Jeuden

De naeme Jood wodt wel deurmekeer bruukt zowel veur een lid van een groep meensken mit etzelde geleuf, as ok veur een volk of ras, as ok veur de inwoners van et laand Israël.

Geschiedenis

Et Joodse volk leefde gedurende temeensen drieduzend jaor in wat now Palestina en/of Israël hiet, waor et een monotheïstisch geleuf (iene god) ontwikkelde en meerdere keren zelsbeschikking had.

De Joden wodden deur de Romeinen zowat hielemaole verbannen en bin verspreid over hiel Europa en Noord-Afrike, de zogenaemde diaspora.

Sund die tied hebben ze een bestaon had van aarmoede, diskriminaosie, onderdrokking en uutroeiing, mar ok seins kulturele, ekonomische en individuele bluui.

Zionisme

In de negentiende ieuw hebben ok de Joden een veraandering ondergaon waordeur veulen heur minder as een volk en meer as een etnische of religieuze gemienschop binnen aandere volken zien gaon binnen. Dielnaome an alle aspekten van et maotschoppelik leven kon now toenemen.

Wel is mit naeme vanuut Oost- en Midden-Europa, waor et antisemitisme et slimste was, een Joodse nationaole beweging ontstaon (et Zionisme), waordeur d'r een gruui kwam van de Joodse gemienschop in et doedertiedse Ottomaonse en laetere Britse mandaotgebied Palestina die uutaendelik leidde tot de stichting van de staot Israël.

Holocaust

Veur de Twiede Wereldoorlog was et antal Joden wereldwied ongeveer 18 miljoen. Nao de holocaust weren daor nog ongeveer 12 miljoen van over.

Now lopen de schattings van 13,0 tot 14,6 miljoen. Daorvan leven d'r zoe'n 6 miljoen in Noord-Amerike, goed 5 miljoen in Israël en nog mar 1,5 miljoen in Europa.

Tiedens de Twiede Wereldoorlog wodden zoe'n 101.800 Nederlaanse Joden en femilieleden vermoord. Et tal Nederlaanse Joden zol tegenwoordig op ongeveer 37.000 liggen.

Hoe disse antallen in et Nedersaksisch taelgebied liggen is ondudelik. Wel is zeker dat d'r daor ok een protte Joden ofvoerd binnen. Van de Joodse gemienschoppen in bi'jgelieks Grunningen, Veendam en Winschoten is niks meer over.

Nedersaksisch

• Achterhooks: Jödde
• Drèents:
  • Judde (KVD)
  • Jeude, Jood (ZWZ, VK)
  • In samenstellings ok judden-
• Graafschopper Platt: Jödde
• Stellingwarfs: Jood, Jeude
• Tweants: Jödde/Jörre