Konjugaatsie

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy

Konjugaatsie (Nederlaands: vervoeging) is t veraanderen van den vorm van n warkwoord as de wieze, tied, vorm, persoon, geslacht of aspekt veraandert. t Is wat te vergelieken met t veraanderen van naamweurde in verskeidene naamvallen, maor dat wörd verbuging of deklinaatsie eneumd.

Neet alle vörme van konjugaatsie komt in t Nedersaksies veur, bi'j umzettingen oet andere spraoken dee't ze wal kent wordt dan hulpwarkweurde ebroekt, of t wörd neet um-ezat, zoas bi'j ne aandere konjugaatsie veur geslacht.

Wieze[bewark | bronkode bewarken]

Hiermet wörd an-egovven hoo't den sprekker teggenovver t oet-esprokkene steet. Veurbeelden:

Anders as t Nederlaands en Duuts is der in t Nedersaksies in de teggenwoordige tied gin konjugaatsie dee t zelfde is as den infinitief.
  • NL: inf.: werken. Ovverenkommende konjugaatsie: wij/jullie/zij lopen
  • Duuts: inf.: arbeiten. Ovverenkommende konjugaatsie: wir/sie arbeiten
  • NDS: inf. warken. Gin ovverenkommende konjugaatsie in teggenwoordige tied (ik warke, i'j/hee/wi'j/i'j/zee warkt), allenig in verleden tied (ik warken).

Tied[bewark | bronkode bewarken]

Teggenwoordige / verleden / volteuid / onvolteuid / tookumstig (ankommend)

Ik lope, ik leep, ik heb elopen, ik zal lopen e.z.w.

Vorm[bewark | bronkode bewarken]

Passief/aktief (Liedend/bedrievend)

Den hond worden / wier eskupt <-> Ik skup den hond

Persoon[bewark | bronkode bewarken]

Eersten, tweeden, daarden persoon:

Ik gao
I'j gaot
Hee geet

Geslacht[bewark | bronkode bewarken]

In t Nedersaksies is der gin konjugaatsie (dus veraandering van t warkwoord), dee't ofhunk van t woordgeslacht. Verbuging (dus verandering van naam- of lidweurde) naor geslacht is wal dudelik anwaezig, met meer verskil tussen mannelike en vrouwelike weurde as in t Nederlaands (verskilt wal per variaant, in Achterhooks en Twaents meer as in beveurbeeld West-Veluws).

Dus:

Konjugaatsie: gin verskil in geslacht:

nen dikken keerl slöp
ne dikke vrouwe slöp
n dik kind slöp

Deklinaatsie (verbuging): wal verskil

nen dikken keerl slöp
ne dikke vrouwe slöp
n dik kind slöp

Getal[bewark | bronkode bewarken]

Enkelvold/Meervold

Ik gao
Wi'j gaot
Dit artikel is eskreaven in et achterhooksk.