift	Latainse alfabet
Toalstoates	t Hoogelaandsters wordt zain as n dialekt van t Grunnegs
Toalkode ISO 639-1	n.v.t.
Toalkode ISO 639-2	n.v.t.
Toalkode ISO 639-3/DIS	n.v.t.

t Hoogelaandsters (ook: Noordgrunnegs) is n Nedersaksisch dialekt dat proat wordt ien t zogenoamde Hoogelaand, t noordelke dail van t provìnzie Grunnen. t Toalgebied van t Hoogelaandsters wordt begrènzt deur t stad Grunnen ien t zuden, t Rietdaip ien t zuudwesten, t Lauwersmeer ien t noordwesten, t Wad ien t noorden, de Ems ien t noordoosten en t Damsterdaip ien t zuudoosten. De steden Delfziel en t Daam, dij t aan t noordelke zied van t Damsterdaip liggen (ien t Hoogelaand dus), heuren toalkundeg bie t Oldambtster dialektgebied.

t Hoogelaandsters wordt tegenswoordeg proat deur om en bie 55.000 minsken en is ain van de leventegste dialekten van Grunnen. Doch nemt t sprekersaantel laankzoamerwies ôf, omreden n vrij groot dail van de spreker oet oldern bestait.

t "Beste" Grunnegs

t Hoogelaandsters wordt over t algemain zain as t maist karakteristieke dialekt van Grunnen, dat der ien zien goafste vörm proat wordt. Dat komt middelkerwies deurdat ien t Hoogelaands de typisch Grunnegse twaiklanken "ai" en "ou" hail veul veurkommen, bieveurbeeld ien "kouk" en "stain". Woorden dij ien t Veenkelonioals nait as dusdoaneg broekt worden, worden dit ien t Hoogelaandsters voak wel. Bieveurbeeld de Veenkelonioalse woorden "eeuw", "vieren" en "moe" binnen ien t Hoogelaandsters "aiw", "vaaiern" of "vijern" en "mou(der)". Bie n enquête oet 1991 wuir deur de grode meerderhaid van de ondervroagden t Hoogelaandsters aanwezen as t "beste" Grunnegs.

Toalaigenschoppen

t Hogelaandsters het n aantel aigenschoppen dij aander dialekten nait hebben. Zo as:

• t vertoalgedrag van t Hoogelaandsters groter as bieveurbeeld t Veenkelonioals. Ien de Veenkelonies zègt man 'eeuw' en 'beest', op t Hoogelaand zègt man 'aiw' en 'baist'.
• De oe wordt meer broekt. Zo zègt man 'broeken', woar t Veenkelonioals, Noordvèlds, Stadjeders en Westerkertijers 'bruken' hebben.
• De t wordt voaker n d as ien aander dialekten. Zo zègt man bieveurbeeld 'loader' en 'bodder'/'budder' woar aander dialekten 'loater' en 'botter' hebben,
• Aal -in wordt -ien. Nait allend t woord "in", môr ook n hail ìnde konstruksies mit -in, zoas 'kinder' (HGL: kiender) en 'binden' (HGL: bienden)
• De ì-klaank dij veuraal ien Oost Grunnen broekt wordt, is ien t Hoogelaandsters è. Dus nait 'mìnsk' en 'wìnsk', môr 'mènsk' en 'wènsk'.

• Deurdat veul Hoogelaandster boeren zok rieker vuilden as de rest van de bevôlken, wollen zai bepoalde klanken "verzachten". t Gaait hier veuraal om de ai en oe klaank. Summege Hoogelaandsters zèggen doardeur bieveurbeeld "ik heb gijn huus", ien tieds dat de maiste Hoogelaandsters "ik heb gain hoes" zèggen zollen. Dit is nait oorspronkelk ienhaims, môr het tou moaken mit t fait dat dizze luu of heur veurollers besloten om dizze "zachtere" klanken te broeken.

Lokoatsie van t Hoogelaandsters ien Nederlaand