Heerlekheid Borklo
De Heerlekheid Borklo was ne hoge heerlekheid in et noordoosten van den Achterhook. Et gebeed besloog zon betjen de oppervlakte van de gemeente Berkelland zonder Reurle en tot 1616 ok et gebeed van de veurmoaligen gemeente Lechtenvoorde. Vanof 1360 tot 1616 waren Borklo en Lechtenvoorde eenherig.
Geskiedenis[bewark | bronkode bewarken]
De Heern van Borklo[bewark | bronkode bewarken]
Den Heer van Borklo bestuurden et gebeed, dat vanof de 11de eeuwe in skriften veurkump. Achter mekare wodden de heerlekheid bestuurd deur heern en vrouwen uut de geslachten Van Borculo (tot 1360/end 14den eeuwe), Van Bronckhorst (1360-1553/1579), Van Limburg-Stirum (1615-1727, Van Flodorf-Wartensleben (1727-1742), Von Flemming (1742-1771), Czartorisky (1771-1777) en et Huus van Oranje (1777-vandage). Noa et oaverlieden in 1579 van de gravin-weduwe en vruchtgebruukster Maria van (der) Hoya kwam de heerlekheid Borklo onder rechtstreaks Münsters bestuur en is nen anvang emaakt met de umvorming van de heerlekheid in n Münstersen ambt (zoas Ahaus). De belangriekste plaetse in de heerlekheid waren: stad Borklo (rechten 1375), Eibargen (betjen stadsrechten, neet eerder as 2de helfte 15de eeuwe), Nee, Geesteren en Lechtenvoorde (wal beneumd as stad, moar stadsrechten bunt (nog) neet bekend).
Kasteel Borklo[bewark | bronkode bewarken]
Et Kasteel Borklo hef wat oostelek van et olde stadjen Borklo estoan. De stad Borklo beheurden tot 1509 tot et karspel Geesteren, et kasteel tot et kerspal Eibargen. Nen soortgelieken toostaand deed zich veur in Breevoort dat bi-j de parochie in Aalten beheurden. Et grote kasteel, dat eerstmoal rundumme 1640 den vorm kreg, wodden rundumme 1760-1764 esloopt um plaatse te maken veur n kleiner L-vormig hoes. Dit kleinere kasteel wodden in 1870 esloopt, op de kellers noa, dee noo nog under de muziekskole an den Höfloane zichtboar bunt. Op et land van dit zogeneumden "tweede kasteel" wodden deur Keizer Napoleon ne keizerleke stoeteri-je vestigd, dee met den val van Napoleon op-eheaven wodden. Vanof 1820 tot 1852 was doar ne könninkleke stoeteri-je huusvest.
Bestuur en rechtsproak[bewark | bronkode bewarken]
De bestuurleke en juridiese indealing was in de Middeleeuwn groand op de olde karspelgrenzen. Veur 1509 kenden de heerlekheid veer karspelen of parochies, namelek Grolle (uut-ezunderd de stad, dee Gelders was), Eibargen, Nee en Geesteren. In 1509 kwam doar de parochie Borklo bi-j, dee bestoand uut de stad, et kasteel en et oostelek van de stad eleagen schependom of buurschop Dieke of Diekhook. Meugelek is de parochiestichting in 1509 anleiding ewest um de olde op de karspelgrenzen egroanden bestuursindeling te vervangen deur voogdi-jen of bestuursdistrikten. De voogdi-jen stoanden onder leiding van nen voogd den alleneg uutvoerende bevoogdheden had. Hi-j wodden beneumd deur den heer, moar kreg ziene opdrachten van den drost, den hoogsten ambtenoar in de heerlekheid. Tot 1795 beston de heerlekheid Borklo uut de volgende veer voogdi-jen: Geesteren met Haarlo (uut et karspel Eibargen) en Gelster (uut et karspel Nee), Neede, Eibargen (met de stad) en Beltrum. De voogdi-je Beltrum beheurden in zien geheel tot et karspel Grolle. Den val van de Republiek in 1795 was et ende van de heerlekheid Borklo. Uut de veer voogdi-jen wödden veer ni-je gemeenten emaakt: Geesteren, Eibargen, Nee en Beltrum. De stad, et kasteel en et schependom Borklo gingen op in de gemeente Borklo.
Et Münsterse leen Borklo[bewark | bronkode bewarken]
Howal et in olde geskriften zo lik dat Borklo in 1406 in leen wodden op-edroagen an den vorstbiskop van Münster, kan dit op groand van leste uutgaven neet meer vol-eholden wodden. Uut et oldste leenbook van Münster, dat van biskop Floris van Wevelinkhoven (1364-1378), blik dat den jonker van Bronkhorst de helfte van de heerlekheid met et gericht al van um in leen heeld. De andere helfte was in leen egeaven an de heren van Wisch, dee met name in Eibargen völle goderen en rechten bezaten.
Den biskop had al et karkelek gezag en doarmet völ invlood. Toch konden de heern van Borklo zich beheurlek zelfstandig gedraegen, zolange zie den Münstersen leenband moar erkenden (en dat deden zi-j). Zo hadden zi-j de belastingen in eigen hand en hadden zi-j ok et recht um n eigen leager op de been te brengen. Met de Bronkhorsten (Gelderse bannerheren) kwam Borklo wal meer under Geldersen invlood te stoan, anderzieds waren de graven van Gelre en Zutfent al n tiedjen langer drok mit et verkriegen van goderen en rechten in de heerlekheid Borklo. Et verlees van Grolle in 1236 is doarvan wal et meest dudeleke bewies. Grolle wodden ne Zutfense enclave in de Münsterse heerlekheid Borklo.
De Heerlekheid Borklo bleaf onder et gezag van et vorstbisdom Münster tot 1615. Toon stelden et onbevoogde Hof van Gelderlaand (want Borklo was nen Münstersen leen) in nen arfopvolgingsstried graaf Otto van Limburg-Stirum in et geliek. Vanof toon was et gebeed onderdeel van et Groafschap Zutfent en doarmet deur et gewest Gelre van de Republiek der Zeuven Vereanigde Nederlanden. Vanof 1616 was et edoane met de verholdingsgewieze grote zelfstandigheid. De belastingen gingen noar et kwarteer Zutfent en ok op et vlak van rechtsproake mos den heer zich schikken noar et Zutfense recht en de rechtsproake in Gelderlaand.
De vorstbissköppe van Münster hebt den uutsproak van et Gelderse Höf uuteraard neet erkend, moar waren neet bi-j machte um den olde toostaand te herstellen (Münsterland kwam in de ban van den Dartigjoarigen Oorlog). In 1650 trad echter nen vorstbiskop van eigen groand an, den deur zienen lesten taak, eertsdiaken van Vrene, neet unbekend was met den zaak Borklo. Dizzen biskop, Christoph Berhard von Galen, plaatsten et weerummebrengen van de heerlekheid Borklo onder et vorstbiskoppeleke gezag hoge op zienen agenda en had doar zelfs twee kriegen veur ovver, nl. in 1665-1666 en in 1672-1674. Doarbi-j is völ verneeld, in Eibargen under andere et volleadige karkbinnenwark, met et orgel. Deur et beleg van Grönnen kreg hi-j den bi-jname Bommen Berend. As biskop van Münster hef hi-j veul edoan veur de kattelieken in de gereformeerde heerlekheid Borklo deur met te warken an de stichting van ne karke en klooster in Zwilbrook, net oaver de grenze bi-j Eibargen/Grolle. De keerziede van zien optreaden was dat et veur de gereformeerden in Münsterland hoast onmeugelek wodden eur geleuf te belieden. De Vredense gereformeerden mossen toon karken in Rekken, dat doardeur ne zelfstandige, ofgescheiden van Eibargen, gemeente kon wödden. Op eure beurte wodden de verzelfstandeging van Rekken wier ondersteund deur den Classis van Zutfent. Zwilbrook en Rekken möcht met recht ezene wodden as politeeke karkstichtingen.
Titel[bewark | bronkode bewarken]
De kriegstochten van Bommen Berend waren neet eslaagd, moar zowal Von Galen as ziene opvolgers bleaven zich tot in den anvang van de 19de eeuwe "Herr zu Borkulo" neumen. In 1777 wodden de heerlekheid ekocht deur Prins Willem V. Doardeur drög de regerende könneg(in) van Nederland nog altied de titel Heer of Vrouwe van Borculo. Zo is Könningin Beatrix de Vrouwe van Borculo van vandage.