Konjugaatsie
Konjugaatsie (Nederlaands: vervoeging) is t veraanderen van den vorm van n warkwoord as de wieze, tied, vorm, persoon, geslacht of aspekt veraandert. t Is wat te vergelieken met t veraanderen van naamweurde in verskeidene naamvallen, maor dat wörd verbuging of deklinaatsie eneumd.
Neet alle vörme van konjugaatsie komt in t Nedersaksies veur, bi'j umzettingen oet andere spraoken dee't ze wal kent wordt dan hulpwarkweurde ebroekt, of t wörd neet um-ezat, zoas bi'j ne aandere konjugaatsie veur geslacht.
Wieze
[bewark | bronkode bewarken]Hiermet wörd an-egovven hoo't den sprekker teggenovver t oet-esprokkene steet. Veurbeelden:
- Infinitief, ok wal hele warkwoord, of onbepaolde wieze: Warken, lopen, gaon.
- Anders as t Nederlaands en Duuts is der in t Nedersaksies in de teggenwoordige tied gin konjugaatsie dee t zelfde is as den infinitief.
- NL: inf.: werken. Ovverenkommende konjugaatsie: wij/jullie/zij lopen
- Duuts: inf.: arbeiten. Ovverenkommende konjugaatsie: wir/sie arbeiten
- NDS: inf. warken. Gin ovverenkommende konjugaatsie in teggenwoordige tied (ik warke, i'j/hee/wi'j/i'j/zee warkt), allenig in verleden tied (ik warken).
- Indikatief Meest veurkommenden vorm, met völle konjugaatsies. Veurbeeld: ik warke.
- Imperatief, ok wal gebedende wieze: Gaot hen. Loop! Wark!
Tied
[bewark | bronkode bewarken]Teggenwoordige / verleden / volteuid / onvolteuid / tookumstig (ankommend)
- Ik lope, ik leep, ik heb elopen, ik zal lopen e.z.w.
Vorm
[bewark | bronkode bewarken]Passief/aktief (Liedend/bedrievend)
- Den hond worden / wier eskupt <-> Ik skup den hond
Persoon
[bewark | bronkode bewarken]Eersten, tweeden, daarden persoon:
- Ik gao
- I'j gaot
- Hee geet
Geslacht
[bewark | bronkode bewarken]In t Nedersaksies is der gin konjugaatsie (dus veraandering van t warkwoord), dee't ofhunk van t woordgeslacht. Verbuging (dus verandering van naam- of lidweurde) naor geslacht is wal dudelik anwaezig, met meer verskil tussen mannelike en vrouwelike weurde as in t Nederlaands (verskilt wal per variaant, in Achterhooks en Twaents meer as in beveurbeeld West-Veluws).
Dus:
Konjugaatsie: gin verskil in geslacht:
- nen dikken keerl slöp
- ne dikke vrouwe slöp
- n dik kind slöp
Deklinaatsie (verbuging): wal verskil
- nen dikken keerl slöp
- ne dikke vrouwe slöp
- n dik kind slöp
Getal
[bewark | bronkode bewarken]Enkelvold/Meervold
- Ik gao
- Wi'j gaot
|
Dit artikel is eskreaven in et achterhooksk. |