Jean-Jacques Rousseau

Jean-Jacques Rousseau (Genève, 28 juni 1712 - Ermenonville, 2 juli 1778) was een belangrieke filosoof en skriever. Hi-j hef een grote biejdrage edoane an de skrieveri-je, opvoedingskunde en politiek.

Rousseau wödden in 1712 geboren as iene van 'n horlogemaker in 'e calvinistiske Genève. Ziene moe störf bi-j de bevalling en zien vaar stuurden hum as leerjonk noar kennissen. Rousseau besleut vort te lopen en vunden onderdak biej ne 29 joarige rieke dame. Disse Françoise-Louise de Warens bekeerden Rousseau töt 't katholicisme. Hi-j wörden heur minnaar en töt zien 28e wonden he of en an biej Françoise-Louise. Zi-j regelden ok 'n portie baantiens veur hum.

Skrieftalent

Rousseau bleken talent te hebben veur skrieven. In 1750 leerden Rousseau Nicolas de Condorcet kennen. Hee konden metwarken an zien projekt, 't skrieven van de Encyclopédia. In 'tzölfde jaor braak he in intellektuele kringe deur met 'n essay de Vertoog over de ongelijkheid. 'n Alderbest deel van zien ideen deud Rousseau op toe he in 1743 warkten as privé-secretaris van 'n Fraanse ambassadeur in Venetië. Hi'j heulden die bane nie laank völ, binnen 't jaor was he met ruuzie vertrökken. Rousseau skreef over die periode:

• In Venetië zaa-k veur 't eersten met eangn oongn de tekörtskietings van 'n regering (…). Sund toe he-k 't benul dat aals stark ofhangt van de poletiek en dat (…) 'n volk nooit meer kan ween as wat zien regering der van maakt. De groten vraog is derumme dissent: wölke regeringsvörme is 't best um de meest deugdzame, verlichte en goede meansen veurt te brengn.

Edele weelden

Rousseau geleufden dat de meanse van oorsprunk goed is. Alle ondeugden in de maotskappi'je kump volngns hum uut onderdrukkende vörms van opvoeding vandan, onderwies en deur 'n regering boaven de meanse te stellen. 't Meanse is vri'j geboren, maor toch zit he overal an iezers vaste. skreef he. Hi'j stelden de “edele weelden” uut Noord-Amerika as veurbeeld. Zi'j leefden volngns Rousseau in vree en allinnig-staond saam zunder regering die wetten en plichten opleg.

Stukkies uut zien skrieveri'je

• De meanse die 't meest eleefd hef is nie hi-j, den 't langes eleefd hef, mar hi'j, den 't diepst ervoaren hef.
• De Netuur bedrög oos nooit, allene wi-j liegt ooszölf altied veur.
• De echte opzetter van de burg'like maaskappi-je was iene dy as eersten 'n stuk laand umzetten met pöalen, en 'n moal zee: 'waar oe, di's van mi-j', en ok nog es luu vunnen die hum geleuven. Hoevölle misdoaden, oorloogn, ellende en aandere kwoade dinge zollen de means'like soorte nie bespoard ewest hebben, as der toen iene de pöale uut trökken haden de grachten haar dichte-gooit, en zien metmeansen haar toe-ereupen: 'Luustert nie naor disse luêngnaar; 't giet ieluu nie goed of as ieluu verget dat de vruchten van de weerld van iederiene is maor de weerld van geniene.

Bronnen / wellen:

Bronne: Jean-Jacques Rousseau, Vertoog over de ongelijkheid

Dit artikel is eskreaven in et sallandske dialekt van 't Vechtdal, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.