Verskil tüsken versys van "Noors"

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Xqbot (Oaverleg | bydragen)
MastiBot (Oaverleg | bydragen)
K bot derbie: arz:نرويجى
Regel 50: Regel 50:
[[ang:Norðisc sprǣc]]
[[ang:Norðisc sprǣc]]
[[ar:لغة نرويجية]]
[[ar:لغة نرويجية]]
[[arz:نرويجى]]
[[az:Norveç dili]]
[[az:Norveç dili]]
[[bat-smg:Nuorvegu kalba]]
[[bat-smg:Nuorvegu kalba]]

Versy up 17:25, 13 jun 2010

Noorse dialekten

t Noors of Noorsk (in t Noors: norsk) is ne Noord-Germaanse of Skandinaviese sproake, met ongevear 4,5 miljoen sprekkers. t Is de offisjele sproake in Noorweagen.

t Is nauw verwaant met de aandere Skandinaviese sproaken Zweeds en Deens, en sprekkers van disse sproaken köant mekoar oonderling redelik volgen. De twee aandere Skandinaviese sproaken Ieslaands en Faeröars köant t Noors, Zweeds en Deens nit mear verstoan.

Noors hef twee offisjele skriefwiezes, bokmål en nynorsk, en völle dialekten. Alhoowal de meeste dialekten mear op de skriefvörm nynorsk liekt, gebrok mear 10 töt 15 perseant van de Noren t as skrieftaal. De rest gebrok t bokmål.

Aanders as in aandere laanden is t in Noorweagen nit gek um dialekt te gebroeken. Algemeen Noors besteet nit. Der besteet wal standard østnorsk (standaard oost-Noors), mear den wörd mear duur n heandke vol leu ebroekt. Vuur de radio en tellevisie kuiert leu nen esprökkene vörm van ene van de beaide skriefsproaken.

t Noors gebrok t Latiense skrift, woerbie noa de z nog dree aandere letters bie edoan zeent: æ, ø en å. De letters c, q, w, x en z wordt hoaste nit ebroekt.

Noors is ne toonsproake, met twee tonen, dee't zorget det n woord op verskillende maneren oet elegd kan worden. Zo he'j de wöarde bønner en bønder, woervan at de oetsproake t zelfde is, behalve n toon. t Eerste betekent bonen, t aandere boeren. t Eerste woard kan ook bidden betekenen, mear det haank dan wier van de rest van t gesprek of.

Geskiedenisse van t Noors

Van ooldsher kuierden alle leu in Skandinavië dezelfde sproake: t Oernoords en vanof ong. 700 t Ooldnoors. Um 1350, toew at t antal inwonners van Noorweagen stoark was oet edund duur de pest, köm der ne nieje sproake, t Middelnoors. Zo um 1525 gung det umme noar t modern Noors.

t Runeskrift wör as skrieftaal ebroekt töt in de Middeleewen, toew at der heanig an t Latiense skrift in köm.

In 1397 köm Noorweagen oonder beweend van Deanemoarken, woervan t in 1536 ne proveensie wör. t Deens wör de skrieftaal, de sproake van de middelklasse, t bestuur, de skole en de koarke. De dialekten van t plattelaand blewen recht Noors. Vuural in t westen bleef t Noors on-anetast.

Noa at Noorweagen in 1814 onafhaankelik wör, gröaiden der twee aparte skriefwiezes, t verdeenskete riksmål (rieksmoal, ofwal riekssproake), wat later bokmål (booksproake) eneumd wör, en t landsmål ('laandssproake), wat later nynorsk (Niej-Noors) eneumd wör en baseerd was op de westerlike dialekten.

Der was ne beweaging dee't ne eankele Noorske sproake wollen (t samnorsk), mear doar was nooit völle anhang vuur, mear de beaide skriefwiezes wörden wal vake op mekoar an epast. Det der twee verskeaidene Noorse "standaardsproaken" bestoat veendt de meeste Noren vandaag an n dag wal best.

Kenmoarken

t Noors (en de aandere Noord-Skandinaviese sproaken) steet bekeand um vervoging van de woarkwöarde. Bievuurbeeld, t woarkwoard "wean" (å vaere) krig in de Hudige Tied bie alle personen ne eankele vervoging:

  • Ik zin = jeg er
  • iej zeent = du er
  • hee is = han er
  • vie zeent = vi er

n Aander kenmoark is det t bepoalde lidwoard achter t naamwoard eplakt wörd, en t onbepoalde der vuur keump. Bv:

  • (onbepoald) n book = en book, (bepoald) t book = boken;
  • (onbepoald) n hoes = et hus, (bepoald) t hoes = huset.

Hieroet blik ook det t Noors keant twee geslachten, namelik geslachtelik en onziedig. Geslachtelike wöarde kriegent en as lidwoard, onziedige wöarde kriegent et. Dit keump ook wier in de bievooglike wöarde: en stor bok (n groot book), et stort hus (n groot hoes).

Oetgoande verwiezing

Wikipedia
Wikipedia
[[:{{{kode}}}:|Niej-Noorse versy]] van Wikipedia
Wikipedia
Wikipedia
[[:{{{kode}}}:|Booksproak-Noorse versy]] van Wikipedia
Indo-europeeske talen > germaanske talen >
noordgermaanske talen: westgermaanske talen: oustgermaanske talen:
däänsk | färöösk | noorsk | norn* | sweedsk | yslandsk afrikaansk | düütsk | engelsk | freesk | jiddisj | limbörgsk | luxembörgsk | neaderlandsk | sassisk | skotsk | wilmesauersk** burgondisk* | gotisk* | vandaalsk* | krimgotisk*
* = uutstorven taal       ** = mid uutstarven bedreigd